TÜRK GÜLDÜRÜ SİNEMASI’NDA LÜMPENLİĞİN DEĞİŞEN YÜZÜ

Yıl 2021, Sayı: 42, 316 - 333, 08.01.2021

Ürün Yıldıran Önk , Erdem Türkavcı

https://doi.org/10.30794/pausbed.656252

Cited By: 1

Öz

Türk Sineması’nda başlangıcından itibaren gerek film yapımcılarının gerekse seyircinin tercih ettiği türlerin başında güldürü filmleri gelmektedir. Yerli güldürü sineması tarihine bakıldığında, film yapımcılarının her dönemde lümpen bireylerin anlatısını sunmayı tercih ettiği görülmektedir. Marx’ın sınıf bilincinden yoksun, sınıfsız, apolitik bireyleri tanımlamak için ortaya koyduğu lümpenlik de yerli güldürü filmlerinde, Türkiye’nin içinde bulunduğu dönemin toplumsal koşulları doğrultusunda şekillenmektedir. Araştırmanın amacı, filmlerin anlatısında lümpen olarak kurgulanan kahramanlar aracılığıyla, yerli güldürü sinemasında lümpenliğin toplumsal koşullar sonucunda değişen temsilini ortaya koymaktır. Araştırmada amaçlı örneklem yöntemi doğrultusunda, anlatısında en az bir lümpen kahramanın bulunduğu filmler, gösterime girdiği dönemlerin toplumsal koşulları doğrultusunda dörde (öncül lümpenler, 80 sonrası, Yeni Türk Sineması ve son dönem yerli güldürüler) ayrılmış, filmlerdeki lümpen tiplerin çözümlenmesinde anlatı analizi tercih edilmiştir. Bulgular, yerli güldürü sinemasında lümpenliğin, kavramın özü korunarak içinde bulunduğu toplumsal koşullar neticesinde zaman içerisinde değişime uğradığını göstermektedir. Ancak gelinen noktada kavram üzerinden lümpenliğe toplumsal bir eleştiri getirilmediği gibi onun yeniden üretildiğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk Sineması, güldürü, lümpenlik, lümpen tip, toplumsal değişim

Kaynakça

• Akdoğan, Ö. G. (2014). Popüler Türkiye Sinemasında Gülünçleştirilen Erkeklik. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Alptekin, A. (2017). Yeşilçam’da Bir Müphem: Turist Ömer. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aslan, P. (2007). 90 Sonrası Türk Sinemasında Tip Karakter İkilemi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir.
• Aslan, M. (2009). (Yönetmen). Türkler Çıldırmış Olmalı [Film]. Türkiye: Avşar Film.
• Başaran, T. (2000). (Yönetmen). Abuzer Kadayıf [Film]. Türkiye Replik Film.
• Bayburtoğlu, S. (2005).1980 Sonrası Türk Sineması ve Yavuz Turgul. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bayrak, T. (2014). Sinemada Karakter Olgusu: Bir Karakter Oyuncusu Olarak Sadri Alışık. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 4 (2), s. 105-122.
• Bayram, N. (1995). 80’lerin ve 90’ların Kahramanı: Kemal Sunal. Güldiken Mizah Kültür Dergisi, 8, s. 101-103.
• Bayram, N. (1999). Varlıklı ve Egemen Olmayan Bir Aylak: Turist Ömer. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2, s. 7-18.
• Belek, İ. (2013). Kapitalizmde Sınıf (1. Baskı), Yazılama Yayınevi, İstanbul.
• Bordwell, D. & Thompson, K. (2012). Film Sanatı, (Çev: E. Yılmaz & E. S. Onat), (2. Baskı), Deki Yayınları, Ankara.
• Bostan, E. (2013).Yeni Türk Sineması (2000’li Yıllar). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Buchanan, P. G. (2004). That the Lumpen Should Rule: Vulgar Capitalism in the Post Industrial Age. The Jornal of American Culture, 23 (4), s. 1-14.
• Çevik, D. Ö. (2011, Mart). Abuzer Kadayıf. Sinefil, 2, s. 6.
• Dabbaoğlu, F. İ. (2014). Yavuz Turgul Sinemasında 'Kimlik' Sorunsalı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Dinçay, D. A. (2014). 1960-2010 Yılları Arasında İstanbul Kentli Konut İç Mekan Düzenlemelerini Türk Sineması Üzerinden Okumak. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Durmuş, E & Haksun, H. (2002). (Yönetmen). Kolay Para [Film]. Türkiye: Avşar Film.
• Duve, T. (2016). Marx’ın Atölyesi'nde Dikilmiştir (Çev: O. Civelek), Corpus, İstanbul.
• Eğilmez, E. (1980). (Yönetmen). Banker Bilo [Film]. Türkiye: Arzu Film.
• Ekşi Sözlük. (2018). Sinyalciler. (20.12.2018) https://eksisozluk.com/sinyalciler--687700
• Evren, B. (2014). Türkiye’de Sinemanın Başlangıcı. Ş. A. Çelik (Ed.), Sinemada Bir Asır (s.1-10), Altın Portakal Uluslararası Film Festivali Yayınları, İstanbul.
• Eştürk, Ö. (2006). Türkiye’de Liberalizm:1983-1989 Turgut Özal Dönemi Örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Frank, A. G. (1995). Lümpen Burjuvazi Lümpen Gelişim (Çev: A. Yılmaz), Gökkuşağı Yayınları, İstanbul.
• Kandeh, J. D. (2004). Coups from Below: Armed Subalterns and State Power in West Africa (1. Baskı), Palgrave Macmillan, New York.
• Kapucu, A. (Yönetmen). (2017). Sinyalciler [Film]. Türkiye: Roll Caption.
• Kırel, S. (2005). Yeşilçam Öykü Sineması (1. Baskı), Babil Yayınları, İstanbul.
• Kilgore, J. (2013). Mass Incarceration and Working Class Interests: Which Side Are the Unions On? United Association for Labor Education, 37(4), s. 356-372.
• Kongar, E. (2010). 21.Yüzyılda Türkiye (2000’li Yıllarda Türkiye’nin ToplumsalYapısı) (43. Basım), Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Marx, K. (2003). Louis Bonaparte’ın 18 Brumaire’i (Çev: S. Belli), Eriş Yayınları, Ankara.
• Marx, K. & Engels, F. (2003). Marx - Engels Seçme Yapıtlar I (Çev: A. Kardam, S. Belli, M. Ardos & K. Somer), Eriş Yayınları, Ankara
• Marx, K. & Engels, F. (2018). Komünist Manifesto (Çev: T. Bora), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Marxists Internet Archive. (2019). Lumpenproletariat. (15.1.2019) https://www.marxists.org/glossary/terms/l/u.htm
• O’Donnel, V. (2007). Television Criticism. Sage Publications.
• Onaran, A. Ş. (1994). Türk Sineması I. Cilt (1. Baskı), Kitle Yayınları, Ankara.
• Oran, F. (1995). Bülent Oran’la ile Türk Sinemasında Komedi Üzerine. Gül Diken Mizah Kültürü Dergisi, 8, s. 74-80.
• Orta, N. (2005) Türkiye’de Yaşanan Sosyal Olaylar ve Türk Sinemasına Yansımaları (1980-2004).(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Özgüç, A. (1993). 100 Filmde Başlangıcından Günümüze Türk Sineması. (1. Baskı), Bilgi Yayınevi, İstanbul.
• Özgüç, A. (1995). Türk Sinemasında Güldürü Filmleri. Güldiken Mizah Kültür Dergisi, 8, s. 57-71.
• Özgüç, A. (2005). Türlerle Türk Sineması (1. Baskı), Dünya Yayıncılık, İstanbul.
• Özgür, A. (2014). (Yönetmen). Mazlum Kuzey [Film]. Türkiye: Avşar Film.
• Saraç, T. (1976) Büyük Fransızca-Türkçe Sözlük. (1. Baskı), Adam Yayınları, İstanbul.
• Steurwald, K. (1998). Almanca Türkçe Sözlük (1. Baskı), Nova Print Basımevi, İstanbul.
• Sunal, A. (2001). TV ve Sinemada Kemal Sunal Güldürüsü (1. Baskı), Om Yayınevi, İstanbul.
• Suner, A. (2006). Hayalet Ev (1. Baskı), Metis Yayınları, İstanbul.
• TDK. (2018). Bohem. (6.6.2018) https://sozluk.gov.tr/?kelime=
• TDK. (2018). Lümpen Burjuva. (26.5.2018) https://sozluk.gov.tr/?kelime=
• TDK. (2018). Lümpen. (2.6.2018) https://sozluk.gov.tr/?kelime=
• TDK. (2018). Karakter. (26.5.2019) https://sozluk.gov.tr/?kelime=
• TDK. (2018). Tip. (26.5.2018) https://sozluk.gov.tr/?kelime=
• Teksoy, E. (2015). Kemal Sunal’ın Şaban Tiplemesinde Charlie Chaplin ve Şarlo Tiplemesinin Etkileri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Temelkuran, İ. (2008). Lümpen Davranış Biçimleri ve Şiddete Yönelişi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul.
• Tunç, E. (2005). Türk Sinemasının Ekonomik Yapısı (1896-2005) (1. Baskı), Doruk Yayınları, İstanbul.
• Turgul, Y. (1987). (Yönetmen). Muhsin Bey [Film]. Türkiye: Umut Film.
• Tülek, L. (2014) Lümpen Sözlüğü (2. Baskı), Sel Yayıncılık, İstanbul.
• Uğur, Ö. (2001). (Yönetmen). Hemşo [Film]. Türkiye: Avşar Film.
• Uzun, K. (2010). (Yönetmen). Vay Arkadaş [Film]. Türkiye: Barakuda Film.
• Vargı, Ö. (1998). (Yönetmen) Her Şey Çok Güzel Olacak [Film]. Türkiye: Filma Cass.
• Velioğlu, Ö. (2010).Türkiye’de Değişen Tüketim Kültürünün Türk Sineması Güldürü Filmlerine Yansıması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Weber, M. (2004). Sosyoloji Yazıları (Çev: T. Varla), İletişim Yayıncılık, İstanbul.
• Yılmaz, A. (1982). (Yönetmen). Dolap Beygiri [Film]. Türkiye: Uzman Film.