TOPLUMSAL DAYANIŞMAYA ZARARLARI AÇISINDAN TEKFİR DÜŞÜNCESİ VE BU DÜŞÜNCENİN GEREKÇELERİNDEN BİRİ OLAN HAKİKATİ TEMSİL İDDİASININ İMKÂNI

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 811 - 830, 30.12.2021

Mehmet Emin Günel

https://doi.org/10.17859/pauifd.1001171

Öz

Allah tarafından gönderilen elçilerin, toplumlarından istedikleri ilk ve en önemli eylem, Allah’ın birliği başta olmak üzere diğer inanç ilkelerine iman edilmesidir. Güvenmek, tasdik etmek anlamına gelen iman, kelam âlimlerin çoğunluğuna göre aslen kalbi bir eylemdir. Kalbi eylemlerin varlık veya yokluğunun ispatının imkânsızlığı, kalbinde iman eyleminin varlığını iddia eden kimsenin bu iddiasının kabulünü gerekli kılmaktadır. Bir kimseyi imansızlıkla itham etmek anlamında olan tekfir ise, iman iddiasında bulunan kimselerin küfürle itham edilmesidir. Peygamberliği imkânsız görmek gibi, inkâr edeni imandan çıkaran açık eylemler dışında, tekfire gerekçe gösterilen eylemlerin kahir çoğunluğu, tespiti güç olduğu için te’vîle açık zanni meselelerdir. Tekfir olgusunu besleyen anlayışlardan biri de, Allah’ın istediği gibi iman ettiklerini iddia eden kimselerin hakikati temsil ettiklerine kesin olarak kani olmalarıdır. Birbirlerini tekfir eden birçok fert veya grubun, kendilerini aynı inanç ilkelerinde hakikat üzere görmesi, bu durumun açık delillerindendir. Bu durumda hakikat, ilke esaslı olmayıp fertlerle birlikte yer değiştirmektedir. Cehaletle güçlenen samimiyetlerin daha tehlikeli hale getirdiği tekfir meselesi, toplum düzenini bozan güncel bir problem olarak varlığını sürdürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kelam, İman, Tekfir, Hakikat, Toplum.

The İdea Of Takfir In Terms Of Its Damages To Social Solidarity And The Possibility Of The Claim To Represent The Truth, One Of The Reasons For This İdea.

Öz

Abstract
The first and most important action that the messengers sent by God demanded from
their society is to believe especially in the unity of God and other faith principles. Faith,
which means to trust and confirm, is actually an act of the heart, according to the
majority of scholars of kalam. The impossibility of proving the existence or nonexistence of acts of the heart necessitates the acceptance of this claim of the person claims the existence of an act of faith in his heart. Takfir, which means accusing someone

of unbelief, is accusing those who claim to have faith of blasphemy. Except for the
obvious actions that make the disbeliever out of faith, such as seeing prophecy as
impossible, the overwhelming majority of the actions that are justified for takfir are
presumed matters open to interpretation because they are difficult to determine. One
of the understandings that feeds the phenomenon of takfir is that those who claim to
believe as Allah wills are firmly convinced that they represent the truth. One of the clear
proofs of this situation is that many individuals or groups who declare each other as
unbeliever see themselves on the true way in the same belief principles. In this case, the
truth is not based on principle and changes place with individuals.
The issue of takfir, which is made more dangerous by sincerity strengthened by
ignorance, continues to exist as a current problem that disrupts the social order. Thus,
the determining possibility of the claims of "representing the truth" and "having
definite judgments about faith, which is an act of the heart" in terms of scriptures, is
important to draw attention to the inconsistency of the idea of takfir, which is powered
by these discourses.
Keywords: Kalām, Faith, Takfir, Truth, Society

Anahtar Kelimeler

Kalam, Faith, Takfir, Truth, Society

Kaynakça

• Âcurrî, Ebû Bekr Muhammed b. Hüseyn b. Abdillâh el-. Kitâbü’ş-şerîa. thk. Abdullah bin Ömer bin Süleyman ed-Dümeycî. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1.Baskı., 1997.
• Ahmed Emîn. Fecru’l-İslâm. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabiyye, 10.Baskı., 1969.
• Akdemir, Furat. “Hariciliğin İman Tanımının Siyasi Ve Sosyal Arka Planı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 11/61 (2018), 1096-1106.
• Akdemir, Furat. “İslâm Düşüncesinde Allah’ın Sıfatlarını Anlama Sorunu”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 9/2 (2020), 1581-1609.
• Âlûsî, Ebû’l-fazl Şihâbü’d-dîn es-Seyyid Mahmud el-. Ruḥu’l-me ʿânî. 30 Cilt. Beyrut: İhyâü’t-Türâsi’l-Arabiyye, ts.
• Aydınalp, Halil. “Kural Dışı Dini Bir Yönelim Olarak Çağdaş Tekfir İdeolojisini Anlamak”. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 46/ (2014), 5-36.
• Bağdâdî, Ebu Mansûr Abdülkâhir b. Tâhir b. Muhammed et- Temîmî. Uṣûlu’d-dîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Bâkillânî, Ebu Bekir Muhammed b. Tayyib el-. el-İnṣâf. thk. Muhammed Zâhid bin Hasen el-Kevserî. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye, 2.Baskı., 2000.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail el-. el-Camiu’l-müsnedi’s-saḥiḥi’l-muḫtasaru min umûri Rasulillahi ve sunenihî ve eyyâmihî (Saḥiḥu Buḫari). thk. Muhammed Zuheyr b. Nasir. 8 Cilt. Riyad: Daru Tavki’n-Necat, 2001.
• Bulut, Halil İbrahim. “Dini Şiddetin Fikri Arka Planı Olarak Haricilik Ve Günümüze Yansımaları”. Usul 11/1 (2009), 41-54.
• Bulut, Zübeyir. “Kelamda " İmanda İstisna " Tartışmaları”. İslamî İlimler Dergisi 4/1-2 (2009), 199-214.
• Büstî, Ebu’l-Kâsım el-. el-Baḫs an edilleti’t-tekfîr ve’t-tefsîḳ. thk. İmam Hanefî Seyyid Abdullah. Kahire: Dâru’l-Âfâki’l-Arabiyye, 1.Baskı., 2006.
• Celi, Ahmet. Çağdaş Haricilik Düşüncesi-Tekfir ve Hicret Cemaati Örneği-. çev. Adnan Demircan. İstanbul: Beyan Yayınları, 1997.
• Ebu Uzbe, Hasan bin Abdilmuhsin. Ravdatu’l-behiyye fima beyne’l-Eşâira ve’l-Mâtûridiyye,. Hindistan: Meclisü Dâirâti’l-Meârif, 1904.
• Erdoğan, İbrahim Halil. “Geçmişten Günümüze Münâfıkların Değişmeyen Karakteri (Kur’ân-ı Kerîm’deki Nitelikler)”. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi 5/16 (2018), 175-204.
• Esen, Muammer. “Tekfir Söyleminin Dinî ve İdeolojik Boyutları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52/2 (2011), 97-110.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid el-. Feyṣalü’t-tefriḳa beyne’l-İslâm ve’z-zendeḳa. thk. Hukke Mustafa. Dâru’n-Neşri’l-Meğribiyye, 1983.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid el-. Ḳavâʿidü’l ʿaḳâid. thk. Mûsâ Muhammed Ali. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 2.Baskı., 1985.
• İbn Aşûr, Muhammed Tahir. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr (Taḥriru’l-ma’ne’s-sedid ve tenviru’l-aklu’l-cedid min tefsiri’l-kitabi’l-mecid). 30 Cilt. Tunus: ed-Daru’t-Tunusiyye, 1984.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak bin Ğâlib. el-Muḥarraru’l-vecîz. thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed. 5 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah bin Muhammed. Kitâbü’l-îmân. thk. Muhammed Nâsuriddîn el-Bânî. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 2.Baskı., 1983.
• İbn Hazm, Ali b. Ahmed. el-Faṣl fi’l-ehvâ ve’l-milel ve’n-niḥâl. thk. Muhammed İbrahim Nasr. 5 Cilt. Beyrut: Daru’l-Cîl, 1996.
• İbn Hişâm. es-Sîratü’n-Nebeviyye. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabiyye, 1990.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâîl. Tefsîrü’l-Ḳur’ani’l-azîm. thk. Mustafa es-Seyyid Muhammed. 15 Cilt. Cîze: Müessesetü Kurtubâ, 2000.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-ʿArab. thk. Abdullah Ali el-Kebir, Muhammed Ahmed Hasebullah, Haşim Muhammed eş-Şazeli. Kahire: Dâru’l-Maarif, ts.
• İsfehânî, Ebu’l-Kasım Hüseyin Râgıp el-. el-Müfredât fi ğaribi’l-Ḳur’an. thk. Muhammed Seyyid Kiylanî. Kahire: Matbaatü’l-Halebî, 1961.
• Kâdî Abdülcebbâr, Ebü’l-Hasen b. Ahmed b. Abdilcebbâr el-Hemedânî. Şerḥu’l-usûli’l-ḫamse. thk. Abdülkerim Osman. Kahire: Mektebetü’l -Vehbe, 1996.
• Karaağaç, Hilmi. “Ehl-i Sünnet’e Göre Tekfir Problematiği”. Atatük Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40/ (2013), 163-186.
• Kılavuz, Ahmed Saim. İman-Küfür Sınırı. İstanbul: Marifet Yayınları, 1982.
• Korkmazgöz, Rıza. “Kelâm İlminde Haber-i Vâhidin Bilgi Ve Delil Değeri”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 18/1 (2018), 225-258.
• Kubat, Mehmet. “Hariciliğin Doğuşunda Münafıkların Rolü”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 6/4 (2006), 115-151.
• Mâtûrîdî, Ebu Mansûr Muhammed b. Muhammed b.Mahmut el-. Kitâbu’t-tevḥîd. thk. Fethullah Huleyf. İskenderiyye: Dâru’l-Câmiâti’l-Mısriyye, ts.
• Mâtûrîdî, Ebu Mansûr Muhammed b. Muhammed b.Mahmut el-. Te’vilât-ü ehli’s-sünne. thk. Fâtıma Yusuf el-Haymî. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2004.
• Nesefî, Ebû’l-Mu’în Meymun b. Muhammed b. Mekhul en-. Tabṣıratü’l-edille fi uṣuli’d-din. thk. Hüseyin Atay. 2 Cilt. Ankara: D.İ.B. Yayınları, 2004.
• Okur, Kaşif Hamdi. “İslam Hukukunda İrtidat Fiili İçin Öngörülen Asli Yaptırım Üzerine Bazı Düşünceler”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (2002), 344-364.
• Râzî, Ebu Abdullah Muhammed Fahreddin er-. Mefâtiḥu’l-gayb(et-Tefsîru’l-kebîr). 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Taberî, Muhammed b. Cerir et-. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Ḳur’an. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. Kahire: Daru Hicr, 2001.
• Tabersî, Ebu Alî el-Fazl b. Hasen et-. Mecmaʿu’l-beyân fî tefsîri’l-Ḳurʾân. Beyrut: Dâru’l-Murtezâ, 2006.
• Teftezânî, Sadüdddîn et-. Şerḥu’l-ʿakâidi’n-Nesefî. thk. Ahmed Hicâzî. Kahire: Mektebetü’l -Külliyâti’l-Ezheriyye, 1988.
• Vâhidî, Ebû’l-Hasen Alî bin Ahmed bin Muhammed el-. et-Tefsîru’l-besît. thk. Ahmed bin Sâlih el-Hamâdî. Riyad: Câmia Muhammed bin Suûd el-İslâmiyye, 2009.
• Yılmaz, Sabri. Kelam’da Te’vil Sorunu. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2019.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud ez-. el-Keşşâf ʿan haḳâiḳi ğavâmiu’t-tenzîl. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1986.
• Zeynü’lâbidîn, Muhammed Surûr. el-Hukm biğayri mâ enzelellâh ve ehlü’l-ğulüv. Lendın: Dâru’l-Câbiye, 4.Baskı., 2010.