Modern Mısır Şiirinde Kur’ân-ı Kerim'den İktibâslar

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 1363 - 1392, 30.12.2020

Yakup Göçemen

https://doi.org/10.17859/pauifd.763112

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada, XIX. yüzyılın üçüncü çeyreğinden XX. yüzyılın ikinci çeyreğine kadar geçen süreçte etkin olan neo-klasik akım şiirinde Kur’ân’dan yapılan iktibâslar konusu ele alınmıştır. İslamiyet’in ilk dönemlerinden beri Kur’ân-ı Kerîm, şair ve ediplerin edebî çalışmalarında başvurdukları zengin kaynaklardan biri olmuştur. Belâğat ve fesâhat yönüyle edebiyatın zirvesinde olan Araplara meydan okuyarak onları çaresizliğe düşüren Kur’ân, dil kalıplarının eşsizliği ve mükemmel üslubunun etkileyiciliği nedeniyle Arap şairlerce ilham kaynağı olarak görülmüştür. Dolayısıyla şairler, ayetlerden yaptıkları iktibâslarla Kur’ân’ın etkileyici gücünden sınırsızca faydalanmaya çalışmışlardır. Kur’ân ayetlerinin orijinal halinin muhafaza edilmesi veya küçük çaplı şekilsel değişikliklerin yapılması esasına dayalı iktibâs, şiire güç ve estetik kattığı gibi belâğî açıdan da seviyesini yükselten bir olgu kabul edilmiştir. Sadru’l-İslâm, Emevî ve Abbâsî dönemlerinde olduğu gibi son dönem modern Mısır şiirinde de şairler, temelde şiirlerine güç katmak ve eserlerinin muhatap üzerindeki etkilerini artırmak amacıyla Kur’an’dan yaptıkları iktibâsları beyit aralarına serpiştirerek şiirlerini süslemişlerdir. Bu nedenle iktibâslarla donatılan şiirler anlamca derinlik, ifade yönüyle zenginlik ve şekilsel olarak da etkileyicilik kazanmıştır. Şairlerin Kur’ân’dan yaptıkları iktibâslar, edebiyat eleştirmenlerince beyitler arasına yerleştirilmiş göz alıcı parlak ışıklar olarak nitelendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Mısır, Neo-Klasik, Kur'ân-ı Kerîm, İktibâs

Kaynakça

• ʻAbbûd, Mârûn. Ruvvâdu’n-Nahdati’l-Hadîse. Kâhire: Müessesetu Hindâvî li’t-Taʻlîm ve’s-Sekâfe, 2011.
• Abdulkerîm, Suʻâd Abdulvehhâb. İslâmiyyât Ahmed Şevkî, Kâhire: Matâbiʻu Ahrâmi’l-Cîze el-Kubrâ, tsz..
• Abdulmuttalib, Muhammed. Şevkî ve Hâfız fî Mir’âti’n-Nakd. Kâhire: el-Meclisu’l-Aʻlâ li’s-Sekâfe, 2007.
• Âl Cundî, Edhem. Aʻlâmu’l-Edeb ve’l-Fenn. 2 Cilt. Şam: Matbaʻatu’l-İttihâd, 1958.
• el-ʻÂnî, Sâmî Mekkî. el-İslâm ve’ş-Şiʻr. Küveyt: el-Meclisu’l-Vatanî li’s-Sekâfe ve’l-Funûn ve’l-Âdâb, 1990.
• Ankarâvî, İsmâîl. Miftâhu’l-Belâğa ve Misbâhu’l-Fesâha. İstanbul: Tasvîr-i Efkâr Matbaası, 1867.
• Arslân, el-Emîr Şekîb. Şevkî ev Sadâkatu Erbaʻîne Sene. Kâhire: Dâru’l-Fadîle li’n-Neşr ve’t-Tevzîʻ ve’t-Terceme, 1936.
• el-Bârûdî, Mahmûd Sâmî. Dîvânu’l-Bârûdî. thk. ʻAlî el-Cârim, Muhammed Şefîk Maʻrûf, Beyrût: Dâru’l-ʻAvde, 1998.
• el-Behbîtî, Necîb Muhammed. Ebû Temmâm Hayâtuhû ve Hayâtu Şiʻrihî. Kâhire: Matbaʻatu Dâri’l-Kutubi’l-Mısriyye, 1945.
• Bolelli, Nusrettin. Belâğat Meânî-Beyân-Bedîʻ İlimleri Arap Edebiyatı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları, 2015.
• Bulut, Ali. Belâğat Meânî-Beyân-Bedîʻ. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları, 2015.
• el-Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr. el-Beyân ve’t-Tebyîn. 3 Cilt. Beyrût: Dâr ve Mektebetu’l-Hilâl, 2002.
• el-Cebûrî, Kâmil Selmân. Muʻcemu’ş-Şuʻarâ mine’l-ʻAsri’l-Câhilî Hattâ Seneti 2002. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, 2003.
• el-Cevherî, İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhâh Tâcu’l-Luğa ve Sıhâhu’l-ʻArabiyye. thk. Ahmed Abdulğafûr ʻAttâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ʻİlmi li’l-Melâyîn, 1987.
• el-Cumeyyil, Antûn. Şevkî. Kâhire: Muessesetu Hindâvî, 2016.
• el-Cundî, Abdulhamîd Sened. Hâfız İbrâhîm Şâʻiru’n-Nîl. Kâhire: Dâru’l-Maʻârif, 1992.
• Çetinkaya, Bayram Ali. “İslam Medeniyetinin Temel Parametreleri”, Diyanet Aylık Dergi. 302 (Şubat 2016): 7-11.
• Dayf, Şevkî. el-Bârûdî Râidu’ş-Şiʻri’l-Hadîs. Kâhire: Dâru’l-Maârif, 1964.
• Dayf, Şevkî. el-Edebu’l-Arabiyyu’l-Muâsır fî Mısr. Kâhire: Dâru’l-Maârif, 1961.
• Dayf, Şevkî. Şevkî Şâʻiru’l-ʻAsri’l-Hadîs. Kâhire: el-Hey’etu’l-Mısriyye el-ʻÂmme li’l-Kitâb, 2005.
• Desûkî, Ömer. fi’l-Edebi’l-Hadîs. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1964.
• Desûkî, Ömer. Mahmûd Sâmî el-Bârûdî. Kâhire: Dâru’l-Maârif, 1953.
• Durmuş, İsmail. “İktibâs”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22: 52-54. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Emîn, Bekrî Şeyh. el-Belâğatu’l-ʻArabiyye fî Sevbihe’l-Cedîd. Beyrut: Dâru’l-ʻİlmi li’l-Melâyîn, 1987.
• el-Ezherî, Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-Luğa. thk. Muhammed ʻAvad Murʻib. 8 Cilt. Beyrût: Dâr İhyâi’t-Turâsi’l-ʻArabî, 2001.
• el-Fâhûrî, Hannâ. el-Câmiʻ fî Târîhi’l-Edebi’l-ʻArabî el-Edebu’l-Hadîs. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1986.
• Fehmî, Mâhir Hasan. Ahmed Şevk. Kâhire: el-Hey’etu’l- ʻÂmme li’t-Te’lîf ve’n-Neşr, 1969.
• el-Ferâhîdî, el-Halîl b. Ahmed. Kitâbu’l-ʻAyn. thk. Mehdî el-Mahzûmî, İbrâhîm es-Sâmerrâî. 8 Cilt. Beyrut: Dâr ve Mektebetu’l-Hilâl, tsz..
• Feyyûd, Besyûnî Abdulfettâh. ʻİlmu’l-Bedîʻ Dirâse Târîhiyye ve Fenniyye li Usûli’l-Belâga ve Mesâili’l-Bedîʻ. Kahire: Muessesetu’l-Muhtâr li’n-Neşr ve’t-Tevzîʻ, 2015.
• el-Hadîdî, Alî. Mahmûd Sâmî el-Bârûdî: Şâʻiru’n-Nahda. Kâhire: Mektebetu’l-Anclû el-Mısriyye, 1969.
• el-Hamevî, Ebû Bekr b. Alî b. Hicce. Hizânetu’l-Edeb ve Ğâyetu’l-Ereb. thk. ʻİsâm Şekyû. 2 Cilt. Beyrût: Dâr Mektebetu’l-Hilâl, 2004.
• el-Hatîb el-Kazvînî, et-Telhîs fî ʻUlûmi’l-Belâğa. thk. Abdurrahmân el-Berkûkî. Beyrût: Dâru’l-Fikri’l-ʻArabî, tsz..
• Huseyn, Tâhâ. Hâfız ve Şevkî. Kâhire: Muessesetu Hindâvî, 2014.
• İbn Beşîr, en-Nuʻmân. Şiʻru en-Nuʻmân b. Beşîr el-Ensârî. thk. Yahyâ el-Cebûrî. Küveyt: Dâru’l-Kalem, 1985.
• İbn Mâlik, Kaʻb. Dîvânu Kaʻb b. Mâlik el-Ensârî. thk. Sâmî Mekkî el-ʻÂnî. Bağdâd: Mektebetu’n-Nahda, 1966. İbn Manzûr, Muhammed b. Mukerrem. Lisânu’l-ʻArab. 15 Cilt. Beyrût: Dâr Sâdır, 1993.
• İbn Revâha, Abdullâh. Dîvânu Abdullâh b. Revâha. thk. Velîd Kassâb. Riyâd: Dâru’l-ʻUlûm li’t-Tibâʻati ve’n-Neşr, 1982.
• İbn Sâbit, Hassân. Dîvânu Hassân b. Sâbit. thk. Velîd ʻArafât. 2 Cilt. Beyrût: Dâr Sâdır, 2006.
• İbrâhîm, Hâfız. Divânu Hâfız İbrâhîm, thk. Ahmed Emîn, Ahmed ez-Zeyn, İbrâhîm el-Ebyârî. Kâhire: el-Hey’etu’l-Mısriyyeti’l-ʻÂmme li’l-Kitâb, 1987.
• el-Kazvînî, el-Hatîb. el-Îzâh fî ʻUlûmi’l-Belâğa. thk. Muhammed Abdulmunʻim Hafâcî. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1993.
• el-Medenî, es-Seyyid Alî Sadruddîn b. Maʻsûm. Envâru’r-Rabîʻ fî Envâʻi’l-Bedîʻ. thk. Şâkir Hâdî Şükr. 7 Cilt. Necef: Matbaʻatu’n-Nuʻmân, 1969.
• el-Meydânî, Abdurrahmân Habenneke. el-Belâğatu’l-ʻArabiyye Ususuhâ ve ʻUlûmuhâ ve Funûnuhâ. 2 Cilt. Şâm: Dâru’l-Kalem, 1996.
• Mubârek, Zekî. Ahmed Şevkî. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1988.
• Mubârek, Zekî. Hâfız İbrâhîm. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1991.
• Mûsâ vd., Âmâl. Min Şuʻarâi’l-İhyâ: Ahmed Şevkî, Maʻrûf er-Rusâfî, Muhammed eş-Şâzelî Haznedâr. Tûnus: el-Munazzamatu’l-ʻArabiyyetu li’t-Terbiye ve’s-Sekâfe ve’l-ʻUlûm el-Âleskû, tsz..
• Sabrî, İsmâîl. Dîvânu İsmâîl Sabrî. thk. Muhammed el-Kassâs, ʻÂmir Muhammed Buhayrî, Ahmed Kemâl Zekî. Beyrût: Dâr İhyâi’t-Turâsi’l-ʻArabî, tsz..
• es-Suyûtî, Celâluddîn. ʻUkûdu’l-Cumân fî ʻİlmi’l-Meʻânî ve’l-Beyân. thk. Abdulhamîd Duhâ. Kâhire: Dâru’l-İmâm Muslim li’t-Tibâʻati ve’n-Neşr, 2012.
• Şeşen, Ramazan. “Ahmed Şevkî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2: 136-138. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Şevkî, Ahmed. Dîvânu Şevkî Tevsîk ve Tebvîb ve Şerh ve Taʻkîb. thk. Ahmed Muhammed el-Hûfî. 2 Cilt. Kâhire: Matbaʻatu Nahdati Mısr, 1998.
• Şevkî, Huseyn. Ebî Şevkî. Kâhire: Mektebetu’n-Nahdati’l-Mısriyye, 1947.
• et-Teftâzânî, Sa‘duddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn. el-Mutavvel ʻAla’t-Telhîs. nşr. Bosnevî el-Hâc Muharrem Efendi. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1891.
• ʻUbeyd, Ahmed. Zikra’ş-Şâʻireyn Hâfız İbrâhîm ve Ahmed Şevkî, Beyrût: ʻÂlemu’l-Kutub, 1985.
• Ürün, Ahmet Kazım. Mısır’da Türk Bir Şair Ahmet Şevkî. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2002.
• Yılmaz, Mehmet. Kur’ân-ı Kerîm ve Hz. Peygamber’in Asr-ı Saâdet Arap Şiirine Etkisi. Bursa: Emin Yayınları, 2015.
• ez-Ziriklî, Hayruddîn. el-Aʻlâm Kâmûs Terâcim li Eşhari’r-Ricâli ve’n-Nisâi mine’l-ʻArabi ve’l-Mustaʻribîn ve’l-Musteşrikîn. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-ʻİlmi li’l-Melâyîn, 2002.