HİLAFET TARTIŞMALARI GÖLGESİNDE RAUF ORBAY’IN HİNDİSTAN SEYAHATİ

Yıl 2023, Sayı: 54, 191 - 204, 02.01.2023

Mehmet Pınar

https://doi.org/10.30794/pausbed.1098186

Öz

Türkiye’deki yeni rejim, 1924 tarihinde Hilafeti kaldırmasıyla İslam dünyasında Hilafet kurumunun geleceğiyle ilgili yoğun tartışma dönemi başladı. Bu tartışmalarda öne çıkan devletlerin Hilafet kurumunun sorumluluğunu tek başına üstlenme konusundaki çekimserlikleri oldu. Osmanlı ve Arap eksenli Hilafet tartışmaları, Ortadoğu’da Müslüman toplumlarda önemli bir gündem oluşturdu. Hindistan dışında Osmanlı hanedanlık bakiyeleri üzerine Hilafetin temsiline/devamına sıcak bakılmadı. Bu tartışmaların yaşandığı bir süreçte Rauf Orbay’ın Hindistan seyahati, Türkiye’deki yeni rejimde kısa süreli bir tedirginliğe yol açtı. Rauf Orbay, Türkiye’deki yeni rejimin beklentilerinin aksine Hilafetin sadece bir ülkenin sorunu olmadığı bütün dünya Müslümanlarının problemi olduğu konusunda bir irade sergiledi. Cumhuriyetin kuruluş sürecinde rejimin tanımladığı Rauf Orbay ile Hindistan’da verdiği konferanslarla Hilafet kurumu hakkında tespitlerde bulunan mezkur kişi arasında derin bir fark olduğu dikkatlerden kaçmadı. Hilafet kurumunun tarihsel süreçte ortaya koyduğu pratiklerden hareketle bu kurumun İslami kesimde bir karşılığının kalmadığı yönünde bir eğilim gösterdi. Bu kurum hakkındaki açıklamaları ve beklentileri rejimin tedirginliğini ciddi manada törpüledi. Bu çalışmada Hilafetin kaldırılmasından sonra İslam devletlerinde Halifeliği tekrardan ihya etme çabaları çerçevesinde Rauf Orbay’ın Hindistan seyahatinde Hilafet konusunun hangi açıdan gündeme geldiğini incelemenin yanında Türkiye’nin bu konuya eğilimini/tavrını tespit etmek amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hilafet, Hindistan, Rauf Orbay

RAUF ORBAY'S TRAVEL TO INDIA IN THE SHADOW OF THE KILAITH DISCUSSIONS

Öz

When the new regime in Turkey abolished the Caliphate in 1924, a period of intense discussion began in the Islamic world regarding the future of the institution of the Caliphate. The prominent states in these debates were hesitant to take the responsibility of the Caliphate alone. The Ottoman and Arab-oriented Caliphate discussions created an important agenda in Muslim societies in the Middle East. The representation/continuation of the Caliphate on the Ottoman dynastic remnants outside India was not welcomed. In a period of these discussions, Rauf Orbay's trip to India caused a short-term uneasiness in the new regime in Turkey. Contrary to the expectations of the new regime in Turkey, Rauf Orbay showed a will that the Caliphate is not only a problem of one country, but of all Muslims around the world. It did not go unnoticed that there was a profound difference between Rauf Orbay, who was defined by the regime during the establishment of the Republic, and the aforementioned person, who made observations about the Khilafah institution through the conferences he gave in India. Based on the practices of the caliphate institution in the historical process, it showed a tendency that this institution has no equivalent in the Islamic section. His statements and expectations about this institution seriously eroded the uneasiness of the regime. In this study, it is aimed to determine the tendency/attitude of Turkey to this issue as well as to examine the aspect of Rauf Orbay's trip to India within the framework of his efforts to revive the Caliphate in Islamic states after the abolition of the Caliphate.

Anahtar Kelimeler

Caliphate, India, Rauf Orbay

Kaynakça

• Akgün, S. K.(2006). Halifeliğin Kaldırılması ve Laiklik 1924-1928, Temel Yayınları, İstanbul.
• Alkan, M. Ö. (2011). “Türkiye’de Hilâfetin İlgası ve Mısır Ulemasının Tepkisi”, Toplumsal Tarih, Sayı:207, İstanbul. s.30-36.
• Alkan, M. (2004). “ Hüseyin Rauf Orbay’ın Hayatı (1880-1964)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Temmuz, XX/ 59. s.597-626.
• Ahmet İ. O. (2019). Feryadım I, Haz: Süheyl İzzet Furgaç, Yüksel Kanar, Timaş Yayınları, İstanbul.
• AHMET İ. P. (2019). Feryadım II, Haz: Süheyl İzzet Furgaç, Yüksel Kanar, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Atatürk, K. (2007). Nutuk 1919-1927, Haz: Zeynep Korkmaz, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
• Atay, T. (2000). “İttihat Sembolü mü, İhtilaf Kaynağı mı? Öncesi ve Sonrasıyla Halifeliğin Kaldırılması Üzerine Bir Yeniden Düşünme Denemesi”, Toplum ve Bilim Dergisi, Sayı:84, Ankara. S.213-245.
• Aydemir, Ş. S. (1999). Tek Adam Mustafa Kemal III 1922-1938, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Bayar, C. (1997). Ben de Yazdım V, İstanbul.
• Cebesoy, A. F. (2011). Siyasi Hatıralar, Haz: Osman Selim Kocahanoğlu, Temel Yayınları, İstanbul.
• Çelik, R. (2019). “Hüseyin Rauf (Orbay) Bey’in Hindistan Seyahati ve Faaliyetleri”, Mavi Atlas, 7(2). 243-264
• Erkin, F. C. (1987). Dışişlerinde 34 Yıl Anlar Yorumlar I, TTK, Ankara.
• Gottard, J. (1972). Yeni Türkiye’de İslamlık, Çev: Hayrullah Örs, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Kocahanoğlu, O. S. (2018). Atatürk-Rauf Orbay Kavgası, Temel Yayınları, İstanbul.
• Koçak, C. (2015). Tek Parti Döneminde Muhalif Sesler, İletişim Yayınları İstanbul.
• Orbay, R. (2000). Cehennem Değirmeni Siyasi Hatıralarım I, Emre Yayınları, İstanbul.
• Orbay, R. (2000). Cehennem Değirmeni Siyasi Hatıralarım II, Emre Yayınları, İstanbul.
• Öke, M. K. (1989). Hilafet Hareketleri, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Özmen, N. (2017). Hilâfetin Kaldırılmasının Türk Basınına Yansımaları ( Yüksek Lisans Tezi), Elazığ.
• Sadiq, M. (2018). Türk Devrimi ve Hindistan Özgürlük Hareketi, Çev: Funda Keskin Ata, TTK, Ankara.
• Satan, A. (2017). Türk ve İngiliz Belgelerinde Halifeliğin Kaldırılması, Yazıgen Yayınları, İstanbul.
• Soyak, H. R. (2010). Atatürk’ten Hatıralar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Şimşir, B. N. (1985). Malta Sürgünleri, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Türkgeldi, A. F. (2010). Görüp İşittiklerim, TTK, Ankara.
• Yalman, A. E. (1970). Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim II, İstanbul.
• Yaylagül, G. (2020). Atatürk Döneminde Türkiye İle Hint Müslümanları Arasındaki İlişkilerin Türk Basınına Yansımaları, (Yayınlamamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.