Arap Dilinde Zait Harf Meselesi

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 302 - 323, 30.06.2020

Mustafa İbiş

Öz

Dil bilimciler, Arap dilinde cümlelere mana, ahenk ve zarafet katan harflerin hangi anlamda kullanıldıkları konusunda ihtilafa düşmüşlerdir. Bu harflerden bazılarının manasını bilmek basit ve mümkün iken, bazılarını anlamak ise zor olmuş ve uğraşı gerektirmiştir. İşte bu zorluk ve çabalar, zihinleri çok farklı anlamlara sevk etmiştir. Bu harflerin derin anlamlar içerdiğini söyleyenler olduğu gibi bunların cümleye şekil ve resimden başka katkı sunmadıklarını söyleyenler de olmuştur. Cümleye lafız ve mana itibariyle etki edip etmediği ele alınan zait harf meselesi, eskiden günümüze dek tartışma konusu olmuştur. Bu harflerin etki edip etmediği meselesi dil bilimcileri ikiye ayırmıştır. Birinci görüşe göre, bu harflerin lafız veya manaya etkisi yoktur. İkinci görüşe göre ise, bunların lafza ve manaya etkisi tartışılamaz. Hâl böyleyken, durumun Kur’an-ı Kerim’e yansıması tartışmaları daha da hararetlendirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Harf, Zait, Nahiv, Belâgat

Kaynakça

• Ahfeş, Ebû Hasan Sa‘îd b. Mes‘ade. Ma‘âni’l-Ḳur’ân, Thk. Hüdâ Mahmûd Karâ‘a. Kahire: Mektebetü Hâncî, 1990. Alâî, Salahuddîn Halîl b. Keykeldî. el-fuṣûlu’l-mufîde fi’l-vâvi’l-mezîde, Thk. Hasan Mûsâ eş-Şâ‘ir. Ürdün: Dâru’l-Beşîr, 1989. Cürcânî, Abdülkāhir el-Cürcânî. Kitâbu’l-Muḳtaṣid fî şerḥi’l-îżâḥ, Thk. Kâzım Bahr Mercân. Irak: Dâru’r-Reşîd, 1982. Derrâz, Muhammed Abdullâh Derrâz. en-Nebeu’l-‘Aẓîm, Haz. Abdülhamîd ed-Dehâhanî. 2. Baskı, Suudi Arabistan: Dâru Tayyibe, 2000. Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd. Ma‘âni’l-Ḳur’ân, Thk. Muhammed Alî Neccâr - Ahmed Yûsuf Necâtî. 3 Cilt. 3. Baskı. Beyrut: Alemü’l-Kütüb, 1983. Fidâ, Heyfâ Osmân Abbâs. Ziyâdetü’l-ḥurûf beyne’t-te’yîd ve’l-men‘ ve esrâreha’l-belâġiyye fi’l-Ḳur’âni’l-Kerîm, Kahire: Dâru’l-Kahire, 2000. Hadar, Sümeyye Târık. Ḥurûfu’l-me‘âni’z-zâide delâletühâ ve eserühâ fî iḫtilâfi’l-luġaviyyîn ve’l-fuḳahâ, İrbid-Ürdün: Dâru’l-Kitabi’s-Sekâfi, 2012. Hasan, Sâmî Atâ. Hurûf’z-ziyâde fi’l-Kur’ân beyne’l-mucîzîne ve’l-mâni‘în (lâ unmûzecâ), Dünyâ el-Vatan Elektronik Gazetesi, https://pulpit.alwatanvoice.com/content/print/366224.html, (15 Mayıs 2015). İbn Cinnî, Ebû Feth Osmân b. Cinnî. Sırru ṣınâʿati’l-iʿrâb, Thk. Hasan Hindâvî. 2. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1993. İbn Esîr, Ziyâuddîn Nasrullâh b. Muhammed. el-Meselü’s-sâir fî edebi’l-kâtib ve’ş-şâ‘ir, Haz. Ahmed el-Hûfî - Bedevî Tabâne. 4 Cilt. Kahire-Mısır: Dâru Nahda 2008. İbn Ya‘îş, Ebü’l-Bekā Muvaffakuddîn Yaîş b. Alî. Şerḥu’l-Mufaṣṣal, Thk. Ezher Âlimler Kurulu. 10 Cilt. Kahire: İdâretü’t-Tabbâ‘ati’l-Münîriyye, 2008. İbnü’l-Enbârî, Kemâlüddîn Ebû Berekât Abdurrahmân b. Muhammed. el-İnṣâf fî mesâʾili’l-ḫilâf beyne’n-naḥviyyîne’l-Baṣriyyîn ve’l-Kûfiyyîn, Thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd. Kahire: Dâru’l-Fikr, 1961. Müberred, Ebû Abbâs Muhammed b. Yezîd. el-Muḳteḍab ṣan‘atün, Thk. Muhammed Abdülhâlik Azîme. 4 Cilt, Kahire: y.y. 1994. Râfiî, Mustafâ Sâdık er-Rafiî. Târîḫu âdâbi’l-ʿArab, Haz. Abdullâh el-Minşâvî - Mehdî el-Bahkīrî. 2 Cilt, Kahire-Mısır: Mektebetü’l-Îmân, 1997. Râfiî, Mustafâ Sâdık er-Rafiî. İʿcâzü’l-Ḳur’ân ve’l-belâġatü’n-Nebeviyye, 9. Baskı. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1973. Râzî, Fahreddîn er-Râzî. et-Tefsîru’l-Kebîr, 32 Cilt. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Fikr, 1981. Sîbeveyh, Ebû Bişr Amr b. Osman b. Kanber. el-Kitâb, Thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. 4 Cilt. 3. Baskı. Kahire: Mektebetü el-Hancî, 1988. Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Tefsîru’t-Ṭaberî Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳurʾân, Thk. Abdullâh b. Abdülmuhsîn et-Türkî. 27 Cilt, b.y. Dâru Hicre, 2008. Zemahşerî, Ebû Kāsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl, Haz. Hâlîl Me’mûn Sîmâ. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Ma‘rife, 2009.