Endülüs Müslümanlarının Kuzeyli Hasımları: Vikingler

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 446 - 466, 30.06.2024

Yakup Karaduman

https://doi.org/10.17859/pauifd.1451663

Öz

Viking kelimesi, İskandinavya bölgesinin yerel halkı için kullanılan genel bir isimdir. Bu topluluk, miladi 800 yılların başından itibaren İskandinavya’nın dışına çıkmaya ve korsanlık yapmaya başlamıştır. İngiltere ve Fransa topraklarına birçok saldırı gerçekleştiren Vikingler, büyük ganimetlerle evlerine geri dönmüşlerdir. Vikingler, gemi sanatında ileri bir seviyeye ulaştıkları için seferlerini uzak diyarlara yapmaya koyulmuşlardır. Bu seferlerin biri h.230 / m.844 yılında Endülüs topraklarına gerçekleşmiştir. Fransa’nın kıyı şeridini takip ederek güneye yönelen Vikingler, Üşbûne şehrinde ilk defa Müslümanlarla karşı karşıya gelmişlerdir. Vikinglerin Endülüs kıyı şeridinde yağma ve talan hadiselerine girişmesi ve nihayetinde İşbîliye şehrine girmesi Müslümanlarla savaşı kaçınılmaz hale getirmiştir. İki grup arasında meydana gelen çatışmalarda büyük kayıplar olmuş; neticede Vikingler geri çekilmek zorunda kalmıştır. Vikinglerin bu saldırıları, Endülüs Emevî Devleti’nin deniz gücünü gözden geçirmesine vesile olmuş; bu durum donanmanın güçlendirilmesi bakımından birçok yeniliği beraberinde getirmiştir. Bu yeniliklerle birlikte güçlenen Endülüs Emevî Devleti donanması, Viking saldırılarına karşı koyabilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Endülüs, Vikingler, İşbîliye, Donanma, İskandinavya.

Kaynakça

• Bekrî, Abdullāh b. Abdilazîz b. Muhammed b. Eyyûb b. Amr el-Bekrî el-Endelüsî. el-Mesâlik ve’l-memâlik. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ğarbİ’l-İslâmî, 1992.
• Brınk, Stefan - Neıl Prıce (ed.). Viking Dünyası. çev. Ebru Kılıç. İstanbul: Alfa, 2012.
• Dadan, Ali. “Tarihte İslam Dünyasını Hedef Alan Viking Saldırıları”. İSTEM 25 (01 Aralık 2016), 111-124.
• Fekî, Üsameddin Abdurrauf. Tarîhu’l-Mağrib ve’l-Endelüs. Kâhire: Mektebetü’n-Nehdatü’ş-Şarkî, 1990.
• Hâdî, Seyyid Yûsuf (ed.). Hudûdu’l-âlem mine’l-meşriki ilâ’l-mağribi. Kâhire: Dâru’s-Sekâfe, 2003.
• Himyerî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. Abdillâh b. Abdilmün‘im es-Sanhâcî. Sıfatü cezîretü’l-Endelüs. Beyrût: Dâru’l-Ceyl, 2. Basım, 1988.
• Himyerî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. Abdillâh b. Abdilmün‘im es-Sanhâcî el-Himyerî. er-Ravżü’l-miʿṭâr fî ḫaberi’l-aḳṭâr. ed. İhsân Abbâs. Beyrût: Müessesetü Nâsır li’s-Sekâfeti, 2. Basım, 1980.
• İbn Abdülhak el-Bağdâdî, Ebü’l-Fezâil Safiyyüddîn Abdülmü’min b. Abdilhak b. Abdillâh el-Bağdâdî. Merâṣıdü’l-ıṭṭılâʿ ʿalâ (fî) esmâʾi’l-emkine ve’l-biḳāʿ. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ceyl, 1991.
• İbn Dihye el-Kelbî, Ebü’l-Hattâb (Ebü’l-Fazl) Mecdüddîn Ömer b. el-Hasen b. Alî b. Muhammed b. Ferh el-Kelbî el-Belensî ed-Dânî. el-Mutrib min Eş’âri Ehli’l-Mağrib. ed. İbrâhîm el-İbyârî vd. Beyrût: Dâru’l- İlmî li’l-Cemî’, 1954.
• İbn Fadlân, Ahmed b. Fadlân b. Abbâs b. Râşid b. Hammâd. Risâletü İbn Fadlân. ed. Sâmî Dehhân. Dımeşk: Matbûâtü’l-Mecmui’l-İlmî’l-Arabiyyi, 1959.
• İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Hasen el-Hadramî el-Mağribî et-Tûnisî. Kitâbü’l-’İber ve dîvânü’l-mübtedei ve’l-haber. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikri, 2000.
• İbn İzârî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. İzârî el-Merrâküşî. el-Beyânü’l-muġrib fî (iḫtiṣâri) aḫbâri mülûki’l-Endelüs ve’l-Maġrib. ed. G.S. Golan ve Levi Provençal. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’s-Sekâfe, 1980.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-târîḫ. 11 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyyeti, 1987.
• İbnü’l-Hatîb, Ebû Abdillâh Zü’l-vizâreteyn Lisânüddîn Muhammed b. Abdillâh b. Saîd es-Selmânî el-Endelüsî. Miʿyârü’l-iḫtiyâr fî ẕikri’l-meʿâhid ve’d-diyâr. Kâhire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Diniyyeti, 2002.
• İbnü’l-Kûtiyye, Ebû Bekr Muhammed b. Ömer b. Abdilazîz b. İbrâhîm el-Endelüsî el-İşbîlî el-Kurtubî. Târîhu İftitâhi’l-Endelüs. Kâhire: Dâru’l-Kitâbi’l-Mısrî, 2. Basım, 1989.
• İbnü’l-Verdî, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer. Ḫarîdetü’l-ʿacâʾib ve ferîdetü’l-ġarâʾib. ed. Onur Mahmûd Zenâtî. Kâhire: Mektebetü’s-Sekâfeti’l-İslâmiyeti, 2008.
• İnân, Muhammed Abdullah. Devletü’l-İslâm fi’l-Endelüs mine’l-fethi ilâ bidâyeti ahdi’n-Nâsır I-II. 2 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Hâncî, 3. Basım, 1988.
• İshâk el-Müncem, İshâk b. Hüseyn el-Müncem. Âkâmü’l-mercân fî zikri’l-medâini’l-meşhûreri fî külli mekân. ed. Fehmî Said. Beyrût: Âlemü’l-Kütubi, 1988.
• Karagöz, Selim. Vikingler ve Viking İstila Çağı (M.S. 793-1066). Aksaray: Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2014.
• Kazvînî, Ebû Yahyâ Cemâlüddîn Zekeriyyâ b. Muhammed b. Mahmûd. Âs̱ârü’l-bilâd ve aḫbârü’l-ʿibâd. Beyrût: Dâru Sâdır, 2007.
• Makkarî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ahmed el-Kureşî el-Makkarî et-Tilimsânî el-Fâsî. Nefḥu’ṭ-ṭîb min ġuṣni’l-Endelüsi’r-raṭîb ve ẕikru vezîrihâ Lisâni’d-dîn İbni’l-Ḫaṭîb. ed. İhsân Abbâs. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’s-Sâdır, 1983.
• Na’naî, Abdulmecîd. Târîhu’d-Devleti’l-Emeviyye fi’l-Endelüs. Beyrût: Dâru’n- Nehdati’l-Arabiyye, 1986.
• Nüveyrî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Abdilvehhâb b. Muhammed el-Bekrî et-Teymî el-Kureşî en-Nüveyrî. Nihâyetü’l-ereb fî fünûni’l-edeb. ed. Muhammed Alî Beydûn. 33 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyyeti, 2004.
• Özkan, Selahattin. “İskandinavya’nın Hıristiyanlaşmasında İngiltere’de Kurulan Viking Kolonilerinin Etkisi”. Tarih İncelemeleri Dergisi 31/2 (21 Aralık 2016), 489-505. https://doi.org/10.18513/egetid.282833
• Palencia, A. Gonzalez. Tarihu’l-Fikri’l-Endelüsi. çev. Hüseyin Mûnis. Kâhire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Diniyyeti, 1955.
• Süfyânî, Fâtıma binti Hây b. Yahyâ el-Haccî. Gârrâtü’n-Normân ed-Dâniyyin âla Erâdî Devteti’l- France ve Biladi’l- Endelüs fî Asreyi’l- İmâra ve’l- Hilâfe. Mekke: Ümmü’l- Kurâ Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2002.
• Şahin, Seyhun. Normonlar Döneminde Sicilya Adası (11-12. Yüzyıllar). Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora, 2012.
• Şerîf İdrîsî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. Abdillâh b. İdrîs eş-Şerîf es-Sebtî es-Sıkıllî. Nüzhetü’l-müştâḳ fi’ḥtirâḳı’l-âfâḳ. Beyrût: Âlemü’l-Kütubi, 1988.
• Ya‘kūbî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ebî Ya‘kūb İshâk b. Ca‘fer b. Vehb b. Vâzıh el-. Kitâbü’l-Büldân. Beyrût: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyyeti, 2001.
• Yâkūt el-Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkūt b. Abdillâh el-Hamevî el-Bağdâdî er-Rûmî. Muʿcemü’l-büldân. 7 Cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, 2. Basım, 1995.
• Yavaş, Halil. Ortaçağ Avrupa’sında Dini, Kültürel ve Sosyo-Ekonomik Yönleriyle Vikingler. Tokat: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora, 2018.