BİR YURTTAŞ PROTESTOSU OLARAK SÜREKLİ AYDINLIK İÇİN BİR DAKİKA KARANLIK EYLEMLERİ

Yıl 2022, Sayı: 48, 23 - 45, 01.01.2022

Ayşem Sezer Şanlı

https://doi.org/10.30794/pausbed.947847

Cited By: 2

Öz

Türkiye’de bireysel ve kolektif şiddet olaylarının sıklıkla yaşandığı 1990’lı yıllarda, buna tepki olarak gelişen toplumsal muhalefet eylemleri örgütlenmiştir. Bu çalışmada, bu dönemde örgütlenen sivil itaatsizlik eylemlerinden biri olan, “Sürekli Aydınlık İçin Bir Dakika Karanlık” eylemleri konu edilmektedir. 3 Kasım 1996 tarihinde kamuoyunda önemli bir etki doğuran “Susurluk Kazası”na tepki olarak kurulan “Aydınlık İçin Yurttaş Girişimi” bir protesto örgütlemiştir. 1 Şubat 1997 tarihinde her akşam 21.00’de başlayıp bir dakika boyunca ışıkların yakılıp söndürülmesi ile başlayan eylemler, süreç içerisinde farklı yurttaş gruplarını içine alarak kitleselleşmiştir. Çalışma bu protestoyu değerlendirirken şiddetsiz protesto biçimi olarak sivil itaatsizlik yaklaşımından yola çıkmaktadır. Eylemler, “Cumhuriyet” ve “Milliyet” gazetelerinin arşivlerinin taranması ile elde edilen veriler doğrultusunda analiz edilmektedir. Sonuç olarak, bir protesto hareketine katılımın artması ve hareketin güçlü bir etki doğurabilmesi için, protestonun güçlü müttefiklerle işbirliği içerisinde bulunmasının, doğru repertuar seçimleri yapmasının ve sivil itaatsiz şiddetsiz eylem biçiminde yapılandırılmasının önemli bir etkisi bulunduğu saptanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Susurluk Olayı, Protesto, Sivil İtaatsizlik, Aydınlık İçin Yurttaş Girişimi, Sürekli Aydınlık İçin Bir Dakika Karanlık

ONE MINUTE DARKNESS FOR CONTINUOUS BRIGHTNESS ACTIONS AS A CITIZENS PROTEST

Öz

In the 1990s, when individual and collective acts of violence were common in Turkey, social opposition actions were organized in response to this. In this study, one of the civil disobedience actions organized in this period, "One Minute Darkness for Constant Light" actions are discussed. The "Citizen Initiative for Brightness", which was established on 3 November 1996 as a reaction to the "Susurluk Accident", which had a significant impact on the public, organized a protest. The protests, which started at 21:00 every evening on February 1, 1997, and started with the lights on and off for one minute, became massive by involving different groups of citizens in the process. While evaluating this protest, the study sets out from the civil disobedience approach as a peaceful protest form. Actions are analyzed in line with the data obtained by scanning the archives of “Cumhuriyet” and “Milliyet” newspapers. As a result, it has been determined that the cooperation of the protest with strong allies, making the right repertoire choices and structuring the protest in the form of civil disobedience have a significant impact on increasing the participation in a protest movement and creating a strong effect.

Anahtar Kelimeler

Case of Susurluk, Protest, Civil Disobedience, Citizen Initiative for the Brightness, One Minute Darkness for Constant Brightness.

Kaynakça

• Ahmad, F. (2006). Bir Kimlik Peşinde Türkiye, (Çev: S. C. Karadeli), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Akay, E. (2003). “Giriş: İki Hadise”, Yozlaşmaya Son Verme Çağrısı: Sürekli Aydınlık İçin 1 Dakika Karanlık, (Ed: L Mahony), İşkence Mağdurları Merkezi, İstanbul, 7-20.
• Akgül, E. (2018). Sivil İtaatsizlik Bağlamında Sürekli Aydınlık İçin Bir Dakika Karanlık Eylemi. (Yüksek Lisans Tezi). Kafkas Üniversitesi.
• Akın, R. (2000). Türk Siyasal Tarihi 1908-2000, XII Levha Yayınları, İstanbul.
• Anbarlı, Ş. (2006). Baskıya Karşı Direnme Hakkı ve Sivil İtaatsizlik: Türkiye Örneği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Anbarlı, Ş. (2007). “Baskıya Karşı Direnme Biçimi Olarak Sivil İtaatsizlik ve Meşruluğu Sorunu”, Yönetim Bilimleri Dergisi, 5/2, 71-99.
• Atabek, N. (1999). “Susurluk Skandalı Sonrası Temiz Toplum Talebiyle Ortaya Konan Sivil İtaatsizlik Eylemlerinin Türk Basınında Görünümü”, Kurgu Dergisi, 16, 111-135.
• ATV Ana Haber Bülteni, 3 Kasım 1997, https://www.youtube.com/watch?v=UwYt3NCAXFM
• Aydın, S ve Taşkın, Y. (2015). 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Aygün, T. (2006). Efendiliğin Reddi. Sivil İtaatsizlik ve Doğrudan Eylem, Versus Kitap, İstanbul.
• Aytaç, Ö. (1997). Medyanın Gözüyle Çeteler ve Susurluk, Sam Yayınları, İstanbul.
• Bora, T. (1997). “Evinde Oturan İnsanların Muhalefeti”, Birikim, 95, 11-13.
• Börklüoğlu, L. (2019). Tanzimat’tan Günümüze Türk Siyasal Hayatı, Dora Yayınları, Bursa.
• Certeau M, Giard L ve Mayol, P. (2009). Gündelik Hayatın Keşfi II: Konut, Mutfak İşleri, (Çev: Ç. Eroğlu ve E. Ataçay), Dost Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Certeau, M. (2009). Gündelik Hayatın Keşfi I: Eylem, Uygulama ve Üretim Sanatları, (Çev: L. A. Özcan), Dost Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Chenoweth, E ve Stephan, M. (2011). Why Civil Resistance Works, Columbia University Press, New York.
• Chomsky, N. (2005). Entelektüellerin Sorumluluğu, (Çev: N. Ersoy), Bgst Yayınları, İstanbul.
• Contamin, J. G. (2007). “Yersiz Bir Tarihsel Yakınlaşmanın Epistemolojik Verimliliği Üzerine: Guillotin Dilekçesi ve Bir Protesto Biçimi Konusunda Öğrettikleri”, (Ed: F. Ergut ve A. Uysal), Tarihsel Sosyoloji Stratejiler Sorunsallar ve Paradigmalar, Dipnot Yayınları, Ankara, 283-319.
• Coşar, Y. (2014). Kamu Vicdanına Çağrı Sivil İtaatsizlik, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Coşkun, M. K. (2007). Demokrasi Teorileri ve Toplumsal Hareketler, Dipnot Yayınları, Ankara.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel Araştırma Yöntemleri, Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni, (Çev. M. Bütün ve S. B. Demir), Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Çavdar, T. (2000). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1950-1995, İmge Yayınevi, Ankara.
• Dalton, D. (1996). Mahatma Gandhi, Selected Political Writings, Hackett Publishing, Indianapolis.
• Erdal, M. (2010). Herkesin Yargısı Kendine. Demokratikleşme Sürecinde Basının Yargı Algısı, TESEV Yayınları, İstanbul.
• Erözden, O. (2011). “Geçmişle Hesaplaşma Aracı Olarak Ceza Yargılamalar”, (Ed: Ö. Agtaş ve B. Özdinç), Hakikat ve İnsan Hakları, Dipnot Yayınları, Ankara, 209-251.
• Gökırmak, M. (2012). “Siyasal Yabancılaşma ve Yeni Toplumsal Hareketler”, (Ed: A. Y. Sarıbay), Siyaset Sosyolojisi, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 162-184.
• Göktuna Yaylacı, F. (2011). “Yeni Toplumsal Hareketler”, (Ed: B. Kartal ve B. Kümbetoğlu), Yeni Toplumsal Hareketler, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 60-80.
• Gönen, Y. (2011). “İnsan Haklarının Korunma Yöntemi Olarak Sivil İtaatsizlik”, Hukuk, Ekonomi ve Siyasal Bilimler Dergisi, 116, 1-26.
• Habermas, J. (2014). “Sivil İtaatsizlik: Demokratik Hukuk Devletinin Denektaşı. Almanya’da Otoriter Legalizm Karşıtlığı”, (Ed: Y. Coşar), Kamu Vicdanına Çağrı Sivil İtaatsizlik, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 122-142.
• Hoşafçı, Ö. U. (2006). Toplumsal Muhalefet ve Mizah Dergileri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi.
• Jasper, J. (2002). Ahlaki Protesto Sanatı. Toplumsal Hareketlerde Kültür, Biyografi ve Yaratıcılık, (Çev: S. Öner), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Jasper, J. (2017). Protesto, (Çev: A. Önal), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Johnston, H., Larana, E ve Gusfrield, J. R. (1999). “Kimlikler, Şikâyetler, Yeni Sosyal Hareketler”, (Ed: K. Çayır), Yeni Sosyal Hareketler, Kaknüs Yayınları, İstanbul, 131-158.
• Kanal D Ana Haber Bülteni, 10 Şubat 1997, https://www.youtube.com/watch?v=71U9fQRoh-M.
• Kanal D Ana Haber Bülteni, 27 Şubat 1997, https://youtu.be/UXqCzhA5aOo.
• Karakoç, E. (2002). “Basının Kamuoyu Oluşturma Fonksiyonu (Örnek Olay: Susurluk)”, Selçuk İletişim Dergisi, 2/2, 150-167.
• Karpat, K. (2017). Kısa Türkiye Tarihi 1800-2012, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Kepenek Şahin, B. (2019). Türkiye’de İslamofobik Yaklaşımlar (1980-2000). (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi.
• Kongar, E. (2000). 21. Yüzyılda Türkiye, Remzi Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Kurultay, T. (1998). “Susurluk Raporu, Edebiyat ve Metin Türleri Üstüne”, Birikim, 116, 45-48.
• Kuzu, A. (2013). “Araştırmaların Planlanması”, (Ed: A. A. Kurt), Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 19-45.
• Laçiner, Ö. (1996). “Susurluk Olayı: Çözülme ve Çürüme”, Birikim, 91, 3-7.
• May, T. (2016). Şiddetsiz Direniş, (Çev: C. Kayaş), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Oran, B. (2020). Türk Dış Politikası II, Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olaylar Belgeler Yorumlar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Orhon, G. (2007). Türk Basınında Sivil Toplum: Sürekli Aydınlık İçin Bir Dakika Karanlık Eylemleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi.
• Ökçesiz, H. (1994). Sivil İtaatsizlik, Afa Yayınları, İstanbul.
• Ökçesiz, H. (2011). “Sivil İtaatsizlik”, (Ed. B. Çotuksöken ve A. Tunçel), Felsefe Söyleşileri V-VI, Maltepe Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 195.230.
• Özkonur, K. (1998). “Susurluk Raporu: Artık Hafiyelik Değil Siyaset”, Birikim, 107, 8-10.
• Rawls, J. (2014). “Sivil İtaatsizliğin Tanımı ve Haklılığı”, (Ed: Y. Coşar), Kamu Vicdanına Çağrı Sivil İtaatsizlik, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 55-79.
• Reinart, Ü. B. (2003). Biz Toprağı Bilirik. Bergama Köylüleri Anlatıyor, Metis Yayınları, İstanbul.
• Sabuktay, A. (2014). “Derin Devletin İzini Sürmek”, Perspectives Türkiye’den Siyasi Analiz ve Yorum, Dosya: Derin Devlet, 4-8.
• Saner, H. (2014). “Demokrasilerde Direnme Sorumluluğu Üzerine”, (Ed: Y. Coşar), Kamu Vicdanına Çağrı Sivil İtaatsizlik, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 165-179.
• Sanlı, L. (2003). Toplumsal Hareketler Konuşuyor, Alan Yayıncılık, İstanbul.
• Saraçoğlu, C. (2019). “Tank Paletiyle Neo Liberalizm”, (Ed: G. Atılgan, C. Saraçoğlu ve A. Uslu), Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat, Yordam Kitap, İstanbul, 753-877.
• Saray, M. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemleri El Kitabı, Yeditepe Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Sarısayın, A. (2009). Erdal Öz-Unutulmaz Bir Atlı. Can Yayınları, İstanbul.
• Scott, J. (1995). Tahakküm ve Direniş Sanatları, Gizli Senaryolar (Çev: A. Türker), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Sezer Şanlı, A. (2018). Gündelik Hayatın Dönüşümünde Bir İmkân Olarak Toplumsal Muhalefetin Değerlendirilmesi: Cumartesi Anneleri Üzerine Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi.
• Sezer Şanlı, A. ve Coşğun, B. (2020). “Yeni Toplumsal Hareketlerin Yeni Aktörleri: 90’li Yıllar Türkiye’sinde Başörtülü Öğrencilerin Mücadelesi”, Mukaddime, 11/2, 382-409.
• Sharp, G. (1973). The Politics of Non violent Action, Horizons Books, Boston.
• Söyler, M. (2014). “Derin Devlet: Tahakküm Biçimleri, Teamüller ve Demokrasi”, Perspectives Türkiye’den Siyasi Analiz ve Yorum, Dosya: Derin Devlet, 8-11.
• Şahin Fırat, B. (2018). “Türkiye’de Doksanlar: Devlet Şiddetinin Özgünlüğü ve Sürekliliği Üzerine Bir Deneme”, (Ed: G. Çeğin ve İ. Şahin), Türkiye’de Siyasal Şiddetin Boyutları, İletişim Yayınları, İstanbul, 369-403.
• Tanör, B., Boratav, K. ve Akşin, S. (2000). Türkiye Tarihi 5. Bugünkü Türkiye 1980-1995, Cem Yayınları, İstanbul.
• Tekay, M. (2003). “Aydınlık İçin Yurttaş Girişimi”, (Ed: L. Sanlı), Toplumsal Hareketler Konuşuyor, Alan Yayıncılık, İstanbul, 33-71.
• Thoreau, H. D. (2013). Sivil İtaatsizlik (Çev: M. Olçum), Kafekültür Yayıncılık, İstanbul.
• Tilly, C. (2005). “Introduction to Part II: Invention, Diffusion and Transformation of the Social Movement Repertoire”, European Review of History, 12/2, 307-320.
• Topal Demiroğlu, E. (2014). “Yeni Toplumsal Hareketler: Bir Literatür Taraması”, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 2/1, 133-144.
• Türk, B. (2016). “90’lı Yıllarda Merkez Sağın Büyük Kavgası”, (Ed: A. Uysal), İsyan, Şiddet, Yas. 90’lar Türkiye’sine Bakmak, Dipnot Yayınları, Ankara, 319-347.
• Uysal, A. (2007). “Sokak Eylemlerinde ve Polis Denetiminde Tarihsel Süreklilik ve Kopuş”, (Ed: F. Ergut ve A. Uysal), Tarihsel Sosyoloji Stratejiler Sorunsallar ve Paradigmalar, Dipnot Yayınları, Ankara, 319-349.
• Uysal, A. (2016). “90’ların Baskı Kıskacında Sokak Siyaseti: Zaman, Mekân ve Örgütler”, (Ed: A. Uysal), İsyan, Şiddet, Yas. 90’lar Türkiye’sine Bakmak. Dipnot Yayınları, Ankara, 41-70.
• Uysal, A. (2016). “90’larla Hesaplaşmak: Bir On Yılın Siyasal ve Toplumsal Yapısını Yeniden Düşünmek”, (Ed: A. Uysal), İsyan, Şiddet, Yas. 90’lar Türkiye’sine Bakmak. Dipnot Yayınları, Ankara, 7-19.
• Uysal, A. (2017). “Otoriter Sistemlerde Protesto ve Eylem Repertuarı”, Toplantı ve Gösteri Hakkı İzleme Raporu 2017, 58-64.
• Uysal, A. (2020). “Salgın Döneminin Eylem Repertuarına Dair Yanılsamalar”, Birikim, https://birikimdergisi.com/guncel/10083/salgin-doneminin-eylem-repertuvarina-dair-yanilsamalar.
• Yılmaz, A. (2015). Karanlık Vardiya 90’lı Yılların Politik Arşivi. Doğan Kitap, İstanbul.
• Yücel, F. (2013). TTGV ile 21 Yıl, 1991-2012. TTGV Yayınları, Ankara.
• “Antalya Milletvekili Yusuf Öztop'un, Antalya'da gerçekleştirilen sürekli aydınlık için bir dakika karanlık eylemi sırasında meydana gelen olaylara ilişkin gündem dışı konuşması ve İçişleri Bakanı Meral Akşener'in cevabı”, TBMM Tutanak Dergisi 59. Birleşim, 20.02.1997, s. 63.
• “Çekin Ellerinizi Cebimizden”. NTV Haber. Elde Edilme Tarihi: 25 Ocak 2021, http://arsiv.ntv.com.tr/news/53542.asp#BODY.
• “Çeteler Mecliste Öğrenciler Hapiste”, Halk İçin Kurtuluş, Mart-1997, sayı 19, s. 13.
• “Taksim’de İki bin Avukat Yürüdü”, Halk İçin Kurtuluş, Şubat-1997, sayı 18, s. 12.
• “Ülkenin Dört Bir Tarafında Karanlıkları Halk ve Devrimciler Aydınlatacak”, Halk İçin Kurtuluş, Şubat-1997, sayı 18, s. 6.
• Cumhuriyet (01/02/1997). Aydınlık İçin Karanlık, s. 6. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-01/0.
• Cumhuriyet (02/02/1997). Sürekli Aydınlık İçin Bir Dakika Karanlık, s. 7. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-02/0.
• Cumhuriyet (03/02/1997). Susurluk Komisyonu “80” Saat İfade Aldı, s. 6. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-03/0.
• Cumhuriyet (14/02/1997). “Sürekli Aydınlık…”, s. 1. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-14/0.
• Cumhuriyet (13/02/1997). Kazan’a Suç Duyurusu, s. 5. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-13/0.
• Cumhuriyet (14/02/1997). Bakan Kazan’a Memurundan Tepki, s. 7. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-14/0.
• Cumhuriyet (15/02/1997). Kadının Çağdaş Eylemi, s. 19. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-15/0.
• Cumhuriyet (16/02/1997). Kadın Duyarlılığı, s. 6. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-16/0.
• Cumhuriyet (17/02/1997). Gözaltına Alınırken Yaşamını Yitirdi, s. 6. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-17/0.
• Cumhuriyet (18/02/1997). “Cankoru” İçin Soruşturma, s. 3. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-18/0.
• Cumhuriyet (19/02/1997). Aydınlık Bir Gelecek İstiyorum, s. 7. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-19/0.
• Cumhuriyet (20/02/1997). Aydınlık Eylemi Yayılıyor, s. 19. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-20/0.
• Cumhuriyet (21/02/1997). Eylem Çeşitleniyor Baskılar Artıyor, s. 5. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-21/0.
• Cumhuriyet (23/02/1997). Avukatlar Hukuka Saygı Mitinginde Buluştu, s. 6. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-23/0.
• Cumhuriyet (26/02/1997). Faşistlerin Satırlı Çivili Saldırısı, s. 7. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-26/0.
• Cumhuriyet (28/02/1997). Eylemin Devamı İçin Referandum, s. 3. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-28/0.
• Cumhuriyet (01/03/1997). “Sürekli Aydınlık” Halk Gücünü Keşfetti, s. 2. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-03-01/0.
• Cumhuriyet (03/03/1997). Demokrasi Kurbanı Olduk, s. 17. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-03-03/0.
• Cumhuriyet (10/03/1997). “Aydınlık” Eylemi Şenliklerle Bitirildi, s. 17. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-03-10/0.
• Cumhuriyet (06/04/1997). Beyaz Kurdele İle Eyleme, s. 3. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-04-06/0.
• Cumhuriyet (25/04/1997). Eylem Bitti, “Aydınlık” Israrı Sürüyor, s. 6. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-04-25/0.
• Cumhuriyet (30/09/1997). Çetelere Karşı Aydınlık Eylemi, s. 17. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-09-30/0.
• Cumhuriyet (19/10/1997). Aydınlık Eylemi Genişliyor, s. 1. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-10-19/0.
• Cumhuriyet (23/10/1997). Çeteler İçeri Eşber Dışarı, s. 4. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-10-23/0.
• Cumhuriyet (01/11/1997). Çetelere Karşı “Susurluk” Buluşması, s. 5. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-11-01/0.
• Cumhuriyet (03/11/1997). Halk Çetelerin Peşinde, s. 10. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-11-03/0.
• Cumhuriyet (04/11/1997). Çetelere Öfke Dinmiyor, s. 3. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-11-04/0.
• Cumhuriyet (12/12/1997). Yargılanacaklar, s. 11. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-12-12/0.
• Cumhuriyet, Arcayürek C. (03/02/1997). Şaşkın Ördek Suya, s. 6. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-03/0.
• Cumhuriyet, Arcayürek C. (04/02/1997). Çuvaldızı Önce…, s. 17. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-04/0.
• Cumhuriyet, Arcayürek C. (02/03/1997). Bakalım, Nereye Kadar?, s. 6. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-03-02/0.
• Cumhuriyet, Balbay M. (14/02/1997). Türkiye Kazan… Şevket Kepçe…, s. 19. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-14/0.
• Cumhuriyet, Balbay M. (15/02/1997). Şeriata Karşı Kadın, s. 19. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-15/0.
• Cumhuriyet, Balbay M. (23/02/1997). Işıkları Söndürenler…, s. 6. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-23/0.
• Cumhuriyet, Balbay M. (23/10/1997). Cezaevi Turizmi, s. 10. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-10-23/0.
• Cumhuriyet, Balbay M. (04/11/1997). Susurluk Devlet Korosu, s. 15. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-11-04/0.
• Milliyet (27/11/1996). Çiller: Çatlı Şerefli, s. 15. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/ciller-catli-serefli-5263277.
• Milliyet (31/12/1996). Yılın Olayı: Susurluk Kazası, https://www.milliyet.com.tr/siyaset/yilin-olayi-susurluk-kazasi-5260776.
• Milliyet (27/01/1997). Karartma Geceleri, s. 4. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1997/01/27.
• Milliyet (01/02/1997). Aydınlık İçin Bir Dakika Karanlık, s. 14. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?araKelime=s%C3%BCrekli%20ayd%C4%B1nl%C4%B1k%20i%C3%A7in%20bir%20dakika%20karanl%C4%B1k&isAdv=false.
• Milliyet (03/02/1997). Işıklar Bir Dakika Sönüyor, s. 1. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1997/02/03.
• Milliyet (09/02/1997). Bir Dakika Koalisyon, s. 12. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?araKelime=s%C3%BCrekli%20ayd%C4%B1nl%C4%B1k%20i%C3%A7in%20bir%20dakika%20karanl%C4%B1k&isAdv=false.
• Milliyet (12/02/1997). Temiz Toplum Podyumda, s. 2. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?araKelime=Temiz%20toplum%20podyumda&isAdv=false.
• Milliyet (12/02/1997). Aydınlardan Bir Dakika Öfkesi, s. 14. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/aydinlardan-bir-dakika-ofkesi-5387565.
• Milliyet (17/02/1997). Aydınlık Eyleminde Ölüm, s. 14. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1997/02/17.
• Milliyet (19/02/1997). Işığını Söndürünce Bıçaklandı, s. 14. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?araKelime=s%C3%BCrekli%20ayd%C4%B1nl%C4%B1k%20i%C3%A7.in%20bir%20dakika%20karanl%C4%B1k&isAdv=false.
• Milliyet (20/02/1997). Bir Aydınlık Klibi, s. 2. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1997/02/20.
• Milliyet (20/02/1997). Bir Dakika Uyarısı, s. 3. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1997/02/20.
• Milliyet (20/02/1997). 1 Dakika Yasağı, s. 3. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1997/02/20.
• Milliyet (28/02/1997). Faks Yağmuru, s. 15. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1997/02/28.
• Milliyet (11/03/1997). Üniversitelerde Hareketli Gün, s. 25. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?araKelime=s%C3%BCrekli%20ayd%C4%B1nl%C4%B1k%20i%C3%A7in%20bir%20dakika%20karanl%C4%B1k&isAdv=false.
• Milliyet (26/03/1997). Bir Dakikada İkinci Dönem, s. 32. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?araKelime=s%C3%BCrekli%20ayd%C4%B1nl%C4%B1k%20i%C3%A7in%20bir%20dakika%20karanl%C4%B1k&isAdv=false.
• Milliyet (23/09/1997). ANAP da Bir Dakika Karanlık Eyleminde, s. 14. https://www.milliyet.com.tr/the-others/anap-da-1-dakika-karanlikta-5375707.
• Milliyet (25/09/1997). Işığımızı Çaldırmayız, s. 15. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ayd%C4%B1nl%C4%B1k%20%C4%B0%C3%A7in%20Yurtta%C5%9F%20Giri%C5%9Fimi/.
• Milliyet (30/09/1997). Yurttaştan 3. Kez Bir Dakika, s. 17. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1997/09/30.
• Milliyet (08/10/1997). Yurttaş Deniz Baykal, Bugün Susurluk İçin Ne Yaptın?, s. 14. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ayd%C4%B1nl%C4%B1k%20%C4%B0%C3%A7in%20Yurtta%C5%9F%20Giri%C5%9Fimi/.
• Milliyet (08/10/1997). Yurttaş Süleyman Demirel, Bugün Susurluk İçin Ne Yaptın?, s. 15. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ayd%C4%B1nl%C4%B1k%20%C4%B0%C3%A7in%20Yurtta%C5%9F%20Giri%C5%9Fimi/.
• Milliyet (09/10/1997). Yurttaş Bülent Ecevit, Bugün Susurluk İçin Ne Yaptın?, s. 13. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1997/10/09.
• Milliyet (11/10/1997). Yurttaş Ayşe, Fatma, İsmail, Bugün Susurluk İçin Ne Yaptın?, s. 10. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ayd%C4%B1nl%C4%B1k%20%C4%B0%C3%A7in%20Yurtta%C5%9F%20Giri%C5%9Fimi/.
• Milliyet (14/10/1997). Susurluk’ta İlk Beraat, s. 1. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1997/10/14.
• Milliyet (14/10/1997). Yurttaş Necmettin Erbakan, Bugün Susurluk İçin Ne Yaptın?, s. 24. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1997/10/14.
• Milliyet (17/10/1997). İpekçi İçin Bir Dakika, s. 3. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1997/10/17.
• Milliyet (21/10/1997). Yurttaş Mesut Yılmaz, Bugün Susurluk İçin Ne Yaptın?, s. 14. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1997/10/21.
• Milliyet (21/10/1997). Yurttaş Tansu Çiller, Ne Olur Bir şey Yapma, s. 16. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ayd%C4%B1nl%C4%B1k%20%C4%B0%C3%A7in%20Yurtta%C5%9F%20Giri%C5%9Fimi/.
• Milliyet (09/11/1997). Meclisi Basmaya Gelmedik, s. 26. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1997/11/09.
• Milliyet (09/12/1997). Komisyon Üyeleri: Ölüm Şüpheli, s. 15. https://www.milliyet.com.tr/the-others/komisyon-uyeleri-olum-supheli-5369704.
• Milliyet, (03/02/2002). İnsanın İçindeki İyiyi Ortaya Çıkardık, https://www.milliyet.com.tr/pazar/insanin-icindeki-iyiyi-ortaya-cikardik-5226084.
• Milliyet, Alpman N. (10/02/1997). Demokratik Karartma Geceleri, s. 12. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspxaraKelime=s%C3%BCrekli%20ayd%C4%B1nl%C4%B1k%20i%C3%A7in%20bir%20dakika%20karanl%C4%B1k&isAdv=false.
• Milliyet, Alpman N. (19/02/1997). Aydınlık İçin Yurttaş Girişimi, s. 14. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1997/02/19.
• Milliyet, Alpman N. (28/02/1997). Işıklı Bir Gece Referandumu, s. 15. https://www.milliyet.com.tr/the-others/nazim-alpman-5386573.
• Milliyet, Çetinkaya Z. (06/04/1997). Yeniden Bir Dakika Karanlık, s. 12. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1997/04/06.
• Milliyet, Çetinkaya Z. (23/04/1997). Bir Dakika’da Son Gün Eylemi, s. 18. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1997/04/23.
• Milliyet, Doğan Y. (26/01/1997). Bir Dakika Karanlık, s. 15. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1997/01/26.
• Milliyet, Güreli N. (31/01/1997). Cezaevinde Bir Mektup, s. 19. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1997/01/31.
• Milliyet, Pulur H. (01/02/1997). Sürekli Aydınlık İçin Bir Dakika Karanlık, s. 3. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspxaraKelime=s%C3%BCrekli%20ayd%C4%B1nl%C4%B1k%20i%C3%A7in%20bir%20dakika%20karanl%C4%B1k&isAdv=false.
• Milliyet, Sazak D. (28/09/1997). Sağ olasın Edison, s. 18. https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/derya-sazak/sagolasin-edison-5375267.
• Milliyet, Talu U. (28/01/1997). Birkaç Kötü-İyi Şey, s. 4. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Umur%20Talu/.
• İnce, E. (09/12/2014). Bir Dakika Karanlığın Yargılattığı Susurluk Çetesi. http://bianet.org/bianet/siyaset/160558-bir-dakika-karanlik-in-yargilattigi-susurluk-cetesi.
• İnce, E. (09/12/29014). Bir Dakika Karanlık: Minimum Seviyede Bir Eylem. http://bianet.org/bianet/siyaset/160565-bir-dakika-karanlik-minimum-seviyede-bir-eylem.
• İnce, E. (09/12/2014). Faksla Yayılan Çağrı: Sürekli Aydınlık İçin Bir Dakika Karanlık. http://bianet.org/bianet/siyaset/160561-faksla-yayilan-cagri-surekli-aydinlik-icin-bir-dakika-karanlik.