ÇOCUK EDEBİYATINDA DİNİ, KÜLTÜREL VE İDEOLOJİK AKTARIM BAĞLAMINDA DİNİ ÇOCUK EDEBİYATI

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 1238 - 1260, 30.12.2021

Osman Zahit Şener

https://doi.org/10.17859/pauifd.1005650

Cited By: 1

Öz

Tarih boyunca edebi eserler ve diğer sanat eserleri, bir düşüncenin veya dünya görüşünün kitlelere aktarılması ve yaygınlaştırılması için kullanılan en etkili araçlardan biri olmuştur. Bireysel ve toplumsal bir değişim amacını güden herhangi bir dine veya düşünce akımına ait mesajlar da edebi eserler aracılığıyla aktarılmıştır. Bu doğrultuda, edebi eserlerde yazarların kendi inançlarının ve ideolojilerinin/dünya görüşlerinin yansımalarını görmek mümkündür. Çocuklara yönelik birçok edebi eserde de; belli bir eğitim anlayışına, dini veya politik içeriğe ait mesajların didaktik bir bakış açısıyla aktarıldığı görülmektedir. Çocuklara yönelik olarak yazılan kitaplar söz konusu olduğunda; hem Batı’daki örneklerde hem de Türkiye’deki örneklerde dini, politik ve kültürel içerik aktarımı çabası görülebilmektedir. Bu konu çocuk edebiyatı eleştirisi çalışmalarında tartışılan önemli konulardan biridir. Bu çalışmada, özellikle Türkiye’de yapılan çocuk edebiyatı çalışmalarında, farklı dünya görüşlerine ait mesajların ve içeriğin çocuk kitaplarına farklı şekillerde yansımaları irdelenmiştir. Çocuklara yönelik tüm eserlerin yetişkinler tarafından yazıldığı düşünüldüğünde, yazarın herhangi bir konudaki bakış açısının bir şekilde bu eserlere yansıdığını söylemek mümkündür. Dolayısıyla, çocuk edebiyatı eserlerine yönelik bu konuda yapılacak eleştirel çalışmalarda politik, dini veya kültürel içerik şeklinde kategorik ayrım yapılmaksızın; aktarılan içeriğin ve bu içeriğin aktarılış şeklinin çocuk edebiyatı yaklaşımlarına ve edebi/estetik ölçütlere uygun olup olmadığı yönünde değerlendirmeler yapılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Edebiyatı, Çocuk Edebiyatı, Kültür, İdeoloji, Dini Çocuk Edebiyatı.

Religious Children's Literature in the Context of Religious, Cultural and Ideological Transfer in Children's Literature

Öz

Abstract
Throughout history, literary works and other works of art have been one of the most effective tools used to convey and disseminate an idea or worldview to the masses. Messages belonging to any religion or movement of thought aiming at individual and social change were also conveyed through literary works. In this direction, it is possible to see the reflections of the authors' own beliefs and ideologies/worldviews in literary works. In many literary works for children; it is seen that messages belonging to a certain educational understanding, religious or political content are conveyed from a didactic point of view. When it comes to books written for children; The effort to transfer religious, political and cultural content can be seen both in the examples in the West and in the examples in Turkey. This issue is one of the important issues discussed in children's literature criticism studies. In this study, the reflections of messages and content of different worldviews on children's books in different ways, especially in children's literature studies in Turkey, were examined. Considering that all works for children are written by adults, it is possible to say that the author's own perspective on any subject is somehow reflected in these works. Therefore, in critical studies on children's literature on this subject, without categorical discrimination as political, religious or cultural content; Evaluations should be made whether the transferred content and the way this content is conveyed are suitable for children's literature approaches and literary/aesthetic criteria.
Keywords: Turkish-Islamic Literature, Children's Literature, Culture, Ideology, Religious Children's Literature.

Anahtar Kelimeler

Turkish-Islamic Literature, Children, Culture, Ideology, Religious Children

Kaynakça

• Akalın, Şükrü Haluk vd.. Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları, 2009.
• Akgün, Atıf. “Balkan Türkleri Özelinde Çocuk Edebiyatı Ürünleri ve İdeoloji Çıkmazı”, III. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildiriler, 249-264. İstanbul: 2016.
• Alimen, Nilüfer, “Bir Yönlendirme Aracı Olarak Çeviri: Serteller ve Çeviri Çocuk Edebiyatı”, Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, 2015.
• Alptekin, Ali Berat. Halk Hikayelerinin Motif Yapısı. Ankara: Akçağ Yayınları, 2009.
• Argunşah, Hülya. “Çocuk Edebiyatı”, Türk Aile Ansiklopedisi Cilt 1. Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı, 1991.
• Argunşah, Hülya. “Ömer Seyfettin’de Vatan Fikri”, Bir Fikir Hareketinin Yüz Yılı Türk Ocakları - Bildiriler. 656-671 İstanbul: 2013.
• Bilkan, Ali Fuat. “Batıda Çocuklara Yönelik Dînî Yayınlar”, Türkiye III. Dini Yayınlar Kongresi Tebliğler, 173-178. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Bunsuz, Halil. “Anadolu Sahası Türk Halk Hikâyelerinde Dini Motifler Üzerine Bir Araştırma”, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2015.
• Cengiz, Semran. “Edebiyat ve İdeoloji”, ASOS Journal, Sayı 15 (Eylül 2015): 266-274.
• Çağan, Kenan. “Çocuk Edebiyatı ve İdeoloji”, Hece Dergisi Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı, Sayı 104-105, (Ağustos-Eylül 2005): 332-337.
• Çalışkan, Âdem. “İslami Çocuk Edebiyatı”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 12-13 (2001): 409-436.
• Demirdöğen, Melek. “İslami Çocuk Edebiyatı Çerçevesinde Enver Tuncalp’in Çocuk Şiirlerinde Dini-Ahlaki Muhteva”. Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, 2018.
• Dilidüzgün, Selahattin. Çağdaş Çocuk Yazını. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları, 2007.
• Eagleton, Terry, Eleştiri ve İdeoloji Çev. Savaş Kılıç. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Efe, Ahmet. “Edebiyatımızda Öze Dönüş Hakkında”, Türk Dili Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Özel Sayısı, Sayı 756 (2014): 228-229.
• Eren, Metin. “Anadolu Sahası Türk Masallarında Dua Motifi”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 58 (2017): 355-375.
• Evren, Mustafa Ökkeş. “Çocuk Edebiyatına Dini Yaklaşım”, Hece Dergisi Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı, Sayı 104-105 (Ağustos-Eylül 2005): 309-314.
• Farsakoğlu Eroğlu, Ayşe. Türk Ninnilerinde İslami Motifler. Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 2011.
• Göçgün, Önder. “Türk Edebiyatında Dini Çocuk Şiirleri ve Terbiye Bakımından Değeri”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 5 (1982): 109-128.
• Helimoğlu Yavuz. Muhsine, Masallar ve Eğitimsel İşlevleri. Ankara: Eğiten Kitap Yayınları, 2013.
• Karaca, Şahika. Türk Edebiyatında Çocuk: Milli Kimlik İnşası. İstanbul: Kesit Yayınları, 2013.
• Karakaya, Zeki. “Çocuk Felsefesi ve Çocuk Edebiyatı”, Hece Dergisi Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı, Sayı 104-105 (Ağustos-Eylül 2005): 338-351.
• Khan, Rukhsana 1962-. Contemporary Authors, Encyclopedia.com. https://www.encyclopedia.com/arts/educational-magazines/khan-rukhsana-1962 (22.08.2020)
• Macit, M. Hanifi. “İdeolojiler Üzerine Felsefi Bir Değerlendirme”, Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, Sayı 26 (Bahar 2016): 29-36.
• Mobin-uddin, Asma. Something About the Author, Encyclopedia.com. https://www.encyclopedia.com/children/scholarly-magazines/mobin-uddin-asma (22.08.2020)
• Okumuşlar, Muhiddin. “Din Eğitiminde Etkin Bir Yöntem Olarak Hikaye”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 21 (2006): 237-252.
• Özgül, M. Kayahan. “Edebiyatın Çocukluğu Çocukluğun Edebiyatı”, Hece Dergisi Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı, Sayı 104-105 (Ağustos-Eylül 2005): 362-376.
• Pakdemirli, M. Nur. “İlköğretim Çağı Çocuklarının Din Eğitiminde Kullanılabilecek Hikayelerin Özellikleri ve Kaynakları”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, Sayı 21 (2011): 153-175.
• Religion in Childrens Literature. Childrens Literature Review, Encyclopedia.com. https://www.encyclopedia.com/children/academic-and-educational-journals/religion-childrens-literature (08.07.2020)
• Sarıyüce, Hasan Latif. “Çocuk ve Gençlik Edebiyatı”, Türk Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Ansiklopedisi Cilt 1, İstanbul: Nar Yayınları, 2012.
• Sınar Uğurlu, Alev. ““İdeolog-Şair Ziya Gökalp’in Kaleminden Masallar”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4/1 I, (2009): 1025-1040.
• Sınar, Alev. “Türkiye’de Çocuk Edebiyatı Çalışmaları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 4/Sayı 7 (2006): 175-225.
• Şirin, Mustafa Ruhi. Bir Nehrin Kaybolmayan Akışı. İstanbul: Uçan At Yayınları, 2019.
• Şirin, Mustafa Ruhi. Çocuk Edebiyatına Eleştirel Bir Bakış. İstanbul: Uçan At Yayınları, 2019.
• Şirin, Mustafa Ruhi. Çocukluğun Kozası ve Çocuk Kültürü. İstanbul: İz Yayıncılık, 2018.
• Şirin, Mustafa Ruhi. Güneşe Yol Yapan Çocuk. İstanbul: İz Yayıncılık, 2018.
• Turanalp, Fatih. “Dini İçeriğin Edebiyatla İmtihanı”, Türk Dili Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Özel Sayısı, Sayı 756 (2014): 814-816.
• Turanalp, Fatih. “Dini İçerikli Çocuk Kitaplarının Öğretmen Görüşleri Çerçevesinde Değerlendirilmesi”. Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2017.
• Tüfekçi Can, Dilek. “Çocuk Edebiyatı Üzerine Bir Araştırma: Tanımlar, Türler ve Teoriler”. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, 2012.
• Tüfekçi Can, Dilek. “Çocuk Edebiyatında Dilin İdeolojisi: Anlatı Bilimsel Yaklaşım”, Dil Araştırmaları Dergisi, Sayı 12 (2013 Bahar): 191-213
• Tüfekçi Can, Dilek. Çocuk Edebiyatı Kuramsal Yaklaşım. Konya: Eğitim Yayınevi, 2014.
• Yel, Ali Murat. “Çağdaş Dünya Edebiyatında Çocuk Yayınları”, Türkiye III. Dini Yayınlar Kongresi Tebliğler. 49-54. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Yılmaz, Oğuzhan ve Yasin Mahmut Akar. “Türk Çocuk Edebiyatında Sorun Odaklı Yaklaşım”, Çocuk ve Medeniyet Dergisi, Sayı 2 (2018): 29-42.
• YU, Anthony C.. “Edebiyat ve Din” Çev. Adem Çalışkan, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Sayı 1 (2004): 227-253.