Yeşil Segedik (Gökçe) Kaya Mezarları ve Surp Kevork (Kahraman Segedik) Kilisesi

Yıl 2019, Sayı: 34, 287 - 306, 21.01.2019

Serkan Erdoğan , Korkmaz Şen

https://doi.org/10.30794/pausbed.396792

Cited By: 2

Öz

Antik Çağ’da Sophene adıyla anılan Tunceli yöresinin de içinde
bulunduğu bölgenin arkeolojisi hakkındaki bilgilerimiz oldukça sınırlıdır.
Tunceli/Hozat yakınlarında tarafımızdan tespit edilen Yeşil Segedik kaya
mezarları ve Kahraman Segedik Kilisesi, Sophene’deki mezar tipleri ve mimari
plastik anlayışına ilişkin yeni veriler sunmaktadır. Kaya mezarları,  Hozat ilçe merkezine karayolu ile 30 km.
batısında yer alan Kalecik Köyü - Yeşil Segedik (Gökçe) Mezrası’nın yaklaşık
400 m. doğusundaki tepenin yamacında bulunmaktadır. Güneydoğudan kuzeybatıya uzanan
nekropol alanında ekseriyetle arcosoliumlu
bir yapıya sahip 13 kaya mezarı bir arada olmak üzere 14 kaya mezarı
saptanmıştır. Kaya mezarları teraslandırılmış üç kaya platformu üzerine
bulundukları alanın topoğrafik özelliklerine uygun olarak konumlandırılmıştır.
Kaya mezarlarının yaklaşık 2 km. batısındaki Kalecik Köyü - Kahraman Segedik
Mezrası’nda tek nefli, dikdörtgen planlı bir özellik gösteren devşirme
malzemeden inşa edilmiş Osmanlı Dönemi’ne ait bir kilise yer alır. Barındırdığı
özellikler bakımından kaya mezarlarının yapılışını M.S. III -V. yüzyıllar
arasına tarihlendirilebilirken kilisenin devşirme malzemesinin geçmişini Geç
Antik Çağ - Erken Bizans Dönemi’ne değin geriye götürmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Tunceli, Hozat, Sophene, Kaya Mezarları, Geç Antik Çağ, Kilise

Kaynakça

• Appian’s Roman History, (1961). Volume II: Books VIII -XII (with an English translation by W. Horace), The Loeb Classical Library, Harward University Press, London.
• Barrett, A. A. (1977). “Sohaemus, King of Emesa and Sophene”, The American Journal of Philology, 98/2, 153-159.
• Çelgin, A. V. (1990). Termessos Kenti Nekropolleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Danık, E. (2010). Išuwa’dan Tunceli’ye Tarih ve Kültür. Tunceli Dayanışma ve Kültür Vakfı Yayınları, Ankara.
• Dessau, H., (1892). Inscriptiones Latinae Selectae - Volume I, Publisher Berolini, Berlin.
• Dio's Roman History Volume III: Books XXXVI – XL. (1961) (with an English translation by E. Cary, PH. D.), The Loeb Classical Library, Harvard University Press. London.
• Diodorus Siculus, Volume XI: Fragments of Books XXI-XXXII.(1967) (with an English Translation by F. R. Walton), The Loeb Classical Library, Harvard University Press, London.
• Dupont – Sommer, A. (1949). Les Araméens, L’Orient Ancien Illustre N. 2, Librairie A. Maisoneuve, Paris.
• Erdoğan, S. (2015). Yazılı ve Arkeolojik Verilere Göre M.Ö. II. ve I. Binyılda Tunceli – Bingöl Bölgesi. A. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ergeç, R. (1995). Güney Kommagene Bölgesindeki Antik Dönem Nekropol ve Mezarları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Eutropius,(2004) Breviarium Historiae Romanae & Roma Tarihinin Özeti. (Latinceden Çev. Ç. Menzilcioğlu), Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Grousset, R. (2006). Başlangıcından 1071’e Ermenilerin Tarihi, (Çev. S. Dolanoğlu), Aras Yayıncılık, İstanbul.
• Frankfort, T. (1963). “La Sophéne et Rome”, Latomus 22/2 (Avril-Juin): 181-190.
• Hauptmann, H. (1969/70). “Norşun-Tepe, Historische und Ergebnisse der Grabungen”, Istanbuler Mitteilungen 19/20, 21-78.
• Hewsen, R. H. (1992). The Geography of Ananias of Širak (Ašxarhac’oyc’), The Long and the Short Recensions. Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients, Reihe B Nr. 77, Wiesbaden.
• Honigmann, E. (1970). Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı. (Çev. F. Işıltan), İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Hübschmann, H. (1969). Die Altarmenischen Ortsnamen – Mit Beiträgen zur Historischen Topographie Armeniens. Oriental Press, Amsterdam.
• John Bishop of Ephesus, Ecclesiastical History III. (Translated by R. P. Smith), 1860, Oxford at the Press, Oxford.
• Kévorkian, R. H. – Paboudjian, P. B. (2012). 1915 Öncesinde Osmanlı İmparatorluğu’nda Ermeniler. (S. Dolanoğlu), Aras Yayıncılık, İstanbul.
• Lohmann, E. (1906). “Durch Sophene und Kataonien” Globus XC/3, 37-42.
• Luther, A. (1997). Die Syrische Chronik des Joshua Stylites. Walter de Gruyter, Berlin & New York.
• Özman, R. (2015).“Arapgir Onar Köyü Kaya Mezarları” Tarih Dergisi 62, 1-36.
• P’awstos Buzand’s,(1985) History of the Armenians. (Translated by R. Bedrosian), New York.
• Pliny the Elder,(1942) Natural History, Volume II: Books 3- 7. (Translated by H. Rackham), Loeb Classical Library 352, Harvard University Press, Cambridge.
• Plutarch,(1917) Lives. Volume V: Agesilaus and Pompey. Pelopidas and Marcellus. (with an English translation by B. Perrin), The Loeb Classical Library, Harvard University Press, Cambridge.
• Procopius,(1961) History of Wars Volume I: Books I – II. (with an English Translation by H. B. Dewing), The Loeb Classical Library, Harvard University Press, London.
• Salvini, M. (1972). “Le Testimonianze Storiche Urartee Sulle Regioni del Medio Eufrate MEΛITHNH, KOMMAГHNH, ΣOΦHNH, TOMIΣA”, La Parola del Passato, CXLII-CXIV, 100-111.
• Salvini, M. (2008). Corpus dei Testi Urartei Volume I-II. Pubblicazioni dell’Istituto di Studi sulle civiltà dell’Egeo e del Vicino Oriente del Consiglio Nazionale delle Ricerche, Roma.
• Schäfer, H. P. (1977). “Die Inschrift Rusa II Argištehinis in Mazgirt-Kaleköy” Studi Micenei ed Egeo-Anatolici 18, 249-268.
• Sinclair, T. A. (1989). Eastern Turkey: An Architectural and Archaeological Survey III. The Pindar Press, London.
• Sözen, M. (1973). “Çemişgezek’in Ulukale Köyü’ndeki Mimari Eserler”, Sanat Tarihi Yıllığı, V, 119 -140.
• Strabo,(1928) Geography, Volume V: Books 10-12. (Translated by H. L. Jones), Loeb Classical Library, Harvard University Press, Cambridge.
• Tacitus,(1937) Annals. Books 13 -16 (Translated by J. Jackson), Loeb Classical Library 322, Cambridge, Harvard University Press, 1937.
• Taş, T., – Özcan, F. (2015). “MS 4. ve 7. Yüzyıllar Arasında Haç Motiflerinin Gelişimi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21, 247 - 275.
• Taylor, J. G. (1868). “Journal of a Tour in Armenia, Kurdistan, and Upper Mesopotamia, with Notes of Researches in the Deyrsim Dagh, in 1866”, Journal of the Royal Geographical Society of London 38, 281 - 361.
• Taylor, R. (2000). Death and The Afterlife: A Cultural Encylopedia. ABC-CLIO, Santa Barbara – Denver – Oxford.
• Thierry, J. (1986 -1987). “Le Couvent Erkayn Ǝnkuzik’en Dersim” Revue des Études Arméniennes XX, 381-417.
• Van Loon, M. N. (1974). “The Euphrates Mentioned by Sarduri II of Urartu”, K. Bittel- H. J. Houwink (Ed.) Anatolian Studies Presented to Hans Güstav Güterbock on the Occasion of his 65th Birthday: Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut in het Nabije Oosten, İstanbul, 187-194.
• Weissbach, F. H. (1927). “Sophene”, Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft, Reihe 2, Band III A 1, Stuttgart, 1015-1019.
• Zeyrek, T. H. (2007). “Yukarı Söğütlü Nekropollerinden Kaya Mezarları”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6(2), 194-221.