KUR’AN’DA GEÇEN HİKMET KAVRAMININ İŞÂRÎ YORUMU

Yıl 2021, , 791 - 810, 30.12.2021

Hamide Ulupınar

https://doi.org/10.17859/pauifd.996308

Öz

“Engellemek, alıkoymak, sağlam yapmak” gibi anlamlara gelen hikmet kelimesi pek çok manayı içinde barındırmaktadır. Kur’ân-ı Kerîm’de on dokuz âyette yirmi defa geçen hikmet kelimesi de farklı anlamlarda kullanılmıştır. Dolayısıyla müfessirler de kavramı farklı yönleriyle izah etmiş, genellikle “nübüvvet, sünnet, ilim, amel, anlayış, hüküm, delil” anlamında yorumlamışlardır. Sûfî müfessirler ise âyetlerdeki hikmet kavramını “nübüvvet, sünnet, ilim, amel, anlayış, ledünnî ilim, mârifet, sözde ve amelde isabet etmek, güzel ahlâk, hüküm, kesin delil” şeklinde açıklamışlardır. Görüldüğü üzere âlimler, hikmetin anlamları konusunda çoğunlukla hemfikirdir. Ancak sûfî müfessirler hikmetin nazarî yönünü kabul etmekle birlikte daha çok amelî yönüne vurgu yapmışlar, hikmetin kesinlikle arınıp amel etmekle elde edilen bir bilgi olduğunu söyleyerek bu konudaki müktesebâtı zenginleştirmişlerdir.
Çalışmada âyetlerdeki hikmet kelimesinin işârî yorumu, müfessirlerin görüşleriyle kıyaslanarak değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonuçları maddeler halinde ortaya konulmuş ve hikmet kavramı, pek çok manasıyla izah edilmiş, ama bütün manaları kapsayan anlamının ilim olduğu belirtilmiştir. Bu bilgi aşamalı bir bilgidir. Kişi Hakk’ın kendisine bahşettiği hikmet bilgisine eriştiğinde söz ve amelde isabet eder, güzel ahlaklı olur, olayların iç yüzünü bildiği için adaletle hükmeder.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Hikmet, İlim, Mârifet, İşârî yorum

Ishari Interpretation Of The Concept Of Hikma In The Qur'an

Öz

The Notion of al-hikma (The Wisdom), which means "to prevent, to withhold, to make solid", accomodates a multitude of significations. Likewise, mentioned twenty times in nineteen verses of the Holy Quran, the word of hikma conveys different meanings. Therefore, the commentators Have considered and explained the concept in a variety of aspects, generally interpreting it as “prophethood, the sunnah, knowledge, deed, insight, judgment, proof.” On the other hand, Sufi commentators have explained the concept of hikma in the verses as “the prophethood, the sunnah, the knowledge, the deed, the insight, the knowledge because of God’s blessing, the mystique, be true in word and deed, good morality, judgment, proof positive.”
As can be seen, scholars mostly agree on the meanings of hikma. However, while the sufi commentators accepted the theoretical aspect of hikma, they put more emphasis more on its practical side, and enriched the acquis by stating that wisdom is definitely a knowledge obtained by purifying and acting.
In the study, ishari interpretation of the concept hikma in the verses has been discussed by comparing it with the views of the commentators. The results of the study have been specified and the concept of hikma with a number of meaning has been explained. It has been stated that the knowledge is the meaning all-encompassing.This knowledge is a gradual knowledge. When a person reaches the knowledge of Hikma bestowed upon him by Allah, he becomes true in Word and deed, becomes moral and becomes sound and fair in his judgements as he has the gain the insight to look beneath the surface.

Anahtar Kelimeler

Qur’an, Hikma (Wisdom), Knowledge, Marifet, Ishari Interpretation

Kaynakça

• Aclûnî, İsmail b. Muhammed. Keşfu’l-Hafâ. 1 Cilt. nşr. Ahmed el-Kalâş. Beyrut 1985.
• Baklî, Ebu Muhammed Sadreddîn Ruzbihan b. Ebî Nasr. Arâisü’l-Beyân fi Hakâiki’l-Kur’ân. thk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2008.
• Bursevî, İsmâil Hakkı. Rûhu’l-Beyân –Kur’ân Meâli ve Tefsiri. redaksiyon: Hasan Kamil Yılmaz ve dğr. İstanbul 2019.
• Cürcânî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Ali. Kitâbü’t-Ta’rîfât. thk. İbrâhim el-Ebyârî. y.y. Dârü’r-Reyan.
• Çetin, Maksut. İslam’da Adalet Ontolojik ve Beşerî Yansımaları. Ankara 2019.
• Durmuş, Zülfikar. “Kur’an’da Hikmet Kavramı”. Akademik Araştırmalar Dergisi= Journal of Academic Studies 5/18 (2003), 177-198.
• Ebu’l-Fida İsmâil b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. 7 Cilt. İstanbul 1984.
• Gürer, Betül. Gönül Gözüyle Kur’ân İbn Atâ Tefsiri. ed. Hamide Ulupınar. İstanbul 2017.
• İbn Abbas. Tefsîru İbn Abbâs. thk. Râşid Abdülmün’im er-Racâl. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 1991.
• İbn Acîbe, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed. el-Bahru’l-Medîd fî Tefsîri Kur’âni’l-Mecîd. 1 Cilt. thk. Ahmed Abdullah el-Kuraşî. Kahire 1999.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. Lisânü’l-Arab. 2 Cilt. Kahire: Dârü’l-Maârif, 2014.
• İsfehânî, Hüseyin b. Muhammed er-Râğıb. Müfredât Kur’ân Kavramları Sözlüğü. trc. Abdulbaki Güneş-Mehmet Yolcu. İstanbul: Çıra yay., 2012.
• Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin. Letâifü’l-İşârat: Tefsîru Sûfiyyi'l-Kâmil li’l-Kur’ani’l-Kerîm. thk. Abdüllatif Hasan Abdurrahmân. Beyrut 2007.
• Kurtubî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed Ebu Bekir. el-Câmiu li Ahkâmi'l-Kur'ân. 17 Cilt. Beyrut 1996.
• Mukâtil b. Süleyman. el-Vücûh ve’n-Neẓâʾir. nşr. Ali Özek. İstanbul 1993.
• Râzî, Fahruddîn Ebu Abdillah Muhammed b. Ömer. et-Tefsiru’l-Kebîr. 4 Cilt. Beyrut 1981.
• Sülemî, Ebu Abdurrahmân. Hakâiku’t-Tefsîr. 1 Cilt. thk. Seyyid Umran. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr. Tefsîru’t-Taberî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
• Tüsterî, Sehl b. Abdullah. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Abdurraûf Sa’d-Sa’d Hasan Muhammed Ali. Dâru’l-Harem, 2004.
• Uğur, Hakan. “Kur’an’da Hikmet Kavramı -Tefsirlere Göre Hikmet Âyetleri-”. Marife: Dini Araştırmalar Dergisi 10/3 (2010), 135-158.
• Uludağ, Süleyman. İslam’da Emir ve Yasakların Hikmeti. Ankara 2001.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 2 Cilt. sad. Hamdi Döndüren. İstanbul 2017.