Klasik Fıkıh Kaynaklarında Yetişkin Erkek ile Emred Arasındaki Mahremiyet İlişkisi

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 23 - 44, 30.06.2024

Ünal Yerlikaya , Meral Sabun

https://doi.org/10.17859/pauifd.1351320

Öz

Henüz ergenlik çağına gelmemiş güzel yüzlü erkek çocuk anlamına gelen emred, özellikle tâbiîn döneminden itibaren fıkıh literatürüne konu olmuş ve bu çerçevede emred ile yetişkin erkek arasındaki mahremiyet sınırlarını düzenleyen bir dizi güvenlik tedbirleri geliştirilmiş, bu hususta bazı hükümler vaz edilmiştir. Emred ile yetişkin erkek arasındaki mahremiyet ilişkisi Hz. Peygamber ve sahabe döneminde gündeme gelmezken tabiîn dönemine gelindiğinde, toplumdaki ahlaki yapının zayıflamaya başlamasıyla birlikte emredle ilişkiler fakihlerin gündemine girmiştir. Hatta bazı fakihler mahremiyet açışından emredin durumunun kadından daha riskli olduğunu düşünmüşlerdir. Zira dönemin İslam toplumu kadın ve erkek ilişkileri bağlamında sıkı kurallara tâbidir. Emred kadına benzemektedir ve ulaşılamayan kadın yerine konumlandırılmaktadır. Kadın erkek ilişkilerinde olası sapmaların önüne geçmek kolayken, emredin erkek olması hasebiyle, emredle ilişkilerde aynı durum söz konusu değildir. Ayrıca bu konuyu fakihlerin gündemine dahil eden amil, emredle gayri meşru yakınlaşmanın toplumda yaygınlaşmaya başlayarak, toplumsal yapıyı tehdit eden bir boyuta ulaşmasının önünü almaktır.

Anahtar Kelimeler

Emred, Mahremiyet, Kadın, Yetişkin Erkek

Kaynakça

• Aynî, Bedreddin Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ. el-Binâye şerhu’l-Hidâye, 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed. Bedâʾiʿu’ṣ-ṣanâʾiʿfî tertîbi’ş-şerâiʿ, 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 9 Cilt. Beyrut: Tavku’n-Necât, h.1422.
• Büceyrimî, Süleyman b. Muhammed b. Ömer. Tuhfetü’l-habîb alâ şerhi’l-Hatîb. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2007.
• Boynukalın, Ertuğrul. “makâsıdu’ş-şerîa”, Türkiye Diyanet Vakfı, https://islamansiklopedisi.org.tr/makasidus-seria, (Erişim Tarihi: 01.12.2023)
• Cemel, Süleyman b. Umer b. Mansûr el-Uceylî. Hâşiyetü’l-Cemel alâ Şerhi’l-Menhec (Futuhâtü’l-vehhâb bi’tevdîhi şerhu Menheci’t-Tullâb). 5 Cilt. B.y.: Dâru’l-Fikr, y.t.
• Decânî, el-İmâm Ebu’l-Feth Muhammed b. Salih b. Ahmed. el-Ikdü’l-müfred fî hükmi’l-emred, thk. Mâzin b. Sâlim Bâ’vezîr. Riyad: Dâru’l-Muğnî, 1998.
• Ensârî - Ebû Yahyâ Zeynüddîn Zekeriyyâ b. Muhammed b. Ahmed. Esna’l-metâlib fî şerhi Ravdi’t-Tâlib, thk. Muhammed Zehrî el-Gamrâvî. 4 Cilt. B.y.: Matbaʽatü’l-Yemeniyye, h.1313.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâu ulûmiddîn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʽrife, 1982.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. el-Vasît fi’l-Mezheb, thk. Ahmed Mahmûd İbrahim - Muhammed Muhammed Tâmir, 7 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 1997.
• Gamrî, Şemsuddîn Muhammed b. Ömer. el-Hükmü’l-madbût fî tahrîmi fiʽli kavmi Lût, thk. Ubeydullah el-Mısrî el-Eserî, Kahire: Dâru’s-Sahâve li’t-Türâs, 1988.
• Hattâb, Ebu Abdullah Muhammed b. Muhammed b. Abdurrahman el-Mağribî. Mevâhibü’l-celîl li’şerhi Muhtasari’l-Halîl, 8. Cilt. B.y.: Dâru Âlemi’l-Kütüb, y.t.
• Heyet, el-Mevsûʽatü’l-Fıkhiyye’l-Küveytiyye. Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şuʽûni’l-İslâmiyye. 45 Cilt. h. 1404-1427.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn. Hâşiyetü Reddi’l-Muhtâr alâ’d-Dürri’l-Muhtâr şerhu Tenvîri’l-Ebsâr, Hâşiyetü İbn Âbidîn, thk. Âdil Ahmed Avdü’l-Mevcûd - Ali Muhammed Muavvaz, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• İbn Ebi’d-Dünyâ, Ebu Bekr Muhammed b. Abdullah. Zemmü’l-melâhî, thk. Amr Abdülmünim Selim. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye h. 1416.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali. et-Telhîsu’l-habîr fî tahrîci Ahâdîsi’r-Râfiʽî’l-Kebîr. 4 Cilt. by.: Müessesetü Kurtubâ, 1995.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali. Lisânu’l-Mîzân. thk. Abdülfettâh Ebû Gudde, 10 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 2002.
• İbn Hacer el-Heytemî, Ahmed b. Muhamed b. Ali. el-Fetâva’l-fıkhiyye’l-kübrâ, 4 Cilt. B.y.: Mektebetü’l-İslâmiyye, y.t.
• İbn Hacer el-Heytemî, Ahmed b. Muhamed b. Ali Tuhfetü’l-muhtâc fî şerhi’l-Minhâc ve havâşi’ş-Şirvânî ve’l-Abbâdî. 10 Cilt. B.y.: el-Mektebetü’t-Ticâriyye’l-Kübrâ bi’Mısr li’Sahibihâ Mustafâ Muhammed, 1983.
• İbn Hacer el-Heytemî, Ahmed b. Muhamed b. Ali. ez-Zevâcir an iktirâfi’l-kebâir, 2 Cilt. Kahire: Matbaʽatu Hicâzî, y.t.
• İbn Kayyim, Ebû Abdullah Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb el-Cezviyye. ed-Dâ’ ve’d-Devâ’, thk. Muhammed Ecmelü’l-İslâhî, Mekke: Dâru Âlemi’l-Fevâid, h.1429.
• İbn Kayyim, Ebû Abdullah Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb el-Cezviyye. Ravdatü’l-muhibbîn ve nüzhetü’l-müştâkîn, thk. Muhammed Azîz Şems, Riyad: Dâru Atââti’l-İlm, 2019.
• İbn Kudâme, Muvaffikuddin Ebu Muhammed Abdullah b. Ahmed el-Makdisî. el-Muğnî. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî - Abdulfettah Muhammed el-Huluv. 15 Cilt. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1997.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükrim b. Ali Ebu’l-Fadl Cemâlüddin el-Ensarî. Lisânü’l- Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, h.1414.
• İbn Teymiyye, Takiyyüddin Ebu’l-Abbas Ahmed b. Abdülhalim. el-Fetâva’l-kübrâ, 6 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
• İbn Teymiyye, Takiyyüddin Ebu’l-Abbas Ahmed b. Abdülhalim. Mecmûʽu’l-fetâvâ, 35 Cit. Medine: Mecmeu Melik Fehd li’Tıbâati Mushafi’ş-Şerîf, 2004.
• İbn Teymiyye, Takiyyüddin Ebu’l-Abbas Ahmed b. Abdülhalim. es-Siyâsetü’ş-şerʽiyye fî İslâhi’r-râʽî ve’r-raʽiyye, thk. Ali b. Muhammedü’l-İmrân, Dâru Âlemi’l-Fevâid. B.y.: y.y., y.t.
• İbnü’l-Cevzî, Cemaleddin Abu’l-Ferac Abdurrahman. Telbîsü’l-iblîs, Beyrut: Daru’l-Kalem, h. 1403.
• İbnü’l-Cevzî, Cemaleddin Abu’l-Ferac Abdurrahman. Zemmü’l-hevâ, thk. Ahmed Abdüsselam Ata Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• İbnü’l-Hâc, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. Muhammed el-Abderî el-Fâsî, el-Medhal li’ibni’l-Hâc, 4 Cilt. Kahire: Mektebetü Dârü’t-Türâs, y.t.
• İbnü’l-Kattân, Ali b. Muhammed b. Abdilmelik. İhkâmü’n-nazar fî ahkâmi’n-nazar, thk. İdris es-Samedî, Dimaşk: Dâru’l-Kalem, 2012.
• Kalyûbî, Şihabuddîn - Umeyra Ahmed el-Berlisî. Haşiyetâ Kalyûbî ve Umeyra, thk. Taha Abdurrauf Sa’d. 4 Cilt. b.y.: el-Mektebetü’t-Tevfîkıyye, y.t.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. el-Câmiʽu li’ahkâmi’l-Kur’ân, thk. Ahmed el-Berdûnî - İbrahim Atfîş. 20 Cilt. Kahire: Dâru’Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Merdâvî, Alaaddin Ebu’l-Hasan Ali b. Süleyman. el-İnsâf fî maʽrifeti’r-râcih mine’l-hilâf (Muknî ve Şerhu’l-Kebir’le birlikte), thk. Abdullah b. Abdülmuhsin Türkî - Abdulfettâh Muhammed el-Hulv. 30 Cilt. Kahire: Hicr li’t-Tıbâʽa ve’n-Neşr ve’t-Tevzîʽ ve’l-İʽlân, 1995.
• Mergīnânî Ebü’l-Hasen Burhânüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl el-Fergānî, el-Hidâye fî Şerhî Bidâyeti’l-Mübtedî, 8 cilt., Pakistan: İdâreü’l-Kur’an ve’l-Ulûmü’l-İslâmiyye, y.t.
• Meydânî, Abdülğanî el-Guneymî ed-Dimaşkî. el-Lübâb fî şerhi’l-Kitâb, thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-İlmiyye, y.t.
• Necefî, Muhammed Hasan. Cevâhirul Kelam fî Şerhi bi’Şerâii’l-İslam. 43 Cilt. Beyrut: Daru İhyâi Türasi’l-Arabî, 1981.
• Nevevî, Ebû Zekeriyye Muhyiddin Yahya b. Şeref. Fetâvâ’l-İmam en-Nevevî, thk. Muhammed el-Haccâr. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1996.
• Nevevî, Ebû Zekeriyye Muhyiddin Yahya b. Şeref. el- Minhâc şerhu Sahîh-i Müslim ibni’l-Haccâc. 18 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâu’t-Turâsi’l-Arabî, h. 1392.
• Nevevî, Ebû Zekeriyye Muhyiddin Yahya b. Şeref. el-Mecmuʽ şerhu’l-Mühezzeb, 9 Cilt. Kahire: Matbaʽatü’t-Tedâmüni’l-Ehavî, h. 1444-1447.
• Nevevî, Ebû Zekeriyye Muhyiddin Yahya b. Şeref. Ravdatu’t-tâlibîn. thk. Abduh Ali Kuşk. 8 Cilt. Dimaşk: Dâru’l-Fayhâ, 2012.
• Öğüt, Salim, “Mahrem”, Türkiye Diyanet Vakfî İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/mahrem, (Erişim Tarihi: 30.11.2023).
• Remlî, Şihâbüddîn Şemseddin Muhammed b. Ebî’l-Abbas. Nihâyetü’l-muhtâc ilâ şerhi’l-Minhâc, Hâşiyetü’ş-Şibrâmlî, Hâşiyetü’r-Reşîdî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Reşîd Rızâ, Muhammed b. Reşid b. Ali Rıza. Tefsîru’l-Menâr, 12 Cilt. Mısır: Matbaʽatü’l-Menâr, h.1298. Ruhaybânî, Mustafa es-Süyûtî. Metâlibu uli’n-nuhâ, fî şerhi Ğâyeti’l-Müntehâ. 6 Cilt. Dimaşk: Menşûrâtü’l-Mektebi’l-İslâmî, 1961.
• Saʽdî, Abdülmelik Abdurrahman. Alâkâtü’l-cinsiyye gayri şerʽiyye ve ukûbetuha fi’ş-şerîaʽ ve’l-Kânûn. 2 Cilt. B.y.: Dârul-Enbâr, 1989.
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl Şemsü’l-Eimme el-Mebsût, 31 cilt., Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Şîrâzî, Ebû İshak. el-Mühezzeb fî fıkhi’l-İmâmı’ş-Şâfiʽî, thk. Muhammed Zuhaylî. 7 Cilt. Dimaşk: Dâru’l-Kalem, 1996.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc ilâ maʽrifeti meânî elfâzı’l-Minhâc. 6 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Zuhaylî, Vehbe b. Mustafa, Fıkhu’l-İslâmî ve edilletühu. 8 Cilt. B.y.: Daru’l-Fikr 1985.
• Zeyleî, Osman b. Ali Tebyînü’l-Hakâik Şerhu kenzi’d-Dekâik ve Hâşiyetü’ş-Şilbî, 6 cilt Kahire:Matbaatü’l-Kübâ’l-Emîriyye h.1314.