Ahıska Türklerinin Bazı Halk İnanışları (Geçiş Dönemleri ve Bazı Hayvanlar) (Denizli Örneği)

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 1811 - 1830, 30.12.2020

İsmet Eşmeli , Mürsel Ethem

https://doi.org/10.17859/pauifd.817495

Cited By: 1

Öz

Ahıska Türkleri, günümüzde Gürcistan’da bulunan Ahıska bölgesine X-XI. yüzyılla-rında yerleşen Türk boylarından biridir. Onlar, yerleştikleri bölgeye nispetle Ahıska Türk-leri veya Meshet Türkleri olarak da bilinmektedir. Ahıska Türkleri, yaşadıkları bölge Os-manlı hâkimiyetinden çıktıktan sonra zorlu bir süreç yaşamışlardır. Bir daha dönmelerine izin verilmeyecek şekilde yurtlarından sürgün edilmeleri, Ahıskalı Türklerin tarihinde dönüm noktası olmuştur. Ahıska Türkleri, II. Dünya Savaşından sonra Stalin döneminde farklı bölgelere sürgün edilmişlerdir. Ahıska Türkleri sürgündeyken tüm zorluklara rağmen kimliklerini ve kimliklerini oluşturan unsurları muhafaza etmişlerdir. Böylece, sürgün edildikleri bölgelerde kimliklerini kaybetmemişlerdir. Ahıska Türkleri, diğer Türk toplu-luklarının inanışlarıyla örtüşen ve kimliklerinin bir parçası olan halk inanışlarına ayrı bir önem vermişlerdir. Ahıska bölgesinden farklı ülkelere sürgün edildikten uzun yıllar sonra Ahıska Türkleri, Türkiye’nin farklı bölgelerine yerleşmişlerdir. Denizli, Ahıska Türklerinin yoğun olarak yerleştiği yerlerdendir. Ancak, Ahıska Türkleri Türkiye kamuoyu tarafından yeterince bilinmemektedir. Bu çalışmamızda, Denizli’deki Ahıska Türklerinin kimliklerini koruyup devam ettirmelerinde önemli bir yere sahip olan bazı halk inanışlarını ve bu ina-nışlara ait uygulamalarını hem dini kökleri hem de toplumsal işlevleri bakımından incele-dik. Ancak çalışmamızın konusunu, Denizli’de yaşayan Ahıska Türklerinin geçiş dönemleri ve bazı hayvanlarla ilgili inanış ve uygulamalarıyla sınırlandırdık. İlgili halk inanışlarını ve uygulamalarını incelerken bizzat Denizli’de ikamet eden Ahıska Türklerinin kendile-rinden elde ettiğimiz bilgiler, çalışmamızın şekillenmesinde belirleyici olmuştur. Son ola-rak, birebir görüşmelerimizden elde ettiğimiz bilgileri ilahiyat ve dinler tarihi açısından ele aldık. Sonra bu inanışların ve uygulamalarının toplumdaki durumuyla ilgili bazı tespit-lerde bulunduk. Bu çalışmamız, Ahıska Türklerinin çektiği zorlukları ve bu zorlukların üstesinden gelmede halk inanışlarının ne tür bir işleve sahip olduğunu ortaya koyması ve ulaşılan bilgilerin İlahiyat ve Dinler Tarihi bilimi açısından değerlendirilmesi bakımından önem taşımaktadır. Ayrıca bu çalışma, Türkiye kamuoyunda Ahıska Türkleri hakkında bir farkındalık oluşmasına ve Ahıska Türklerinin kültürünün tanınmasına bir nebze de olsa katkı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ahıska Türkleri, Denizli, Halk İnanışları, Geçiş Dönemleri, Dinler Tarihi

Kaynakça

• Acıpayamlı, Orhan. Türkiye’de Doğumla İlgili İnanmaların Etnolojik Etüdü. Erzu-rum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 1961.
• Arık, Durmuş. “Kutsal Mekân ve Ziyaret Fenomeni”. Halk İnanışları El Kitabı. Edit. Arık, Durmuş-Eroğlu, Ahmet Hikmet. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.
• Artun, Erman. Türk Halkbilimi. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2005.
• Bali, Aslı. “Gaziantep Yöresi Doğum Geleneklerinde Anne ve Çocuk Sağaltımı”. Turkish Studies Dergisi 12/5 (2017): 85-110.
• Çelebi, İlyas, “Muska”. TDV İslam Ansiklopedisi. C. 31. İstanbul: Türkiye Diya-net Vakfı Yayınları, 2006.
• Demirci, Kürşat. “Hayvan”. TDV İslam Ansiklopedisi. C. 17. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1998. Demirci, Kürşat. “Muska”. TDV İslam Ansiklopedisi. C. 31. İstanbul: Türkiye Di-yanet Vakfı Yayınları, 2006.
• Eroğlu, Ahmet Hikmet. “Geçiş Dönemleri İle İlgili İnanışlar”. Halk İnanışları El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.
• Eşmeli, İsmet. Halk İnanışları Ve Uygulamaları Üzerine Bir Araştırma (Muğla-Yatağan Örneği). Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 2015.
• Güngör, Harun. “Geleneksel Türk Dininden Anadolu’ya Taşınanlar” (1-6). Yaşa-yan Eski Türk İnançları Bilgi Şöleni Sempozyumu. Ankara, 2007, 16-17 Nisan.
• Irmak, Yılmaz. “Bingöl Halk İnançları ve Uygulamaları”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları 17 (2018): 191-222.
• İnan, Abdülkadir. Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1986.
• Kalafat, Yaşar. Kodlar-Kültler-1 (Türk Kültürlü Halklarda Karşılaştırmalı Halk İnançları). Ankara: Berikan Yayınevi, 2009.
• Kalafat, Yaşar. “Tul İnanç-Geleneğinin Arkaik Dönemden Günümüze Görüldüğü Hâller ve Avanos Halk İnançlarındaki Yansımaları”. Erciyes Aylık Fikir ve Sanat Dergisi 38/456 (2015): 19-33.
• Kalafat, Yaşar. Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 1999. Kalafat, Yaşar. Türk Halk İnançlarında Renkler. Ankara: Berikan Yayınevi, 2012.
• Kaman, Sevda Gülakan. “Baykuş Kelimesi ve Baykuşla İlgili İnançlar Üzerine”. Turkish Studies Dergisi 10/8 (2015): 1137-1154.
• Kandemir, Fatih. “Halk İnançlarının Psiko-Sosyal Nedenleri ve Türkiye’deki Halk İnançlarının Tarihi Temelleri”. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/1 (2016): 97-114.
• Karaoğlan, Hamza. “Ruhla İlgili İnanışlar”. Halk İnanışları El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.
• Keskin, Yahya Mustafa. “Türk Toplumunda Nazar Olgusu ve Buna Karşı Geliştirilen Korunma ve Kurtulma Pratikleri: Elazığ Örneği”. Dini Araştırmalar Dergisi 11/32 (2008): 191-214.
• Kılıç, Sami. “Halk Hekimliği/Sağaltma Ocakları ile İlgili İnanışlar”. Halk İnanışları El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017. Küçük, Mehmet Alparslan. “Sayılarla İlgili İnanışlar”. Halk İnanışları El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.
• Örnek, Sedat Veyis. Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalarıyla İlgili Bâtıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi Yayınları, 1966.
• Polat, Kemal. “Modern Çağda Yaşayan Hurafeler”, Halk İnanışları El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.
• Sancak, Şenol- Alver, Mehmet. “Cinsiyet tahminine dayalı inanış ve uygulamalara yönelik bir değerlendirme: Alman kültürü ve Türk kültüründe Karadeniz Örneği”. Karadeniz Araştırmaları 30 (2011): 143-155.
• Şimşek, Esma. “Türk Kültüründe “Alkarısı” İnancı ve Bu İnanca Bağlı Olarak Anlatılan Efsaneler”. Akra Uluslararası Kültür Sanat Edebiyat ve Eğitim Bilimleri Dergisi 12/5 (2017): 99-115.
• Tanyu, Hikmet. Türklerde Taşla İlgili İnançlar. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1968. Toker, İhsan. “Renk Simgeciliği ve Din: Türk Kültür Yapısı İçinde Ak-Kara Renk Karşıtlığı ve Bu Karşıtlığın Modern Türk Söylemindeki Tezahürleri Üzerine”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 50/2 (2009): 93-112.
• Tuna, Sibel Turhan. “Türk Dünyasındaki Düğünlerde Koltuklama ve Kırmızı Kuşak Bağlama Geleneği”. Bilig 38 (2006):149-160.
• Yıldırım, Münir. “Tabiat Kültleri”, Halk İnanışları El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.