Dedebâli Cemaati ve Uşak Kazası Dedebalılar Köyü

Yıl 2018, Sayı: 32, 243 - 262, 13.07.2018

Saim Savaş

https://doi.org/10.30794/pausbed.424378

Cited By: 2

Öz

Dedebali ve Dedebali aşiretinin, Moğol baskısı sonucu Celaleddin Harezmşah ile birlikte Anadolu’ya gelen Harezm Türklerinden, Kirman bölgesinden geldikleri için de Kirman/German/Germiyan Türklerinden olmaları kuvvetle muhtemel görünüyor. Harezmlilerin, Moğol baskısından kaçan diğer bütün unsurlar gibi Batı Anadolu taraflarına çekildikleri ve buralarda kurulan beyliklerde etkin roller oynadıkları; Dedebali’nin ve kendi adını taşıyan cemaatin de bu şekilde Kars’tan Manisa taraflarına ve daha sonra Türklerin ilerlemesine paralel olarak Balkanlara doğru parça unsurlar halinde yerleştikleri düşünülmektedir. Günümüzde Uşak-Sivaslı’ya bağlı Tatar beldesinin bir mahallesini teşkil eden Dedebalılar’ın ve hatta Dedebaliler ile ilişkisi kuvvetle muhtemel olan Hacım Sultan’ın da bu süreç dâhilinde değerlendirilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dedebali, Dedebali Cemaati, Hacım Sultan, Harezm Türkleri, Dedebalılar Köyü

Kaynakça

• BOA, ML.VRDT.TMT.d. 8166. BOA, ML.VRDT.TMT.d. 12378. BOA, MAD.d., 2498, s. 107. BOA. ML.VRD.TMT.d., 16214. BOA. A.AMD,84/24. BOA, MAD.d.,22831. BOA, ML.VRD.TMT.d., 1433. BOA, ML.VRD.TMT.d., 1440. BOA, C.EV.,(19/Ra/1284 (Hicrî), 433/ 21926. BOA, MVL., (29/C /1266 (Hicrî), 198/ 58. BOA, MKT.UM.,(26/R /1271 (Hicrî), 178/72. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Mücedded Anadolu Defteri, numara 592, s. 139. Uşak Şer’iye Sicili, 8293, s.31. Hüdavendigar Vilayeti Salnamesi, 1316 Sene-i Hicriyesine Mahsus, Def’a: 25 Hüdavendigar Vilayeti Salname-i Resmisi, 1325 Sene-i Hicriyesine Mahsus, Def’a:34. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın Nu: 40 Defter-i Hâkânî Dizisi: IV, (1999). 998 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Diyâr-i Bekr ve ‘Arab ve Zü'l-Kâdiriyye Defteri ( 937/1530 ) II Şam, Gazze, Safed, Salt-‘Aclûn, Haleb, Hama-Humus, Trablus, ‘Ayntâb Birecik, Adana, ‘Üzeyr, Tarsus, Sis, Mar‘aş ve Boz-ok Livâları, Ankara. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın Nu: 13 Defter-i Hâkânî Dizisi: I, (1993) .438 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri 937/1530, I, (Kütahya, Kara-hisâr-i Sâhib, Sultan-önü, Hamîd ve Ankara Livâları, <Dizin ve Tıpkıbasım>, Ankara. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın Nu: 32 Defter-i Hâkânî Dizisi: III, (1996). 387 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Karaman ve Rûm Defeteri ( 937/1530 ) I Konya, Bey-şehri, Ak-şehir, Larende, Ak-saray, Niğde, Kayseriyye, ve İç-il Livâları <Dizin ve Tıpkıbasım>, Ankara. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın Nu: Osmanlı Yer Adları: I, Rumeli Eyaleti (1514-1550), Ankara 2013. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın Nu: Osmanlı Yer Adları: II, Anadolu, Karaman, Rum, Diyarbakir, Arap Ve Zülkadriye Eyaletleri (1530-1556) (Şam ve Halep dahil) (1514-1550), Ankara 2013 T.C. İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü Köylerimiz 1 Mart 1968 Gününe Kadar, (1968) Ankara. Acar, Ş.; Bir, A.; Kaçar M. “Datça'nın Su Değirmenleri”, http://www.yapidergisi.com/makaleicerik.aspx?MakaleNum=47 (14.12.2016). Beldiceanu-Steinherr, I. (2011). “Osmanlı Tapu-Tahrir Defterleri Işığında Bektaşiler (XV.- XVI. Yüzyıllar)”, (Çeviri: İzzet Çıvgın), Alevilik – Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, Sayı: 3, 130-187. Beyazıt, Y. (2011). “XVIII.-XIX. Yüzyıllarda Şeyhlü Kazası ve Vakıf Kurumları”, Eumeneia Şeyhlü-Işıklı, Ed: Bilal SÖĞÜT, İstanbul. Emecen, F. M. (1989). XVI. Asırda Manisa Kazası, Ankara. Erdoğru, M. A. (2011). “XVI. Yüzyıl Ortalarında Menteşe Bölgesinde Konar Göçerler”, 2. Uluslararası Her Yönüyle Bodrum Sepozyumu 9-12 Mayıs 2011, (Haz. Ahmet Özgiray-M.Akif Erdoğru), Bodrum, 217-238. Ertaş, M. Y. (2011). “Avarız Defterlerine Göre XVII. Yüzyılda Şeyhlü (Işıklı) Kazası”, Eumeneia Şeyhlü-Işıklı, Ed: Bilal SÖĞÜT, İstanbul. Gökçe, T. (2006). “XVI. Yüzyıl Sonları ve XVII. Yüzyıl Başlarında Osmanlı İdârî Taksimâtında Görülen Kazâ Sayısındaki Artışa Dâir Bazı Tespitler”, CIEPO-16 (Comite International d’Etudes Pre-Ottomanes et Ottomanes Symposium, Warsaw/Poland, 14-19 Haziran 2004) Doğumunun 65. Yılında Prof. Dr. Tuncer Baykara’ya Armağan Tarih Yazıları, (Der. M. Akif Erdoğru), IQ Kültür Sanat, İstanbul. Gökçe, T. (2011). “XVI. Yüzyılda Şeyhlü Zâviyeleri Üzerine Bazı Tespitler”, Eumeneia Şeyhlü-Işıklı, Ed: Bilal SÖĞÜT, İstanbul. Halaçoğlu, Y. (2011). Anadolu’da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar (1453-1650), II, Togan Yayınları İstanbul. Hinz, W. (1990). İslam’da Ölçü Sistemleri, (çev: Acar Sevim), İstanbul. Keskinbalta, B. (2016). Dünden Bugüne Tatar Kasabası, İştirak Yayınları, İstanbul. Kılıç, M. “Celaleddin Harizmşah’tan Sonra Anadolu Ve Suriye’de Harizmliler”, http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/328.pdf,s.1-16, (14.12.2016). Köprülü, M. F. (1987). “ Harizmşahlar”, MEB-İA, V/I, İstanbul, 265-296. Mèlikoff, I. (2009). “Bektaş: Bir Boy Adı Mıydı?”, Prof. Irène Mélikoff’un Ardından, (çev: Turan Alptekin), Demos Yayınları İstanbul, 57-65. Öntuğ, M. M. (1998). “Uşak’ta Hacım Sultan Zâviyesi ve Vakfiyesi”, Akü Sosyal Bilimler Dergisi, S.1, 107-122. Öntuğ, M. M. (2005). “Hacım Sultan Zâviyesi”, Uluslararası Batı Anadolu Beylikleri Sempozyumu Bildiriler18-20 Ekim 2004, Balıkesir, 188-204. Özdeğer, M. (2001). 15-16. Yüzyıl Arşiv Kaynaklarına Göre Uşak Kazasının Sosyal ve Ekonomik Tarihi, İstanbul. Sakin, O. (2006). Anadolu’da Türkmenler ve Yörükler, İstanbul. Savaş, S. (2017). Sirge Kazası Dikey Boyutta Bir Yerel Tarih Araştırması, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara. Sümer, F. (2002). “Kızık”, DİA, Cilt: 25, 542-543. Taşabat, C. (2006). Sivas’ta Şehirsel Gelişme, T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. Taşğın, A.–Solmaz, B. (2012). “Tahrir Defterlerinin Alevîlik-Bektaşîlik Araştırmalarına Katkısı: Irène Beldiceanu–Steinherr Örneği”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Sayı: 61, Ankara, 207-220. Turgut, V. (2016). “Batı Anadolu Beyliklerinin Menşei Meselesi”, Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi (The Journal of Social and Cultural Studies), Cilt/Volume: II, Sayı/Issue: 3, 55-89. Türkay, C. (2005). Başbakanlık Arşivi Belgelerine Göre Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak Aşîret ve Cemâatlar, İşaret Yayınları İstanbul. Varlık, M. Ç. (1974). Germiyanoğulları Tarihi (1300-1429),Ankara. http://www.e-sehir.com/turkiye-haritasi/sivas-merkez-dedebali-mahallesi-haritasi.html (27,12,2016). http://www.turkcebilgi.com/zeytinliova,_akhisar (20.12.02016). http://tr.wikipedia.org/wiki/Tatar,_Sivasl%C4%B1) (08.12.2014) http://www.sivasli.gov.tr/?title=tatar_belediyesi&m=Sayfalar&id=316&ust=6&m_id=241) (08.12.2014). http://rapory.tuik.gov.tr/01-12-2016-12:44:17-742791077839541920826566020.html (01/12/2016). http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5850f3c8a976c8.32128253 (14.12.2016). http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5850f685867275.46797635. (14.12.2016).