Mohammed b. Othman Al Sanūsī And His Books Named “Musāmarāt Al-Ẓarīf bi-Ḥusn Al-Ta'rīf”

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 481 - 504, 31.12.2023

Halil İbrahim Karaöz

https://doi.org/10.17859/pauifd.1371567

Öz

When we look at the history of Arabic literature, the tabaqāt works provide us with the opportunity to learn about the lives and works of scholars in various fields such as poetry, rhetoric and grammar. In addition to information about individuals, they also provide us with insights into the political, social and cultural life of the era. Mohammad b. Othman Al Sanūsī, who lived in the 19th century, appears as the author of a biography book that sheds light on the intellectual history of Tunisia. The work titled Musāmarāt al-Ẓarīf bi-Ḥusn al-Taʽrīf includes biographies of scholars who lived in Tunisia for over three centuries during the reign of the Housaynī Dynasty (1705-1735 and 1756-1957). This book holds an important place in terms of the Arabic language and literature. Al Sanūsī was born during a period when the Ottoman Empire was dominant in the 19th century. He was known as a poet, writer and historian who was born into an aristocratic family and played significant roles in the recent history of Tunisia. In this study, the author's life and the work Musāmarāt al-Ẓarīf bi-Ḥusn al-Taʽrīf are examined to highlight his knowledge and abilities in the field of Arabic language and literature with the aim of making a contribution to the field.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Al Sanūsī, Musāmarāt, Tabaqāt, Tunisia

Muhammed b. Osman es-Senûsî ve Musâmerâtu’ẓ-Ẓarîf bi-Ḥusni’t-Ta‘rîf Adlı Eseri

Öz

Arap edebiyatı tarihine baktığımızda tabakât eserleri bizlere şiir, belagat, nahiv gibi pek çok alanda ilim adamının hayatlarını ve eserlerini öğrenmemize olanak sağlamaktadır. Ayrıca kişilerle ilgili bilginin yanında dönemin siyasi, sosyal ve kültürel yaşantısı hakkında bilgilere de ulaşmamızı sağlamaktadır. XIX. yüzyılda yaşamış olan Muhammed b. Osman es-Senûsî de Tunus’un ilmi tarihine ışık tutan terâcim kitabının müellifi olarak karşımıza çıkmaktadır. Yaklaşık üç yüz yılı aşkın Tunus’ta hüküm süren Hüseynî Hanedanlığı (1705-1735 ve 1756-1957) boyunca yaşamış olan alimlerin biyografilerine yer veren Musâmerâtu’ẓ-Ẓarîf bi-Ḥusni’t-Taʽrîf adlı eseri Arap dili ve edebiyatı açısından önemli bir yer tutmaktadır. es-Senûsî, XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin hakim olduğu bir dönemde doğmuştur. Aristokrat bir aile içerinde dünyaya gelmiş ve Tunus’un yakın tarihi içerisinde önemli vazifelerde bulunmuş bir şair, yazar ve tarihçi olarak bilinmektedir. Bu çalışmada müellifin hayatı ve Musâmerâtu’ẓ-Ẓarîf bi-Ḥusni’t-Taʽrîf adlı eseri incelenerek Arap dili ve edebiyatındaki bilgi ve kabiliyetini ortaya konarak eserin alana dair katkıları tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagatı, es-Senûsî, Musâmerât, Tabakât, Tunus

Kaynakça

• Bulut, Ali. “Ḳâbâdû”. TDV İslam Ansiklopedisi. Ek-1/698. İsanbul: TDV Yayınları, 2020.
• Coşkun, Ahmet. “İbn Âşûr, Muhammed b. Tâhir”. TDV İslam Ansiklopedisi. XIX/332-335. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Çetin, Atilla. “İbn Âşûr, Muhammed b. Tâhir”. TDV İslam Ansiklopedisi. XIX/332. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Durmuş, İsmail. “Tabakat”. TDV İslam Ansiklopedisi. C. XXXIX/ 288-290. TDV Yayınları, 2010.
• Kavas, Ahmet. “Muhammed b. Osman es-Senûsî”. TDV İslam Ansiklopedisi. C. XXXVI/533-534. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Kavas, Ahmet. “Senûsiyye”. TDV İslam Ansiklopedisi. C. XXXVI/536-538. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• el-Keḥḥâle, Ömer Rıza. Mu‘cemu’l-Muellifîn. XV Cilt. Beyrut: Mektebetu’l-Musnâ ve Dâru İḥyâi’t-Turâsi’l-‘Arabi, ts. Maḥfûẓ, Muhammed. Terâcimu’l-Muellifîne’t-Tûnisiyyîn. V Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1984.
• el-Mahlûf, Muhammed b. Ömer b. Ḳâsım. Şeceru’n-Nûri’z-Zekiyyeti fî Ṭabaḳâti’l-Mâlikiyye. thk. Abdu’l-Mecîd el-Hayâlî. II Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2003.
• Özköse, Kadir. Senûsî Hareketi ve Tesirleri. Ankara Üni. SBE, 2000.
• Saîdûnî, Nâṣıruddîn. mine’t-Turâsi’t-Târîhî ve’l-Cuğrâfî li’l-Ğarbi’l-İslâmî. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1999.
• es-Senûsî, Muhammed b. Osman. er-Riḥletu’l-Ḥicâziyye. thk. Ali eş-Şenûfî. II Cilt. Tunus: eş-Şeriketu’t-Tûnisiyye, 1976.
• es-Senûsî, Muhammed b. Osman. Musâmerâtu’ẓ-Ẓarîf bi-Ḥusni’t-Taʽrîf. thk. Muhammed eş-Şâzelî en-Neyfer. IV Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1994.
• Şehbenderzâde, Filibeli Ahmed Hilmi. Abdulhamîd ve Seyyid Muhammed el-Mehdî ve Asr-ı Hamîdî’de Âlem-i İslâm. İstanbul, 1325.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Büyük Osmanlı Tarihi. VI Cilt. Türk Tarih Kurumu, ts.
• ez-Zirikli, Hayreddin. el-‘Alâm. VIII Cilt. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 2002.