BATI RESMİNDE DİNSEL VE DİSTOPİK SÖYLEMLERE İLİŞKİN APOKALİPTİK İMGELER

Yıl 2024, Sayı: 60, 173 - 192, 17.01.2024

Murat Ateşli

https://doi.org/10.30794/pausbed.1228222

Öz

Ütopya anlatılarının kökeni mitos efsanelerine ve dini metinlere dayanmaktadır. Bu anlatılarda eski dünyanın ideal yaşamı ve cennet olgusu vurgulanmaktadır. Ütopya anlatıları, geçmiş zamanlarda var olan veya belirsiz bir gelecekte yaşanması beklenen mükemmel bir dünyayı tasvir eder. Distopik söylemler ve Apokaliptik anlatılar ise birbirleriyle yakından ilişkilidir ve ütopyacı anlatılardan etkilenmiştir. Apokaliptik ve distopik betimlemeler cehennemi aratmayacak şekilde her yönüyle yaşamanın zor olduğu yeri ve zamanı tarif eder. Dini bir söylem olarak apokaliptik betimlemeler ve siyasal söylem olarak distopyacı anlatılar eski medeniyetlerin yozlaşmasından günümüz kapitalist toplumlarının hedonistçe bir tüketim çılgınlığına kadar toplumun ve devletlerin kaotik bir biçimde çöküşünü vurgular. Her iki söylemde; acımasız yöntemlere başvuran otoriter uygarlıklar ile azgın ve sapkın toplumların başına korkutucu büyük felaketler, salgın hastalıklar, savaşlar ve kıtlık gibi kehanetlerle açıklanan bir dizi olayların geldiği anlatılır. Batı resminde apokaliptik imgelerin genel çerçevesi, Yeni Ahit’te İncil yazarı Aziz Yuhanna’ya ait Apokalips / Vahiy Kitabı bölümündeki metne dayanmaktadır. Batı uygarlığında kıyamet olgusu ve betimlemeler uzunca bir zaman dinsel bir bakış açısıyla ele alınmış; günümüz dünyasında ise sosyolojik, iktisadi ve siyasal aşırılıklar neticesinde devletlerin ve toplumların yıkımını içeren bir kavram olarak tanımlanmaya başlamıştır. Bu çalışmanın amacı ve kapsamı, 13. yüzyıldan günümüze Batı sanatında apokalips kavramını incelemek, dini ve distopik söylemlerle ilişkilendirilen apokaliptik anlatıları resmeden sanatçıları belirlemektir.

Anahtar Kelimeler

Anti-Ütopya, Apokalips, Kıyamet, Resim, İmge, Anti-Utopia, Apocalypse, Doomsday, Image, Painting

APOCALYPTIC IMAGES RELATED TO RELIGIOUS AND DYSTOPIC DISCOURSES IN WESTERN PAINTING

Öz

The origin of utopia narratives is based on mythical legends and religious texts. In these narratives, the ideal life of the old world and the phenomenon of paradise are emphasized. Utopia narratives depict a perfect world set in past times or living in an uncertain future. Dystopian discourses and Apocalyptic narratives are closely related to each other and have been influenced by utopian narratives. Apocalyptic and dystopian descriptions describe the place and time when it is difficult to live in all aspects, like hell. Apocalyptic descriptions as a religious discourse and dystopian narratives as political discourse emphasize the chaotic collapse of society and states, from the degeneration of ancient civilizations to the hedonistic consumerism of today's capitalist societies. In both discourses; It is told that a series of events explained by prophecies such as terrible disasters, epidemics, wars and famine befell authoritarian civilizations that resort to ruthless methods and raging and deviant societies. The general framework of apocalyptic images in Western painting is based on the text in the New Testament from the Bible writer St. John’s Apocalypse / Book of Revelation. The apocalypse phenomenon and descriptions in Western civilization have been dealt with from a religious point of view for a long time; In today’s world, it has begun to be defined as a concept that includes the destruction of states and societies as a result of sociological, economic and political extremism. The aim and scope of this study is to examine the concept of apocalypse in Western art from the 13th century to the present day, and to identify the artists who painted apocalyptic narratives associated with religious and dystopian discourses.

Anahtar Kelimeler

Anti-Utopia, Apocalypse, Doomsday, Image, Painting

Kaynakça

• Adam, B. (2001). “Yuhanna’nın Vahyi ve Hıristiyan Tarihindeki Yansımaları”, Dinler Tarihi Araştırmaları III Sempozyumu, Dinler Tarihi Derneği Yayınları, Ankara.
• Akkoyun, T. (2016). Ütopya / Distopya, Kurgu Kültür Merkez Yayınları, Ankara.
• Biedermann, H. (2018) Der Krieg, Böcklin Arnold. https://skd-online-collection.skd.museum/Details/Index/240135 (18.02.2021)
• Batuk, C. (2003). Tarihin Sonunu Beklemek: Ortadoğu Dinlerinde Eskatoloji Mitosları, İz Yayıncılık, İstanbul.
• Batuk, C. (2008). “Kıyameti Beklerken: Hıristiyanlık’ta Kıyamet Beklentileri ve Rus Ortodoks Kilisesindeki Yansımaları”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 7. S. 14. 5-36. (29.10.2023)
• Boroda, K. (2008). “Plague and Changes in Medieval European Society And Economy in the 14th And 15th Centuries”, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, http://www.fed.sakarya.edu.tr/arsiv/yayinlenmis_dergiler/2008_1/2008_1_3.pdf (05.11.2023)
• Boynudelik, Z. İ. (2018). Bu resim neyi anlatıyor? İkonografi, (2. Baskı), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Carey, F. (1999). The Apocalypse and The Shape of Things to Come. University of Toronto Press, Toronto.
• Chevalier, J. ve Gheerbrant, A. (1996). Symbols, Penguin Books, London.
• Claeys, G. (2017). “Distopyanın Kökenleri: Wells, Huxley ve Orwell. G. Claeys”, Ütopya Edebiyatı, (Haz: G. Claeys), (Çev: Z. Demirsu), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• Cook, C. (2015). The Apocalyptic Landscapes of Ludwig Meidner, A Thesis Submitted to The University Of Birmingham for the Degree of Master of Research, Art History, Birmingham.
• Coşan, L. (2012). Kıyamet Alameti Türkler, Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
• Cömert, B. (1999). Mitoloji ve İkonografi, Ayraç Yayınevi, Ankara.
• Dima-Laza, S.R. (2017). “Ütopya Distopyaya Karşı-Mükemmel Bir Varoluş İçin Mükemmel Bir Çevre”, Doğu Batı Düşünce Dergisi, Sayı 80, 255-263.
• Eco, U. (2009). Çirkinliğin Tarihi, (Çev: A. U. Ergün, vd.), (1. Baskı), Doğan Kitap, İstanbul.
• Harari, Y.N. (2016). Homo Deus, (Çev: P. N. Taneli), (3. Baskı), Kolektif Kitap, İstanbul.
• Hooke, S. H. (2015). Ortadoğu Mitolojisi, (Çev: A. Şenel), (5. Baskı), İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• İmamoğlu, A. (2019). “Apokaliptik Modernizm, Bilim-Kurgu ve Mekânın Sonu”, Molesto Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, (1), 11-34.
• Kitab-ı Mukaddes. https://www.kitabimukaddes.com, (05. 11. 2023).
• Kutsal Kitap. https://www.jw.org/tr/kutuphane/kutsal-kitap/bi12/kitaplar/vahiy/1/, (05. 11. 2023).
• Milne, J. (2011). “The Abyss That Abides”, John Martin Apocalypse, (Ed: M. Myrone), Tate Publishing, London.
• Mullen, A. (2015). Otto Dix’s The Trench And Anti-War Art İn Post World War I Germany, Bowdoin College Bowdoin Journal Of Art, 16 Volume 1 S. 1-23. https://bowdoin.academia.edu/BowdoinJournalofArt/Vol-I-(2015-Essays). (10.10.2022)
• Nişanyan, S. (2009). Sözlerin Soyağacı, (4. Baskı), Everest Yayınları, İstanbul.
• O’Hear, N. ve O’Hear, A. (2015). Picturing The Apocalypse: The Book of Revelation in the Arts over Two Millenia. Oxford University Press, Oxford.
• Oktay, A. (2004). Sanat ve Siyaset, (2. Baskı), Everest Yayınları, İstanbul.
• Öndin, N. (2014). “İdeolojinin Savaşı”, Sanat Dünyamız Kültür ve Sanat Dergisi, Sayı 143, Kasım-Aralık, 40-48.
• Stableford, B. (2017). “Ekoloji ve Distopya”. Ütopya Edebiyatı, (Haz: G. Claeys), (Çev: Z. Demirsu), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• Stokstad, M. (1999). Art History, Volume 2. Harry N. Abrams Inc., New York.
• Şahin, K. (2010). “Constantinople and the End Time: The Ottoman Conquest as a Portent of the Last Hour”, Journal
• Taburoğlu, Ö. (2017). “Felaketler: Yeryüzüne Teslim Olan Dünya”, Doğu Batı Düşünce Dergisi, Sayı 80, 39-54.
• Tohtahunova, R. (2010). Dinlerde Kıyamet Fenomeni, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Turner, A. K. (2004). Cehennemin Tarihi, (Çev: A. Sarıgüney), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Tükel, U. ve Yüzgüller, S. (2018). Sözden İmgeye Batı Sanatında İkonografi, Hayalperest Yayınevi, İstanbul.
• Vieria, F. (2017). “Ütopya Kavramı”, Ütopya Edebiyatı, (Haz: G. Claeys), (Çev: Z. Demirsu), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• Zaczek, I. (2012). “Mahşerin Dört Atlısı 1498”, Sanatın Tüm Öyküsü, (Ed: S. Farthing), (Çev: G. Aldoğan ve F.C. Çulcu), Hayalperest Yayınevi, İstanbul.
• https://www.etymonline.com/search?q=apocalypse (Erişim Tarihi: 15.01.2021).
• https://www.etymonline.com/word/catastrophe (Erişim Tarihi:15.01.2021).
• https://www.e-skop.com/skopbulten/kaleydoskop-kent-cehennemi/3859 (Erişim Tarihi:1.11.2022).
• Görsel 1: https://www.museodelprado.es/en/the-collection/art-work/deucalion-and pyrrha/0851e122-93c1-44b4-9e94-23fd1c4edae9, (09.02.2021)
• Görsel 2: https://art.thewalters.org/detail/8948/the-animals-enter-noahs-ark-genesis-613-716-2/ (28.10.2023)
• Görsel 3: https://www.wga.hu/index1.html, (11.02.2021)
• Görsel 4: https://www.artbible.info/art/large/398.html, (29.10.2023)
• Görsel 5: Lintfert, C. (2003). Hieronymus Bosch, Harry N. Abrams, Inc., New York
• Görsel 6: https://www.uffizi.it/en/artworks/ezekiel-raphael, (14.02.2021)
• Görsel 7: Boynudelik, Z. İ. (2018). Bu resim neyi anlatıyor? İkonografi, (2. Baskı), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Görsel 8: https://www.boijmans.nl/collectie/kunstwerken/3593/landschap- met- de- brand- van-sodom- en-gomorra (14.02.2021)
• Görsel 9: https://www.denverartmuseum.org/en/object/2019.17 (18.02.2021)
• Görsel10: https://www.tate.org.uk/art/artworks/martin-the-destruction-of-pompeii-and- herculaneum-n00793 (18.02.2021)
• Görsel11:https://www.finestresullarte.info/en/works-and-artists/the-triumph-of-death-bonamico buffalmacco-s-masterpiece-in-the-pisa-cemetery, (08.11.2023)
• Görsel12:https://www.superstock.com/asset/turkish-siege-constantinople-gothic-art-miniature-painting-france-le-de/4435-9357, (08.11.2023)
• Görsel 13: Stokstad, M. (1999). Art History, Volume 2. Harry N. Abrams Inc., New York.
• Görsel 14: Biedermann, H. (2018) Der Krieg, Böcklin Arnold. https://skd- online -collection. skd. Museum / Details/Index/ 240135 (18.02.2021)
• Görsel 15: https://www.sothebys.com/en/articles/german-expressionist-ludwig-meidners-prophetic-vision-of-a-w2orld-at-war (18.09.2022)
• Görsel 16: https://albertinum.skd.museum/en/exhibitions/archive/der-krieg/ (18.02.2021)
• Görsel 17: Brown, G. (2022). https://glenn-brown.co.uk/artworks/62/ (18.08.2022)
• Görsel 18: Cheung, G. (2022). https://www.gordoncheung.com/exhibitions/23/works/artworks-612-gordon-cheung-the-course-of-empire-destruction-after-thomas-2016/ (20.08.2022)
• Görsel 19: Steele, O. (2017). http://www.oliviasteele.com/files/oliviasteele_book_monograph.pdf (15.11.2022)