ZEYTİN DALI HAREKÂTI: TÜRKİYE’NİN SURİYE’YE SINIR ÖTESİ OPERASYONU VE MEŞRU MÜDAFAA HAKKI

Yıl 2020, Sayı: 41, 210 - 227, 19.10.2020

İ. Aytaç Kadıoğlu

https://doi.org/10.30794/pausbed.748134

Cited By: 1

Öz

Suriye iç savaşı başladığından bu yana savaşın şiddetinden en çok etkilenen ülkelerden biri Türkiye olmuştur. Bu makale, Türkiye’nin iç savaş sürerken DEAŞ ve PYD/YPG terör örgütlerinin hedefi haline gelmesi nedeniyle Suriye’ye yapmış olduğu en kapsamlı harekâtlardan biri olan Zeytin Dalı Harekâtı’nı sınır ötesinde meşru müdafaa hakkı bağlamında analiz etmektedir. Bu harekâtın incelenmesinin nedeni, uluslararası toplumda operasyonun meşru olup olmadığının sorgulanmasıdır. Buna rağmen akademik literatürde bu konuda herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Makale, literatürdeki bu boşluğu doldurmayı hedeflemektedir. BM Antlaşması ve uluslararası hukuk normlarında belirtilen meşru müdafaa hakları bir araya getirilerek sistematik bir çerçeve sunulmaktadır: silahlı saldırı olması, BMGK’nın bilgilendirilmesi, orantılılık ölçütü, zorunluluk ve aciliyet ilkeleri. Bu prensipler birincil kaynaklar yoluyla; BM ve BMGK’nın sınır ötesinde terörle mücadele ve Suriye iç savaşına yönelik kararlarıyla analiz edilecektir. Bu araştırma, Türkiye Zeytin Dalı Harekâtı’nda DEAŞ ve PYD/YPG ile mücadele etmek ve sınırlarını güvence altına almak için meşru müdafaa hakkına uygun şekilde hareket ettiği sonucuna varmıştır.

Anahtar Kelimeler

Suriye iç savaşı, Zeytin Dalı Harekatı, Türkiye, meşru müdafaa hakkı, Birleşmiş Milletler, PYD/YPG, DEAŞ

Kaynakça

• AA (2020a, 1 Mart). Bakan Akar: İdlib'de başlatılan Bahar Kalkanı Harekâtı Başarıyla Sürdürülmekte. Anadolu Ajansı. aa.com.tr/tr/bahar-kalkani-harekati/bakan-akar-idlibde-baslatilan-bahar-kalkani-harekati-basariyla-surdurulmekte/1750603 (12.05.2020).
• AA (2020b, 3 Mart). MSB: Bahar Kalkanı Bölgesinde 299 Rejim Askeri Etkisiz Hale Getirildi. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/bahar-kalkani-harekati/msb-bahar-kalkani-bolgesinde-299-rejim-askeri-etkisiz-hale-getirildi/1753604 (13.05.2020).
• AA (2020c, 4 Mart). MSB: Harekât alanında Esed Rejiminin Açtığı Ateş Sonucu 2 Asker Şehit Oldu. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/bahar-kalkani-harekati/msb-harekat-alaninda-esed-rejiminin-actigi-ates-sonucu-2-asker-sehit-oldu/1753976 (12.05.2020).
• Akşam (2019, 14 Nisan). Süleyman Şah Türbesi nerede? Süleyman Şah kimdir? https://www.aksam.com.tr/guncel/suleyman-sah-turbesi-nerede-suleyman-sah-kimdir/haber-722457 (3 Mayıs 2020).
• AlJazeera (2012, 6 Ekim). Mermilerin Yeni Adresi Hatay. http://www.aljazeera.com.tr/haber/mermilerin-yeni-adresi-hatay (02.05.2020).
• Arab League (2012). Report of the Head of the League of Arab States Observer Mission to Syria for the period from 24 December 2011 to 18 January 2012, Report No: 259.12D.
• Astana Calling (2017, 27 Eylül). “6th Astana Process Talks Produce De-escalation Zone Agreement,” https://www.astanacalling.com/6th-astana-process-talks-produce-de-escalation-zone-agreement (11.11.2017).
• BBC (2018a, 22 Ocak). Zeytin Dalı Harekâtı için Suriye’deki Aktörler Ne Diyor? https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-42769930 (18.05.2020).
• BBC (2018b, 22 Ocak). Zeytin Dalı Harekâtı'nda 3. Gün: Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Suriye Gündemiyle Toplandı. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-42770007 (20.12.2019).
• BBC (2018c, 21 Mart). Zeytin Dalı Harekatı öncesi Afrin'den Türkiye'ye kaç saldırı düzenlendi? https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-43469338 (20.12.2019).
• BBC (2018d, 20 Ocak). Zeytin Dalı Harekatı: Türkiye, Afrin'e Operasyon Başlattı. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-42758889 (20.12.2019).
• BBC İzleme Servisi (2018, 20 Ocak). Zeytin Dalı Harekatı: Türkiye'yi Afrin'de ne bekliyor? https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-42702911 (10.11.2019).
• BM (1945). Birleşmiş Milletler Antlaşması ile Milletlerarası Adalet Divanı’nın Statüsünün Onanması Hakkında Kanun. T.C. Resmi Gazete. 24 Ağustos 1945. https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/pdf01/3-30.pdf (14.05.2020).
• BM (1974). BM Genel Kurulu’nun 14 Aralık 1974 tarihli 3314 Sayılı Kararı. Birleşmiş Milletler.
• BM (2006). Resolution Adopted by the General Assembly on 8 September 2006 60/288. The United Nations Global Counter-Terrorism Strategy (Genel Kurul’un 8 Eylül 2006 Tarihinde Yaptığı Toplantıda Benimsediği 60/288 Sayılı Karar: Birleşmiş Milletler Terörle Mücadele Stratejisi). Birleşmiş Milletler Genel Kurulu.
• BMGK (2001). Resolution 1373 Adopted by the Security Council at Its 4385th Meeting, on 28 September 2001 (Güvenlik Konseyi’nin 28 Eylül 2001 Tarihinde Yaptığı 4385. Toplantısında Almış Olduğu 1373 Sayılı Kararı). Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi.
• BMGK (2005a). Resolution 1624 Adopted by the Security Council at Its 5261st Meeting, on 14 September 2005 (Güvenlik Konseyi’nin 14 Eylül 2005 Tarihinde Yaptığı 5261. Toplantısında Almış Olduğu 1624 Sayılı Kararı). Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi.
• BMGK (2005b). Resolution 1618 Adopted by the Security Council at Its 5246th Meeting, on 4 August 2005 (Güvenlik Konseyi’nin 4 Ağustos 2005 Tarihinde Yaptığı 5246. Toplantısında Almış Olduğu 1618 Sayılı Kararı). Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi.
• BMGK (2010). Resolution 1963 Adopted by the Security Council at Its 6459th Meeting, on 20 December 2010 (Güvenlik Konseyi’nin 20 Aralık 2010 Tarihinde Yaptığı 6549. Toplantısında Almış Olduğu 1963 Sayılı Kararı). Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi.
• BMGK (2014a). Resolution 2170 Adopted by the Security Council at Its 7242nd Meeting, on 15 August 2014 (Güvenlik Konseyi’nin 15 Ağustos 2014 Tarihinde Yaptığı 7242. Toplantısında Almış Olduğu 2170 Sayılı Kararı). Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi.
• BMGK (2014b). Resolution 2178 Adopted by the Security Council at Its 7272nd Meeting, on 24 September 2014 (Güvenlik Konseyi’nin 24 Eylül 2014 Tarihinde Yaptığı 7272. Toplantısında Almış Olduğu 2178 Sayılı Kararı). Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi.
• BMGK (2015a). Implementation of Security Council Resolution 2178 by States Affected by Foreign Terrorist Fighters (Yabancı Terörist Savaşçılardan Etkilenen Devletlerin BMGK’nın 2178 Sayılı Kararını Uygulamaları). Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Terörle Mücadele Komitesi.
• BMGK (2015b). Resolution 2249 Adopted by the Security Council at Its 7565th Meeting, on 20 November 2015 (Güvenlik Konseyi’nin 20 Kasım 2015 Tarihinde Yaptığı 7565. Toplantısında Aldığı 2249 Sayılı Kararı). Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi.
• BMGK (2017a). Resolution 2368 Adopted by the Security Council at Its 8007th Meeting, on 20 July 2017 (Güvenlik Konseyi’nin 20 Temmuz 2017 Tarihinde Yaptığı 8007. Toplantısında Aldığı 2368 Sayılı Kararı). Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi.
• BMGK (2017b). Resolution 2396 Adopted by the Security Council at Its 8148th Meeting, on 21 December 2017 (Güvenlik Konseyi’nin 21 Aralık 2017 Tarihinde Yaptığı 8148. Toplantısında Almış Olduğu 2396 Sayılı Kararı). Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi.
• BMGK (2017c). Resolution 2379 Adopted by the Security Council at Its 8052nd Meeting, on 21 September 2017 (Güvenlik Konseyi’nin 21 Eylül 2017 Tarihinde Yaptığı 8052. Toplantısında Almış Olduğu 2379 Sayılı Kararı). Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi.
• BMGK (2019a). Resolution 2462 Adopted by the Security Council at Its 8496th Meeting, on 28 March 2019 (Güvenlik Konseyi’nin 28 Mart 2019 Tarihinde Yaptığı 8496. Toplantısında Almış Olduğu 2462 Sayılı Kararı). Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi.
• BMGK (2019b). Resolution 2482 Adopted by the Security Council at Its 8582nd Meeting, on 19 July 2019 (Güvenlik Konseyi’nin 19 Temmuz 2019 Tarihinde Yaptığı 8582. Toplantısında Almış Olduğu 2482 Sayılı Kararı). Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi.
• Bozkurt, E. (1996). Birleşmiş Milletler Sisteminde Kuvvet Kullanımı ve Körfez Krizi Örneği. Konya: Atlas Kitabevi.
• Bozkurt, E.; Poyraz, Y. ve Erdal, S. (2018). Devletler Hukuku, 10. Baskı, Ankara, Legem Yayıncılık.
• Pazarcı, H. (2008). Uluslararası Hukuk, 6. Baskı, Ankara, Turhan Kitabevi.
• CNN International (2018, 1 Şubat). Turkish Official: Why US Should Partner with Turkey in Syria (Türk Yetkili: ABD’nin Suriye’de Neden Türkiye ile Birlikte Hareket Etmesi Gerektiği). https://edition.cnn.com/2018/02/01/opinions/turkish-official-why-us-should-partner-with-turkey-in-syria-opinion-kalin/index.html (15.01.2020).
• Cockburn, P. (2016, 20 Şubat). Turkish Threats of Intervention after Ankara Bombing Taken Seriously by Obama. https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/syria-conflict-isis-turkey-barack-obama-ankara-bombing-a6886466.html (21.02.2016).
• DW (2018a, 23 Ocak). BM Güvenlik Konseyi Afrin'i Görüştü. https://www.dw.com/tr/bm-g%C3%BCvenlik-konseyi-afrini-g%C3%B6r%C3%BC%C5%9Ft%C3%BC/a-42265604 (18.05.2020).
• DW (2018b, 20 Ocak). Afrin'e "Zeytin Dalı Harekatı" Başladı. https://www.dw.com/tr/afrine-zeytin-dal%C4%B1-harekat%C4%B1-ba%C5%9Flad%C4%B1/a-42236447 (10.03.2020).
• Euronews (2019, 18 Ekim). Farklı Kaynaklara Göre Barış Pınarı Harekâtı'nın Bilançosu. https://tr.euronews.com/2019/10/18/farkli-kaynaklara-gore-120-saat-ara-verilen-baris-pinari-harekatinin-bilancosu (12.05.2020).
• Evrensel (2019, 9 Ekim). Fırat Kalkanı ve Zeytin Dalı Harekâtlarının Bilançosu. https://www.evrensel.net/haber/388574/firat-kalkani-ve-zeytin-dali-harekatlarinin-bilancosu (12.05.2020).
• Kadıoğlu, İ. A. (2018). “The Proxy Warfare in Syria”, Political Reflection, Cilt: 4, Sayı: 4, s. 10-15.
• Kadıoğlu, İ. A. (2019). “Not Our War: Iraq, Iran and Syria’s Approaches towards the PKK”, The Rest: Journal of Politics and Development, Cilt: 9, Sayı: 1, s. 44-57.
• Kadıoğlu, İ. A. (2020). “International Peace Efforts in the Syrian Civil War: The “Inevitable” Failure?” Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi [Turkish Journal of Middle Eastern Studies], Cilt: 7, Sayı: 1, s. 13-44.
• Kibaroğlu, M. (2018). “Zeytin Dalı Harekâtı’nın Siyasi, Diplomatik ve Askeri Açıdan bir Değerlendirmesi”, Stratejist, Sayı: 9, s.10-19.
• Köker, İ. (2018). Zeytin Dalı Harekâtı öncesi Afrin'den Türkiye'ye kaç saldırı düzenlendi? BBC. 21 Mart 2018. 19.04.2019 tarihinde https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-43469338 adresinden erişildi.
• Lawson, F. H. (2014). “Syria’s Mutating Civil War and Its Impact on Turkey, Iraq and Iran”, International Affairs, 90 (6), s. 1351-1365.
• Lister, C. (2016). The Free Syrian Army: A Decentralized Insurgent Brand, Washington, D.C., Brookings Institution.
• Lundgren, M. (2016). “Mediation in Syria: Initiatives, Strategies, and Obstacles, 2011–2016.” Contemporary Security Policy, Cilt: 37, Sayı: 2, s. 273-288.
• Martin, N. (2018). “The AK Party and the Kurds since 2014: A Discourse of Terror”, British Journal of Middle Eastern Studies, Cilt: XLV, Sayı: 4, s. 543-558.
• Milliyet (2012, 3 Ekim). Suriye'den Atılan ve Türkiye Akçakale'ye Düşen Top Mermisi Bir Mesaj Mı? https://www.milliyet.com.tr/gundem/suriyeden-atilan-ve-turkiye-akcakaleye-dusen-top-mermisi-bir-mesaj-mi-suriyeden-atilan-bomba-turkiye-akcakaleye-dustu-1606249 (02.05.2020).
• Milliyet (2017, 30 Mart). Fırat Kalkanı Harekâtının 216 Günlük Bilançosu. https://www.milliyet.com.tr/gundem/firat-kalkani-harekatinin-216-gunluk-bilancosu-2423279 (11.05.2020).
• Özkan, A. (2002). “Uluslararası Hukukta Birleşmiş Milletler ve Afganistan Operasyonu”, Avrasya Dosyası, BM Özel, Cilt: 8, Sayı: 1, s. 238-257.
• Reuters (2014). “Factbox - What They Said on Syria at Montreux,” January 22, 2014, https://uk.reuters.com/article/uk-syria-crisis-talks-quotes/factbox-what-they-said-on-syria-at-montreux-idUKBREA0L1JI20140122 (05.07.2019).
• RT, “Syria Crisis Plan: Cessation of Hostilities, Humanitarian Airdrops, Peace Talks Laid Out in Munich,” February 12, 2016, https://www.rt.com/news/332211-munich-lavrov-kerry-un-syria (19.02.2016).
• T.C. İçişleri Bakanlığı (2017a). Türkiye’nin DEAŞ ile Mücadelesi. Temmuz 2017. Ankara, T.C. İçişleri Bakanlığı.
• T.C. İçişleri Bakanlığı (2017b). PKK/KCK Terör Örgütünün Suriye Kolu: PYD-YPG. Mayıs 2017. Ankara, T.C. İçişleri Bakanlığı.
• Terzioğlu, S. S. (2018). “Uluslararası Hukuk Açısından Fırat Kalkanı Harekâtının Meşruluğu Sorunu”, TBB Dergisi, Cilt: 134. s. 587-638.
• Toluner, S. (1973). Nikaragua'ya Karşı Askeri ve Benzeri Faaliyetler Davası'ndaki Yargı ve Meşru Müdafaa Hakkı, Mahmut R. Belik’e Armağan, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi.
• Sözcü (2018a, 20 Ocak). TSK: ‘Zeytin Dalı Harekâtı’ Başladı. https://www.sozcu.com.tr/2018/gundem/tskdan-afrin-icin-son-dakika-aciklamasi-zeytin-dali-harekati-basladi-2182728/ (01.11.2019).
• Sözcü (2018b, 24 Ocak). İbrahim Kalın: Erdoğan Trump ile Görüşecek. https://www.sozcu.com.tr/2018/dunya/ibrahim-kalin-erdogan-trump-ile-gorusecek-2187373/ (17.05.2020).
• van Wilgenburg, W. (2013, 17 Ocak). Kurdish Forces Clash with Main Syrian Opposition in Syria, Reports Say. http://www.rudaw.net/english/news/syria/5666.html (06.04.2016).
• Yeni Şafak (2016, 24 Ağustos). Dünya ‘Fırat Kalkanı’na Ne Dedi. https://www.yenisafak.com/dunya/firat-kalkanina-ne-dedi-2516723 (14.02.2020).
• Yeşiltaş, M.; Seren, M. ve Özçelik, N. (2017). Fırat Kalkanı Harekâtı: Harekâtın İcrası, İstikrarın Tesisi Ve Alınan Dersler, SETA, İstanbul.