TARİHİ ESERLERİN BAĞLAMINDAN KOPARILMASI: MEZAR TAŞI ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Sayı: 42, 286 - 303, 08.01.2021

Tuğba Diri Apaydın

https://doi.org/10.30794/pausbed.747517

Öz

1869’dan itibaren korunmaya çalışılan taşınır ve taşınmaz eserler, bugün halen türlü hukuk boşlukları neticesinde anavatanından kopartılmaktadır. Hazirelerin ve mezarlıkların bir parçası olan mezar taşları taşınmaz eser statüsünde olmasına rağmen günümüzde bağlamından kopartılarak birinci sınıf bir sanat eseri gibi müzayedeler satılmakta ve müze nesnesi olarak dünyanın pek çok müzesinde sergilenmektedir.

Türkiye’de hazireler, mezar taşları, mezar başlıkları, mezar tipleri ve süslemeleri gibi çeşitli alanlardaki çalışmalar ivme kazanmış olsa da mezar taşları kavramı üzerinden müzecilik, sergileme ve tarihi eser bilinci hakkında çokça çalışmanın olmaması dikkat çekicidir. Makalede yurtdışında sergilenen bazı Osmanlı mezar taşları örnekleri üzerinden tarihi eserlerinin bağlamından koparılması ve mezar taşı gibi “hassas” nitelikli eserlerin müzelerde sergilenmesi etiği üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Mezar taşı, Kültürel Miras, Tarihi Eser, Sergileme, Bağlam

Kaynakça

• Akbarnia,L. (2019). The Islamic World: A History in Objects, British Museum Press: Londra.
• Artun, A. (2012). Sanat Müzeleri 1: Müze ve Modernlik, İletişim Yayınları: İstanbul.
• Artun, A. (2012). Sanat Müzeleri 2: Müze ve Eleştirel Düşünce, İletişim Yayınları: İstanbul.
• Ayverdi, E. H. (1966). Osmanlı Mimarisi, Cilt IV. İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları: İstanbul.
• Bayraktaroğlu, S. (2011). “Halı, Kilim ve Diğer Düz Dokuma Yaygıların 2863 Sayılı Yasa Kapsamında Değerlendirilmesinde Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Arış Dergisi, Sayı 5, s.32-43.
• Besterman, T. (2011). “Museum Ethics”, A Companion to Museum Studies, Wiley-Blackwell: Chichester.
• Black, J. (1985). The British and the Grand Tour, Croom Helm: Londra.
• Bulduk, N. (2013). “Evrensel Müzenin Önemi ve Değeri Bildirgesi Bağlamında Kültür Varlıklarının İadesinin İrdelenmesi”, SAÜ Fen Edebiyat Dergisi, s. 23-43.
• Çal, H. (1997). “Osmanlı Devletinde Asarı Atika Nizamnameleri”, Vakıflar Dergisi, XXVI, Ankara, s. 391-400.
• Çal, H. (2003). “Eski Eserlerle İlgili Yasalarda Etnografik Eser Anlayışı”, Türkiye’de Halkbilimi Müzeciliği ve Sorunları Sempozyumu Bildirileri, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara, 2003, s.164-167.
• Çal, H. (2005). “Osmanlı’dan Cumhuriyete Eski Eserler Kanunları”, Prof. Dr. Kazım Yaşar Kopraman’a Armağan, Ankara, 2005, s. 234-270.
• Çal, H. , İltar, G. (2011). Giresun İli Osmanlı Mezar Taşları, Giresun Valiliği Yayınları: Ankara. Çalışlar Yenişehirlioğlu, F. (1999). “Tarih, Tarihsellik, Tarihselcilik ve Kültürel Tüketim”, Bilanço 1923-1998: Türkiye Cumhuriyeti’nin 75 Yılına Toplu Bakış Uluslararası Kongresi, I. Cilt: Siyaset, Kültür, Uluslararası İlişkiler, Tarih Vakfı Yayınları: İstanbul, s.169-184.
• Çelik, Z. (2016). Asar-ı Atika: Osmanlı İmparatorluğunda Arkeoloji Siyaseti, Koç Üniversitesi Yayınları: İstanbul.
• Edhem, H. (1912). “Asar-ı Atika: Şimdiye Kadar Tedkik Olunmamış Bir Şehzade Mezarı”, Şehbal, Sene 4, no 58, 1 Ağustos 1328/ 14 Ağustos 1912, s. 194.
• Eldem, E. (2005) , İstanbul’da Ölüm: Osmanlı-İslam Kültüründe Ölüm ve Ritüelleri, Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, İstanbul.
• Eldem, E. ,Kut, G. (2011). Rumelihisarı Şehitlik Dergâhı Mezar Taşları, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları: İstanbul.
• Fromm, A.B. (2016) “Ethnographic Museums and Intangible Cultural Heritage Return to our Roots”, Journal of Marine and Island Cultures, (5), s.89-94.
• Gazi, A. (2014). “Exhibition Ethics an Overview of Major Issues”, Journal of Conservation and Museum Studies, 12(1): 4, s.1-10.
• Kadıoğlu, M. (2015). İskoçya'da Türk-İslam Eserleri, Erişim Tarihi: 29.05.2020. https://play.google.com/store/books/details/Dr_Muhsin_Kad%C4%B1o%C4%9Flu_%C4%B0sko%C3%A7ya_da_T%C3%BCrk_%C4%B0slam_Eserleri?id=u0YwCwAAQBAJ&hl=en_US
• Kemal, M. (1913). “Memalik-i Osmaniye’de Asar-ı Atika ve Nefise-i İslamiye Hırsızlığı”, Bilgi Mecmuası, 1, no.5, (Mart 1329/Mart 1913), s. 535-537.
• Koman, M. (1958). “Rumeli Hisarı Şehidliği ve Fetih Şehidleri”, Türkiye Turing Otomobil Kurumu Bülteni, 196 (Mayıs 1958), s. 8-11.
• Laqueur,H.P. (1997). Hüve’l-Baki. İstanbul’da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezar Taşları, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Madran, B., Önal, Ş. (2000). “Yerellikten Küreselliğe Uzanan Çizgide Tarihin Çok paylaşımlı Vitrinleri: Müzeler ve Sunumları”, Müzecilikte Yeni Yaklaşımlar: Küreselleşme ve Yerelleşme, Tarih Vakfı Yayınları: İstanbul, s. 170-186.
• Pektaş, K. (2018). “Bir Mezarlık Kazısı Derken”, Geleneksel Türk Mezar Taşları I. Ulusal Sempozyum Kitabı, 24-26 Mart 2017, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri, s. 269-282.
• Sorabella, J. (2000). “The Grand Tour.” In Heilbrunn Timeline of Art History. The Metropolitan Museum of Art: Newyork, http://www.metmuseum.org/toah/hd/grtr/hd_grtr.htm (October 2003), Erişim Tarihi 22 Nisan 2020.
• Yılmaz, M.E. (2020). “Macaristan’da Bir-Kaç Misâfir: Sadrâzam İzzet Mehmed Paşa’nın Mezar Taşı, Kitabeler ve Bir Kurna”, Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Cilt 2/Sayı 1/s. 59 – 72.