PSİKOLOJİK İKLİMİN ÖĞRENİLMİŞ GÜÇLÜLÜK ÜZERİNE ETKİSİ: BİR ALAN ARAŞTIRMASI

Yıl 2021, Sayı: 45, 33 - 51, 26.07.2021

Bilge Güler , Mustafa Taşlıyan

https://doi.org/10.30794/pausbed.790742

Öz

Bu çalışmada, psikolojik iklimin öğrenilmiş güçlülük üzerine etkisini araştırmak amaçlanmıştır. Bu amaçla otomotiv sektörü çalışanları üzerinde bir alan araştırması gerçekleştirilmiştir. Araştırmada veri toplama yöntemi olarak anket tekniği kullanılmıştır. Anket uygulaması sonucu 611 veri elde edilmiştir. Elde edilen veriler SPSS yoluyla frekans, güvenilirlik, korelasyon ve regresyon analizleri kullanılarak test edilmiştir. Araştırma hipotezinin test edilmesinde regresyon analizi kullanılmıştır. Yapılan analiz sonucunda, psikolojik iklim boyutlarından zorluk, rol açıklığı, destekleyici yönetim ve kendini ifade etmenin öğrenilmiş güçlülük üzerinde pozitif yönde bir etkisi olduğu belirlenmiştir. Psikolojik iklim boyutlarından katkı ve tanımanın ise öğrenilmiş güçlülük üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı görülmüştür. Bu bulgu, çalışanların öğrenilmiş güçlülük düzeylerinin arttırılmasında yapılan işin zorluk düzeyinin, rollerin açıkça belirlenmesinin, yöneticilerin çalışanları desteklemesinin ve çalışanların iş rollerinde kendilerini ifade edebilmelerinin etkili olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik İklim, Öğrenilmiş Güçlülük, Otomotiv Sektörü

Kaynakça

• Amenumey, E.K. ve Lockwood, A. (2008). “Psychological Climate and Psychological Empowerment: An Exploration in a Luxury UK Hotel Group”, Tourism and Hospitality Research, 8(4), 265-281.
• Argon, T. ve Limon, İ. (2017). “Psikolojik İklim Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”, Journal of Human Sciences, 14(3), 2888-2901.
• Arnhold, R.M. ve Razak, W.N. (1991). “Overcoming Learned Helplessness: Managerial Strategies for the 1990s”, Journal of Employment Counseling, 28(3), 99-106.
• Ashill, N.J. ve Rod, M. (2009). “Job Resourcefulness, Symptoms of Burnout and Service Recovery Performance: An Examination of Call Centre Frontline Employees”, Journal of Services Marketing, 23(5), 338-350.
• Boyraz, G. ve Aydın, G. (2003). “Yetiştirme Yurdu ve Anne-Baba Yanında Kalan Ergenlerde Öğrenilmiş Güçlülük”, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(20), 59-64.
• Brown, S.P. ve Leigh, T.W. (1996). “A New Look at Psychological Climate and Its Relationship to Job İnvolvement, Effort, and Performance”, Journal of Applied Psychology, 81(4), 358-368.
• Cho, S., Woods, R.W., Jang, S. ve Erdem, M. (2006). “Measuring the Impact of Human Resource Management Practices on Hospitality Firms’ Performances”, International Journal of Hospitality Management, 25(2), 262–277.
• Coşkun, Y. (2007). “Lise Öğrencilerinde Öğrenilmiş Güçlülük ve Kontrol Odağı Algılama Düzeyi İlişkisinin İncelenmesi”, Eğitim Bilimleri Dergisi, 25(25), 71-85.
• Coşkun, Y. (2007). Ortaöğretim Öğrencilerinin Öğrenilmiş Güçlülükleri ve Aile İçi İlişkileri (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Coşkun, Y. (2009). “Ortaöğretim Öğrencilerinin Öğrenilmiş Güçlülük Düzeyleri ve Aile İçi İlişkileri”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(2), 104-118. Çakır, A. (2014). Kamu Sağlık Sektöründe Öğrenilmiş Güçlülük ile Stresle Başa Çıkma Arasındaki İlişki (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Ticaret Üniversitesi SBE, İstanbul.
• Çakır, Ö. (2009). “Çalışma Yaşamında Öğrenilmiş Güçlülük ve İş Stresi ile Başa Çıkmada Rolünü Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, 17.Ulusal Yönetim Ve Organizasyon Kongresi, Eskişehir 21-23 Mayıs.
• Çakır, Ö. (2015). “Öğrenilmiş Güçlülük ve Çalışma Yaşamı”, Çalışma Yaşamında Davranış: Güncel Yaklaşımlar, (Ed: A.Keser, G.Yılmaz ve S.Yürür), Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
• Çınar, F., Şengül, H. ve Koyucu, R.G. (2016). “Hastane Çalışanlarının Öğrenilmiş Güçlülük Düzeylerinin İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi”, Journal of International Social Research, 9(44), 1039-1046.
• Çil, Ö.E. (2016). Okulöncesi Öğretmenlerin Öz Yeterlik İnançları, Örgütsel Adalet ve Destek Algıları, Öğrenilmiş Güçlülük ve Tükenmişliklerinin İncelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Burdur.
• Dağ, İ. (1991). “Rosenbaum’un Öğrenilmiş Güçlülük Ölçeğinin Üniversite Öğrencileri İçin Güvenilirliği ve Geçerliği”, Türk Psikiyatri Dergisi, 2(4), 269-274.
• Dağ, İ. (1992). “Kontrol Odağı, Öğrenilmiş Güçlülük ve Psikopatoloji İlişkileri”, Psikoloji Dergisi, 7(27), 1-9.
• Demirel, T.E. (2013). “Mesleki Stresin İş Tatminine Etkisi: Örgütsel Desteğin Aracılık Rolü”, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1), 220-241.
• Eisenberger, R., Huntington, R., Hutchison, S. ve Sowa, D. (1986). “Perceived Organizational Support”, Journal of Applied Psychology, 71(3), 500-507.
• Ekvall, G. (1996). “Organizational Climate for Creativity and Innovation. European”, Journal of Work and Organizational Psychology, 5(1), 105-123.
• Fink, E.L. ve Chen, S.S. (1995). “A Galileo Analysis of Organizational Climate”, Human Communication Research, 21(4), 494-521.
• Gemlik, N., Sığrı, Ü. ve Sur, H. (2007). “Sosyal Karşılaştırma ve Öğrenilmiş Güçlülük İlişkisinin Yönetsel Etkileri Hastane Yöneticileri ve Çalışanları Üzerine Bir Çalışma”, İÜ İşletme İktisadi Enstitüsü Dergisi, 18(57), 55-66.
• Gök, S. (2009). “Çalışma Yaşamının Önemli Bir Sorunu: Örgütsel Stres”, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 27(2), 429-448.
• Gujarati, D.N. (2003). Basic Econometrics, 4.Baskı, McGraw-Hill, New York.
• Hair, J.F., Black, W.C., Babin, B.J. ve Anderson, R.E. (2014). Multivariate Data Analysis, 7.Baskı, Pearson Education Limited, Essex.
• Harris, E.G., Artis, A.B., Walters, J.H. ve Licata, J.W. (2006). “Role Stressors, Service Worker Job Resourcefulness, and Job Outcomes: An Empirical Analysis”, Journal of Business Research, 59(4), 407-415.
• James, L.R. ve Jones, A.P. (1974). “Organizational Climate: A Review of Theory and Research”, Psychological Bulletin, 81(12), 1096-1112.
• James, L.R., Choi, C.C., Ko, C.H.E., Mcneil, P.K., Minton, M.K., Wright, M.A. ve Kim, K.I., (2008). “Organizational and Psychological Climate: A Review of Theory and Research”, European Journal of Work and Organizational Psychology , 17(1), 5-32.
• James, L.R., Hater, J.J., Gent, M. J. ve Bruni, J.R. (1978). “Psychological Climate: Implications from Cognitive Social Learning Theory and Interactional Psychology”, Personnel Psychology, 31(4), 783-813.
• Kartal, H. ve Gemlik, H.N. (2018). “Hastane Çalışanlarının Öğrenilmiş Güçlülük Düzeylerinin İç Dış Kontrol Odağına Olan Etkisinin Yönetimsel Açıdan İncelenmesi: Bir Hastane Uygulaması”, Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 4(1), 452-465.
• Kataria, A., Garg, P. ve Rastogi, R. (2013a). “Psychological Climate and Organizational Effectiveness: Role of Work Engagement”, IUP Journal of Organizational Behavior, 12(3), 1-13.
• Kataria, A., Garg, P. ve Rastogi, R. (2013b). “Does Psychological Climate Augment OCBs? The Mediating Role of Work Engagement”, The Psychologist-Manager Journal, 16(4), 217-242.
• Kaygısız, S. (2010). Rol Çatışması, Psikolojik İklim ve Mobbing Kavramları Arasındaki İlişkiler: Bir Kamu Hastanesi İşletmesinde Uygulama (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi SBE, Eskişehir.
• Kayış, A. (2018). “Güvenilirlik Analizi”, SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, (Ed: Ş.Kalaycı), Dinamik Akademi, Ankara.
• Keleş, H.N. (2015). “The Relationship between Learned Resourcefulness and Job Satisfaction: A Research on Staff of Higher Education in Turkey”, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 177, 132-135.
• Küçüksille, E. (2018). “Çoklu Doğrusal Regresyon Modeli”, SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, (Ed: Ş.Kalaycı), Dinamik Akademi, Ankara.
• Kümbül, B. (2002). Çalışma Hayatında Öğrenilmiş Çaresizlik Olgusu (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi SBE, İzmir.
• Linsner, S.H. (2009). Transformational Leadership and “Flow”: The Mediating Effects of Psychological Climate (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Kansas State University, Manhattan Kansas.
• Mohammed, A.E. (2011). Örgüt Kültürü ve Psikolojik İklimin Politik Davranış Algılamaları Üzerindeki Etkileri: Kayseri’de Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Üniversitesi SBE, Kayseri.
• Özek, H. (2014). Örgütlerde Sosyal Kaytarma Davranışı ile Psikolojik İklim İlişkisi ve Konuyla İlgili Bir Araştırma (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul.
• Özkan, M.S. ve Yıldız, Z. (2015). “Öğrenilmiş Güçlülük: Kavramsal Bir İnceleme”, Kara Harp Okulu Bilim Dergisi, 25(1), 25-40.
• Polatcı, S. ve Boyraz, E. (2010). “Öğretmenlerin Öğrenilmiş Güçlülüklerinin Kaynak ve Sonuçlarına İlişkin Bir Model Önerisi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(4), 137-154.
• Polatcı, S. ve Sobacı, Ö.G.F. (2014). “Öğrencilerin Öğrenilmiş Güçlülük Düzeyleri Üzerinde Kişilik Özellikleri ve Duygusal Zekâ Düzeylerinin Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(4), 50-71.
• Rosenbaum, M. (1980). “A Schedule for Assessing Self-Control Behaviors: Preliminary Findings”, Behavior Therapy, 11(1), 109-121.
• Rosenbaum, M. ve Ben-Ari, K. (1985). “Learned Helplessness and Learned Resourcefulness: Effects of Noncontingent Success and Failure on Individuals Differing in Self-Control Skills”, Journal of Personality and Social Psychology, 48(1), 198-215.
• Rosenbaum, M. ve Jaffe, Y. (1983). “Learned Helplessness: The Role of Individual Differences in Learned Resourcefulness”, British Journal of Social Psychology, 22(3), 215-225.
• Schaufeli, W.B. ve Salanova, M. (2007). “Work Engagement: An Emerging Psychological Concept and Its İmplications for Organizations”, Research in Social Issues in Management: Managing Socialand Ethical Issues in Organizations, (Ed: S.W. Gilliland, D.D. Steiner, D.P. Skarlicki), Information Age Publishers, Greenwich.
• Schyns, B., Veldhoven, M. ve Wood, S. (2009). “Organizational Climate, Relative Psychological Climate and Job Satisfaction: The Example of Supportive Leadership Climate”. Leadership&Organization Development Journal, 30(7), 649-663.
• Sekaran, U. (1992). Research Methods for Business, John Wiley and Sons, Canada.
• Siva, N.A. (1991). İnfertilite’de Stresle Başetme, Öğrenilmiş Güçlülük ve Depresyonun İncelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Nörolojik ve Psikiyatrik Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sobacı, F. ve Polatcı, Ş. (2014). “Öğrenilmiş Güçlülük: Meslek Yüksekokulu Öğrencileri Üzerinde Bir Araştırma”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(2), 17-38.
• Sungur, O. (2018). “Korelasyon Analizi”, SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, (Ed: Ş.Kalaycı), Dinamik Akademi, Ankara.
• Şahin, F. (2011). “The Interaction of Self-Leadership and Psychological Climate on Job Performance”, African Journal of Business Management, 5(5), 1787-1794.
• Tutar, H. (2007). “Örgütsel Eylemsizliği Açıklama Aracı Olarak Öğrenilmiş Çaresizlik”, ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 9(4), 142-161.
• Türesin, H. (2012). Örgüt Çalışanlarının Paternalistik Liderlik Algıları, Öğrenilmiş Güçlülük Düzeyleri, İş Tatmin Düzeyleri ve İşten Ayrılma Niyetleri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Celal Bayar Üniversitesi SBE, Manisa.
• Türkel, Y.D. (2006). The Relationship between Parenting Style and Learned Resourcefulness (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Orta Doğu Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Türkel, Y.D. ve Tezer, E. (2008). “Parenting Styles and Learned Resourcefulness of Turkish Adolescents”, Adolescence, 43(169), 143-152. Uras, M. (2000). “Lise Öğretmenlerinin Örgüt Sağlığının Moral, Yenilikçilik, Özerklik, Uyum ve Problem Çözme Yeterliği Boyutlarına İlişkin Algıları”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (7), 1-8.
• Yaldıran, M. (2010). The Effect of Ethical Climate on Work Engagement (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi SBE, İstanbul.
• Yıldırım, F. ve İlhan, İ.Ö. (2010). “Genel Öz Yeterlilik Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması”, Türk Psikiyatri Dergisi, 21(4), 301-308.
• Yıldırım, M.H., Gülpınar, Ş. ve Uğuz, Ş. (2012). “İş Yaşamında Öğrenilmiş Güçlülük İle İş Stresi Arasındaki İlişkileri Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(2). 133-144.
• Yıldız, D. (2014). Örgütlerde Öğrenilmiş Güçlülük Kavramı ve İnsan Kaynakları Departmanı Çalışanlarının Öğrenilmiş Güçlülük Düzeylerinin İncelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Ticaret Üniversitesi SBE, İstanbul.
• Zauszniewski, J.A., Picot, S.J.F., Roberts, B.L., Debanne, S.M. ve Wykle, M.L. (2005). “Predictors of Resourcefulness in African American Women”, Journal of Aging and Health, 17(5), 609-633.