TÜRKİYE’NİN YÜKSEKÖĞRETİM SEKTÖRÜNDE AKADEMİSYENLERİN İDARİ GÖREVLERİ AÇISINDAN CAM TAVAN ALGISI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2020, Sayı: 41, 166 - 190, 19.10.2020

Havva Tahtalıoğlu , Hüseyin Özgür

https://doi.org/10.30794/pausbed.655549

Cited By: 3

Öz

Cam tavan, çalışanların liyakat ve başarıları göz ardı edilerek bireysel, kurumsal ve toplumsal faktörlerin biri ya da bir kaçının etkisiyle ortaya çıkan, terfi sürecinde etkili olan görünmez ve kırılması güç engellerdir. Bu engellere ilişkin algılar literatürde genellikle cinsiyet ve/veya etnik köken farklılıkları dikkate alınarak incelenmiştir. Türkiye’deki cam tavan çalışmalarında çoğunlukla özel sektör kurum ve kuruluşlarına ve yalnızca cinsiyet farklılıklarına odaklanılmaktadır. Oysaki kamu kurumlarında nitelikli personelin kariyer yaşamına engel olan cam tavanların belirlenmesi ve bunlara ilişkin çözümlerin üretilmesi önemlidir.
Bu çalışmanın amacı Türkiye’deki akademisyenlerin idari kariyerlerinde cinsiyet ve etnik kökenle sınırlı olmayan cam tavan algısını ölçmektir. Araştırma için örneklem olarak 1992 yılında kurulan Devlet üniversitelerinin öğretim üyeleri seçilmiştir. Çalışmada, öncelikle kavramsal ve kuramsal alt yapı verilmiştir. Akabinde örneklem üzerinde nicel ve nitel yöntemlerin birlikte kullanıldığı alan araştırması yapılmıştır. Nicel yöntemle bazı akademisyenlerin üst düzey idari görevlere terfilerine engel olan [1) örgüt kültürü ve politikaları, 2) stereotipler ve önyargılar, 3) korku ve endişe, 4) rol çatışması, 5) mesleki liyakat, 6) hayal kırıklığı, 7) informel iletişim ağları] faktörleri algılama düzeyleri istatistiki testlerle analiz edilmiştir. Nitel görüşme formlarıyla elde edilen veriler içerik analizine tabi tutulmuş ve nicel verilerle harmanlanarak yorumlanmıştır. Sonuç olarak cam tavanın algılanmasında hayal kırıklığı faktörü dışında diğer faktörlerin her birinde demografik değişkenlerin birçoğu anlamlı farklılıklara neden olmuştur. Elde edilen bulgular doğrultusunda, cam tavanı sendromu etkilerinin sadece cinsiyet farklılıklarından kaynaklanmayacağı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Üniversiteler, Akademik Personel, İdari Görevler, Cam Tavan Algısı

Kaynakça

• Amerikan Federal Cam Tavan Komisyonu (U.S. Glass Ceiling Commission) (1995). Good for Business: Making Full Use of the Nation’s Human Capital, Washington, DC: U.S. Government Printing Office. http://digitalcommons.ilr.cornell.edu/key_workplace/116/, E.T. 09.01.2015.
• Anafarta, N., Sarvan, F. ve Yapıcı, N. (2008). “Konaklama İşletmelerinde Kadın Yöneticilerin Cam Tavan Algısı: Antalya Ilinde Bir Araştırma”, Akdeniz Üniversitesi İİBFD, 15, 111-137.
• Ards, S., Brintnall, M. and Woodard, M. (1997). “The Road to Tenure and Beyond for African American Political Scientists”, The Journal of Negro Education, 66(2), 159-171.
• Barnet-Verzat, C. and Wolff, F. C. (2008). “Gender Wage Gap and the Glass Ceiling Effect: A Firm-Level Investigation”, International Journal of Manpower, 29(6), 486-502.
• Barutçugil, İ. (2002). İş Hayatında Kadın Yönetici, İstanbul: Kariyer.
• Bayhan, V. (2002). “Demokrasi ve Sivil Toplum Örgütlerinin Engelleri: Patronaj ve Nepotizm”, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 1-13.
• Billingsley, A. (1995). “The Concrete Wall’ African Americans”, Good for Business: Making Full Use of the Nation’s Human Capital, Washington, DC: U.S. Government Printing Office, 64-155, http://digitalcommons.ilr.cornell.edu/key_workplace/116/, E.T. 09.01.2015.
• Blake, S. (1999). “At the Crossroads of Race and Gender: Lessons from the Mentoring Experiences of Professional Black Women”, A.J. Murrell, F.J. Crosby, R.J. Ely (Edts). Mentoring Dilemmas: Developmental Relationships within Multicultural Organization in (77-97), London: Lawrence Erlbaum Associates.
• Braddock, D. and Bachelder, L. (1994). The Glass Ceiling and Persons with Disabilities, The Glass Ceiling Commission U.S. Department of Labor, Washington DC.
• Burbridge, L.C. (1994). The Glass Ceiling in Different Sectors of the Economy: Differences between Government, Non-Profit, and for-Profit Organizations, Glass Ceiling Commission, US Department of Labor, Washington D.C.
• Burcu, E. (2011). “Türkiye’deki Engelli Bireylere İlişkin Kültürel Tanımlamalar: Ankara Örneği”, Edebiyat Fakültesi Dergisi 28(1), 37-54.
• Burke, R.J. (2005). “High-Achieving Women: Progress and Challenges”, R.J. Burke and M.C. Mattis (Edts), Supporting Women’s Career Advancement: Challenges and Opportunities, in (13-30), Cheltenham: Edward Elgar.
• Büyükyaprak, F. (2015). Çalışan Kadın Personelin Kariyer Gelişimi Engellerinden Cam Tavan Sendromu: Millî Eğitim Bakanlığı Merkez Teşkilatı Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Türk Hava Kurumu Üniversitesi SBE, İşletme Anabilim Dalı, Ankara.
• Catalyst (2001). The Next Generation: Today's Professionals, Tomorrow's Leader, Author, New York.
• Chen, Li-Yu (2005). A Study of the Glass Ceılıng and Strategıes for Women’s Career Advancement, Unpublished Ph.D. Dissertation, Lynn University, Florida.
• Chernesky, R.H. (2003). “Examining the Glass Ceiling: Gender Influences on Promotion Decisions”, Administration in Social Work, 27(2) 13-18.
• Cotter, D.A., Hermsen, J.M. and Vanneman, R. (1999). “Systems of Gender, Race and Class Inequality: Multilevel Analyses”, Social Forces, 78(2), 433-460.
• Creswell, J.W., Plano C., Vicki L.; Gutmann, M.L. and Hanson, W.E. (2003). “Advanced Mixed Methods Research Design”, Abbas Tashakkori and Charles Teddlie (Edts), Handbook of Mixed Methods in Social and Behavioral Research in (209-240), California: Thousand Oaks.
• Creswell, J.W.; Shope, R., Clark, V.L. and Green, D.O. (2006). How Interpretive Qualitative Research Extends Mixed Research, Research in the Schools, 13(1), 1-12.
• Çalışkan, A. (2012). Kamu Sektöründe İstihdam Edilen Kadınların Kariyer Engellerini ve Cam Tavan Sendromunu Algılamalarına İlişkin Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul.
• Çetin, M.ve Atan, E. (2012). “İlköğretim Okullarında Görev Yapan Kadın Okul Yöneticilerinin “Cam Tavan”a İlişkin Algılarının İncelenmesi”, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 35, 123-136.
• Deemer, C. ve Fredericks, N. (2006). Cam Tavan Üstünde Dans, Çeviren: Sinem Özer, İstanbul: Optimist.
• Denzin, N.K. and Lincoln, Y.S. (1994). “Introduction: Entering the Field of Qualitative Research”, N.K. Denzin and Y.S. Lincoln (Edts) Handbook of Qualitative Research, Sage, Thousand Oaks, California.
• Dinovitzer, R. and Hagan, J. (2013). “Hierarchical Structure and Gender Dissimilarity in American Legal Labor Markets”, Social Forces, 92(3), 929-955.
• Dreher, G.F. (2003). “Breaking the Glass Ceiling: The Effects of Sex Ratios and Work-Life Programs on Female Leadership at the Top”, Human Relations, 56(5), 541-562.
• Field, A. (2012). “Contrasts and Post Hoc Tests for One-Way Independent ANOVA Using SPSS”, http://www.statisticshell.com/ docs/contrasts.pdf, E.T. 01.07.2016.
• Goodman, J.S., Dail, L.F. and Terry, C.B. (2003). “Cracks in the Glass Ceiling: In What Kinds of Organizations do Women Make It to the Top?”, Group & Organization Management, 28(4), 475-501.
• Goulding, C. (2002). Grounded Theory: A Practical Guide for Management, Business and Market Research, Sage, London. Gül, E. ve Çevik, B. (2015). 2013 Verileriyle Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Düzeyi Araştırması, Türkiye İş Bankası, https://ekonomi.isbank.com.tr/UserFiles/pdf/ar_07_2015.pdf, E.T. 20.06.2016.
• Gürbüz, S.ve Şahin, F. (2016). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Felsefe-Yöntem-Analiz, Ankara: Seçkin. Hart, E.D. (2009). The Experience of Women Aspiring to and Holding Executive Leadership Positions in the Public Sector: A Generic Qualitative Study, A Dissertation Presented in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy, Capella University, Minneapolis.
• İslamoğlu, A.H. ve Alnıaçık, Ü. (2014). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, İstanbul: Beta.
• Karaca, A. (2007). Kadın Yöneticilerde Kariyer Engelleri: Cam Tavan Sendromu Üzerine Uygulamalı Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Landau, J. (1995). “The Relationship of Race and Gender to Managers’ Ratings of Promotion Potential”, Journal of Organizational Behavior, 16(4), 391-400.
• Lee, S.M. (2002). “Do Asian American Faculty Face a Glass Ceiling in Higher Education?”, American Educational Research Journal, 39(3), 695-724.
• Lewis, G.B. (1986). “Gender and Promotions: Promotion Chances of white Men and Women in Federal White-Collar Employment”, Journal of Human Resources, 21(3), 406-419.
• Lockwood, N. (2004). “The Glass Ceiling: Domestic and International Perspectives”, Society for Human Resource Management, SHRM Research Quarterly,
• Maume, D.J. (2004). “Is the Glass Ceiling a Unique form of Inequality? Evidence from a Random-Effects Model of Managerial Attainment”, Work and Occupations, 31(2), 250-274.
• Mizrahi, R. ve Aracı, H. (2010). “Kadın Yöneticiler ve Cam Tavan Sendromu Üzerine Bir Araştırma”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1), 149-156.
• Morgan, L.A. (1998). “Glass-Ceiling Effect or Cohort Effect? A Longitudinal Study of the Gender Earnings Gap for Engineers, 1982 to 1989”, American Sociological Review, 60(4), 479-493.
• Morrison, A.M. and von Glinow, M.A. (1994). Women are Minorities in Management, Center for Effective Organizations School of Business Administration, University of Southern California, Los Angeles.
• Morrison, A.M.; Schreiber, C.T. and Price, K.F. (1995). A Glass Ceiling Survey: Benchmarking Barriers and Practices, Center for Creative Leadership, Greensboro, North Carolina.
• Nakip, M. (2013). Pazarlama Araştırma Teknikleri (3. Basım), Ankara: Seçkin.
• Neuman, W.L. (2014). Toplumsal Araştırma Yöntemleri, Nitel ve Nicel Yaklaşımlar, 7. Basım, Çeviren: Sedef Özge, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• O’Brien, D.H. (2013). Women in the Public Sector Who Experience Feelings of Bumping Their Heads on the Glass Ceiling: A Grounded Theory Study, Unpublished Ph.D. Dissertation, Capella University, Minneapolis.
• O’Brien, J. and Dempsey, I. (2004). “Comparative Analysis of Employment Services for People with Disabilities in Australia, Finland, and Sweden”, Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, . 1(3-4), 126-135.
• Özaydın, M.M. ve Han, E. (2014). “Sendika Üyesi Kamu Görevlilerinin “Sendika-Siyaset” İlişkisine Yönelik Yaklaşımları Üzerine Bir Alan Araştırması”, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBFD, 19(2), 57-73.
• Öztürk, A. (2011). Kadın Öğretim Elemanlarının Cam Tavan Sendromu Üzerine Bir Araştırma: Ankara Üniversitesi Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özyer, K. ve Azizoğlu, Ö. (2014). “İş Hayatında Kadınların Önündeki Cam Tavan Engelleri İle Algılanan Örgütsel Adalet Arasındaki İlişki”, AİBÜ-İİBF Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 95-106.
• Porter, D.M. (2001). “Gender Differences in Managers’ Conceptions and Perceptions of Commitment to the Organization”, Sex Roles, 45(5-6), 375-398.
• Powell, G.N. and Butterfield, D.A. (1994). “Investigating the ‘Glass Ceiling’ Phenomenon: An Empirical Study of Actual Promotions to Top Management”, The Academy of Management Journal, 37(1), 68-86.
• Powell, G.N. (1999). “Reflections on the Glass Ceiling: Recent Trends and Future Prospects”, G.N. Powell (Edts), Handbook of Gender and Work in (325-346), California: Sage Publications, Thousand Oaks.
• Reskin, B.F.; McBrier, D.B. and Kmec, J.A. (1999). “The Determinants and Consequences of Workplace Sex and Race Composition”, Annual Review of Sociology, 25, 335-361.
• Sekaran, U. (2003). Research Methods for Business: A Skill-Building Approach Fourth Edition, New York: Wiley.
• Shultz, J.R., Jr. (1998). Managerial Perceptions of Glass Ceiling Barriers, Unpublished Ph.D. Dissertation, University of La Verne, California.
• Starks, G.L. (2009). “Minority Representation in Senior Positions in U.S. Federal Agencies: A Paradox of Underrepresentation”, Public Personnel Management, 38(1), 79-90.
• Stout, C.J. (2007). “Postrepresentational Qualitative Research Writing”. Studies in Art Education, 48(3), 227-230. Tahtalıoğlu, H. (2016a). “Türkiye’de Yükseköğretim Kurumlarında Cam Tavan Sendromunun Kadınlar Üzerindeki Etkileri”, Niğde Üniversitesi İİBFD, 9(2), 89-105.
• Tahtalıoğlu, H. (2016b). Yükselmeye Açık Kamu Personel Sistemine Sahip Türkiye'de 'Cam Tavan': Yükseköğretimde Kapalılık Eğilimleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi SBE.
• Taşkın, E. ve Çetin, A. (2012). “Kadın Yöneticilerin Cam Tavan Algısının Cam Tavanı Aşma Stratejilerine Etkisi: Bursa Örneği”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33, 19-34.
• Weyer, B. (2006). “Do Multi-Source Feedback Instruments Support the Existence of a Glass Ceiling for Women Leaders?”, Women in Management Review, 21(6), 441-457.
• Witherspoon, D.A. (2009). Burden of Leadership: Re-Envisioning the Glass Ceiling Based on Constructs of Race, Gender, and Ethnicity, Unpublished Ph.D. Dissertation, University of Phoenix, Arizona.
• Woo, D. (1994). The Glass Ceiling and Asian Americans, Research Monograph for the Federal Glass Ceiling Commission, http:/ywww.ilr, cornell.edu, E.T. 20.10.2015.
• Wood, R.G., Corcoran, M.E. and Courant, P.N. (1993). “Pay Differences among the Highly Paid: The Male-Female Earnings Gap in Lawyers’ Salaries”, Journal of Labor Economics, 11(3), 417-441.
• Wrigley, B.J. (2002). “Glass Ceiling? What Glass Ceiling? A Qualitative Study of How Women View the Glass Ceiling in Public Relations and Communications Management”, Journal of Public Relations Research, 14(1), 27-55.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin.
• https://istatistik.yok.gov.tr/27.06.2016.
• http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.657.pdf/14.09.2019.