LOZAN ANTLAŞMASI İNGİLİZ PARLAMENTOSU’NDA ONAYLANMADAN ÖNCE AVAM KAMARASI’NDA ANTLAŞMA HAKKINDA YAPILAN OTURUMUN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Sayı: 50, 19 - 31, 20.04.2022

Çağdaş Yüksel

https://doi.org/10.30794/pausbed.994144

Cited By: 1

Öz

Birinci Dünya Savaşı ertesinde İtilaf Devletleri Sevr Antlaşması ile Osmanlı topraklarını paylaşmışlardır. Fakat Anadolu’da meydana gelen Millî Mücadele Sevr Antlaşması’nın hayata geçirilmesine mâni olmuştur. Millî Mücadele’nin zafere ulaşması sonrasında Türkiye ile İtilaf Devletleri arasında barışı tesis etmek için yeni bir antlaşma yapılması ihtiyacı doğmuştur. Sevr Antlaşması’nda elde edilen avantajların pek çoğunun kaybedilmesi İtilaf Devletleri kamuoyunda ciddi tartışmalara neden olmuştur. İngiliz Hükümeti’nin Türkiye’deki durumu gözlemlemek istemesi ve Lozan karşıtlarının eleştirileri nedeniyle Lozan Antlaşması’nın İngiltere Parlamentosu’nda onaylanması oldukça zaman almıştır. Hem Avam Kamarası’nda hem de Lordlar Kamarası’nda Lozan Antlaşması’nı tartışmak için oturumlar düzenlenmiştir. Lozan Antlaşması parlamentoda onaylanmadan bir ay önce Avam Kamarası’nda son bir oturum düzenlenmiştir. Bu oturumda muhalefet devam ettirdiği eleştirileri tekrar etmenin yanı sıra Lozan Antlaşması’nın İngiliz İmparatorluğu içinde kriz yarattığını savunmuştur. Lozan Antlaşması’na karşı olanlar dominyonların tavrını Lozan Antlaşması ile ilişkilendirmeye çalışmışlardır. Bütün eleştirilere rağmen İngiliz Hükümeti Lozan Antlaşması’nı savunmuş ve antlaşmanın parlamentoda onaylanmasını sağlamıştır.
Bu çalışmada Lozan Antlaşması imzalandıktan sonra antlaşma İngiliz Parlamentosu’nda onaylanana kadar geçen süre içerisinde antlaşma hakkındaki tartışmalar incelenmiştir. Antlaşma İngiliz Parlamentosu’nda onaylanmadan hemen önce Avam Kamarası’nda düzenlenen oturum temel alınarak İngiltere’de antlaşmaya yönelik eleştiriler ve İngiliz Hükümeti’nin savunması değerlendirilmiştir. Bu sayede Lozan Antlaşması’nın imzalanması ile İngiliz Parlamentosu’nda onaylanması arasında geçen süre zarfında antlaşmanın İngiliz politik gündemini ne şekilde meşgul ettiği gözler önüne serilmiştir. Böylece Lozan Antlaşması’nın onaylanmasının neden geciktiği hakkında yapılan çalışmalara katkıda bulunmak hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Birinci Dünya Savaşı, Sevr Antlaşması, Lozan Antlaşması, Milli Mücadele

THE REEVIEW OF THE SESSION HELD ABOUT THE TREATY OF LAUSANNE IN THE HOUSE OF COMMONS BEFORE IT WAS RATIFIED IN THE BRITISH PARLIAMENT

Öz

After the First World War, the Allied Powers shared the Ottoman lands with the Treaty of Sevres. However, the National Struggle that started in Anatolia prevented the implementation of the Treaty of Sevres. After the victory of the National Struggle, a new agreement had to be made in order to establish peace between Turkey and the Allied Powers. The loss of many of the advantages obtained in the Treaty of Sevres caused serious debates in the public opinion of the Allied Powers It took a long time for the Treaty of Lausanne to be approved by the British Parliament due to the British Government's desire to observe the situation in Turkey and the criticisms of the opponents of Lausanne. Sessions were held in both the House of Commons and the House of Lords to discuss the Treaty of Lausanne. One month before the Lausanne Treaty was ratified by the parliament, a final session was held in the House of Commons. In this session, the opposition argued that the Treaty of Lausanne created a crisis in the British Empire, as well as repeating its criticisms. Those who were against the Treaty of Lausanne tried to associate the attitude of the Dominions with the Treaty of Lausanne. Despite all the criticisms, the British Government defended the Lausanne Treaty and ensured that the treaty was ratified by the parliament.

In this study, after the Treaty of Lausanne was signed, the discussions about the treaty were examined during the period until the treaty was approved by the British Parliament. Based on the session held in the House of Commons just before the treaty was ratified in the British Parliament, criticisms of the treaty in England and the defense of the British Government were evaluated. In this way, it has been revealed how the treaty occupied the British political agenda during the period between the signing of the Treaty of Lausanne and its ratification in the British Parliament. Thus, it is aimed to contribute to the studies on why the ratification of the Treaty of Lausanne was delayed.

Anahtar Kelimeler

the First World War, the Treaty of Sevres, the Treaty of Lausanne, the National Struggle

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri İngiltere Parlamento Tutanakları. Avam Kamarası. “Lozan Antlaşması”. Erişim Adresi; https://api.parliament.uk/historic-hansard/commons/1924/jun/06/treaty-of-lausanne. Erişim Tarihi; 03.01.2021.
• Kitaplar AKŞİN, S. (2008). Kısa Türkiye Tarihi. Cilt 5. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• ATEŞ, T. (2004). Türk Devrim Tarihi, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• DEMİRCİ, S. (2011). Belgelerle Lozan, Çeviren Mehmet Moralı, İstanbul: Alfa Yayınları.
• İNÖNÜ, İ. (1987). Hatıralar, Cilt 2, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• KARACAN, A. (2018). Lozan, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• ÖKE, M. (1991). Ermeni Sorunu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• SONYEL, S. (2014). Gizli Belgelerle Lozan Konferansı’nın Perde Arkası, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ŞİMŞİR, B. (2012). Lozan Günlüğü, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• ŞİMŞİR, B. (1990). Lozan Telgrafları I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• TUNCER, H. (2008). Atatürkçü Dış Politika, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Makaleler AKBIYIK, Y. (2009). “Zaferin Tescili: Lozan Antlaşması”. Türkiye Cumhuriyeti Tarihi. C. 1. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. s. 371-392.
• AKIN, V. (2002). Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923). Türkler içinde. (c. 16, 306-318). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• ALTUĞ, Y. (1988). “Atatürk ve Lozan Konferansı’nın İlk Devresi”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. 4(11). 417-436.
• BERBER, Ş. (2006). “Lozan Antlaşması Perspektifinden Türk Boğazları Meselesine Bakış”. Kastamonu Eğitim Dergisi. 14(2). 617-628.
• BİLGİN, M. (2005). “Lozan Konferansı’nda Ermeni Meselesi: İtilaf Devletleri’nin Diplomatik Manevraları ve Türkiye’nin Karşı Siyaseti”. Belleten. 69(254). 1-4.
• BURAK, M. (2005). “Lozan’da Ermeni Meselesi Tartışmaları”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. 21(62). 545-568.
• ÇELEBİ, M. (2013). “90. Yılında Lozan Barış Antlaşması”. Tarih İncelemeleri Dergisi. 28(1). 1-4.
• CENGİZ, N. (2019). “Rus Kaynaklarına Göre Lozan Konferansı’nda Boğazlar Meselesi”. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları. 36(0). 179-198.
• CEVİZLİLER, E. ve AKBULUT, S. (2019). “Lozan Barış Konferansı’nda Kapitülasyonlar Meselesi ve İsmet Paşa”, Atatürk Dergisi. 8(2). 161-193.
• DİLEK, M. (2011). “Lozan Konferansı’nda İtilaf Devletleri’nin Ermenilere Yönelik Toprak Talepleri”. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 19-20(0). 1-27.
• DEMİRCİ, H. (2017). “24 Temmuz 1923 Tarihli Lozan Barış Antlaşması’nın Türk ve Dünya Tarihi Açısından Önemi”. Anasay. 2(0). 247-263.
• ERASLAN, C. (2005). Mudanya Mütarekesi. İslam Ansiklopedisi içinde. (c. 30, 356-358). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• ERTAN, T. (2013). “Lozan Konferansı’nda Türkiye’yi Temsil Sorunu”. Atatürk Yolu Dergisi. 14, S(53). 61-76.
• ERTAN, T. (2016). “Sevr ve Lozan Antlaşmaları Hakkında Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme”. Atatürk Yolu Dergisi. 15(58).21-37.
• EROĞLU, H. (1985). “Şerefli Bir Tarih: Lozan”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi”. 1(3). 805-812.
• GÜLEN, A. (2013). “Demokrat Parti Döneminde Lozan Algısı”. Atatürk Yolu Dergisi. 14(53).77-100.
• KODAL, T. (2006). “Lozan Barış Antlaşması ve Türk Kamuoyu”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. 22(64-65-66). 215-244.
• KODAMAN, B. (1989). “Lozan Antlaşması Hakkında Bir Değerlendirme”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. C. 4(1). 6-12.
• KÜÇÜK, C. (2009). Sevr Antlaşması. İslam Ansiklopedisi içinde. (c. 37, 1-5). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• TURAN, Ş. (2003). Lozan Antlaşması. İslam Ansiklopedisi içinde. (c. 27, 214-217). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• UZUN, H. (2013). “Türk Heyeti’nin Lozan’a Gidişi ve Lozan Konferansı Öncesinde Avrupa’daki Faaliyetleri (5 Kasım 1922-20 Kasım 1922)”. Atatürk Yolu Dergisi. 14(53). 329-350.