AN ANALYSIS ON THE REMUNICIPALISATION OF WATER SERVICES IN ÇEŞME-ALAÇATI

Yıl 2024, Sayı: 61, 393 - 411, 22.03.2024

Sultan Kavili Arap

https://doi.org/10.30794/pausbed.1413028

Öz

In parallel with the adoption of neoliberal policies in Türkiye, local public services have begun to be offered by the private sector. Water, sewerage and transport services are among the main areas that have been privatised. Many privatisation implementations led to a decline in service quality and an increase in prices. However, remunicipalisation has come to the agenda as a solution to these problems. The purpose of this study is to analyse the water service provision of Çeşme-Alaçatı municipalities, which is one of the examples of remunicipalised water services in Türkiye. The process of remunicipalisation of water meter reading and maintenance services, which was provided by the private sector for ten years, was examined. In the research, examples of practices and statistics relevant to the water services were investigated. As a data collection technique, document analysis was used and four semi-structured interviews were conducted. Consequently, it was found out that the water service in Çeşme-Alaçatı municipalities, which was remunicipalised due to the amendments made by Law No. 6360, is not a typical example of remunicipalisation. Additionally, it was determined that the services provided by İZSU cannot be mentioned as the direct provision of the service by a public administration in the classical sense.

Anahtar Kelimeler

Remunicipalisation, water service, ÇALBIR

ÇEŞME-ALAÇATI SU HİZMETLERİNİN YENİDEN BELEDİYELEŞTİRİLMESİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Öz

Türkiye’de neoliberal politikaların yaygınlaşmasına koşut olarak yerel ölçekte de kamu hizmetleri özel sektöre gördürülmeye başlanmıştır. Özelleştirilen başlıca alanlar arasında su, kanalizasyon ve taşıma hizmetleri bulunmaktadır. Özelleştirme deneyimlerinin birçoğunda hizmet kalitesinde düşüş, fiyatlarda artış görülmüştür. Bu sorunlara çözüm olarak yeniden belediyeleştirme gündeme gelmiştir. Bu araştırmanın amacı Türkiye’de yeniden belediyeleştirme örneklerinden birisi olan Çeşme-Alaçatı bölgesindeki su hizmetleri sunumunun incelenmesidir. Kapsam, Çeşme-Alaçatı belediyeleri tarafından kurulan Çeşme-Alaçatı Çevre Koruma Altyapı Tesisler Yapma ve İşletme Birliği (ÇALBİR) aracılığıyla, Dünya Bankası yönlendirmesiyle on yıl boyunca özel sektöre gördürülen su sayacı okuma ve bakım-onarım hizmetinin yeniden belediyeleştirilme sürecidir. Araştırmada su hizmetlerine ilişkin dünyadaki uygulama örnekleri ve istatistikler incelenmiştir. Veri toplama tekniği olarak belge analizinin yanı sıra dört yarı yapılandırılmış görüşme yapılmıştır. Sonuç olarak, 6360 sayılı Yasa ile getirilen değişiklikler nedeniyle yeniden belediyeleştirilen Çeşme-Alaçatı su hizmetinin tipik bir yeniden belediyeleştirme örneği olmadığı, İZSU tarafından yerine getirilen hizmetlerin de klasik anlamda hizmetin bir kamu idaresi tarafından kendi olanaklarıyla doğrudan yerine getirilmesi olarak adlandırılamayacağı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

yeniden belediyeleştirme, su hizmetleri, ÇALBİR

Kaynakça

• Ayman Güler, B., (1998). Yerel Yönetimler Liberal Açıklamalara Eleştirel Yaklaşım. Ankara: TODAİE Yayın No: 280
• Ayman Güler, B.(ed), Baran, E.A., Boztaş, N., Karabıyık, T., Kartal, F., Mutlu, G., Örge A., Sayın D. Ve Tulumtaş, S. (1999). Su Hizmetleri Yönetimi Genel Yapı, Ankara: TODAİE Yayın No. 298.
• Baykal, N. S. (2018). “Suyun Metalaşması, Yerel Yönetimler ve Su Hakkı Mücadelesi”, Emek Araştırma Dergisi, 9/14, 119-136.
• Baysal, E. (2017). "Türkiye'nin Yüksek Enerjiye Dayalı "Kalkınma" Hamlesi: Ölü Toprak Ölü Su", Türkiye’de ve Dünyada Su Krizi ve Su Hakkı Mücadeleleri, 1. Baskı, İstanbul: Sivil ve Ekolojik Haklar Derneği, 85-100
• Bayramoğlu, S. (2015). Toplumcu Belediye Nam-ı Diğer Belediye Sosyalizmi, Ankara: Notabene Yayınları
• Becker, S., Beveridge, R. ve Naumann, M. (2015). “Remunicipalization in German Cities: Contesting Neoliberalizm and Reimagining Urban Governance?”, Space and Polity, 19(1), 76–90.
• Bel, G & Fageda, X. (2007). “Why Do Local Governments Privatise Public Service? A Survey of Emprical Studies.” Local Government Studies, 33(4), 517-534.
• Boas, T.C. ve Gans-Morse, J. (2009). “Neoliberalism: From New Liberal Philosophy to Anti-Liberal Slogan.” Studies in Comparative International Development, 44, 137–161. https://doi.org/10.1007/s12116-009-9040-5.
• Cangöz, M.C., Emek, U. ve Uyduranoğlu Karaca, N. (2021). Türkiye’de Kamu-Özel İşbirliği Modeli Uygulaması: Etkin Risk Paylaşımına Yönelik Bir Model Önerisi, TEPAV Elektronik Yayınları No: 1. https: //www. tepav. org.tr/upload/files/1644348024-5.Turkiye___de_Kamu_Ozel_Isbirligi_Uygulamasi_Etkin_Risk_ Paylasimina _Yonelik_bir_Model_Onerisi.pdf.
• Carroza C. & Fantini, E. (2016). “The Italian Water Movement and The Politics of The Commons”. Water Alternatives, 9 (1), 99-119.
• Cumbers, A. ve Paul, F. (2021). “Remunicipalisation, Mutating Neoliberalizm and The Conjuncture, Conceptual, Working Paper”, Global Remunicipalisation Project, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/ anti.12761.
• ÇALBİR (1997). Çeşme -Alaçatı Çevre Koruma Altyapı Tesisleri Yapma ve İşletme Birliği Tüzüğü.
• ÇALBİR (2000). Çeşme-Alaçatı Su Temini ve Kanalizasyon Projesi Kapsamında Su ve Atıksu Hizmetleri İçin Özel İşletmeci Sözleşmesi İhale Dokümanları.
• Çelikbilek, A. (2018). “Su Hizmetlerinde Yeniden Belediyeleştirmenin Katılımcılığa Etkisi” Uluslararası Su ve Çevre Konferansı SUÇEV (22-24 Mart 2018) Bursa, https://www.researchgate.net/publication/ 326649237_SU_HIZMETLERINDE_YENIDEN_BELEDIYELESTIRMENIN_KATILIMCILIGA_ETKISI.
• Çınar, T. (2006). “Türkiye’de İçmesuyu ve Kanalizasyon Hizmetleri: Yönetim ve Finansman”, Su Yönetimi (ed. T. Çınar ve H. Özdinç), Ankara: Memleket Yayınları, 228-252.
• Çınar, T. (2008). “Su Hizmetlerinin Özelleştirilmesinde Model Ülkeler ve Türkiye Örneği”, Toplum ve Hekim, 23/1, 41-51.
• Dublin-Rio Principles (1992). “Global Water Partnership”, https://www.gwp.org/contentassets/05190d0 c938f47d1b254d6606ec6bb04/dublin-rio-principles.pdf, (15.08.2023).
• Dünya Gazetesi (2013, 11 Şubat) “Özelleştirme Su Sorununu Büyüttü” https://www.dunya.com/dunya/ozellestirme-su-sorununu-buyuttu-haberi-200720 (25.10.2023)
• Dwinell, A. ve Olivera M. (2014). “The Water Is Ours Damn It! Water Commoning in Bolivia”. Community Development Journal, 49 (S1), i44–i52.
• Emek Araştırma Dergisi (1999a). “Dünya’da Su Özelleştirmeleri ve Şirketler”, 1999/1, 1-25. Emek Araştırma Dergisi (1999b). “Türkiye’de Özelleştirme Girişimleri”, 1999/1, 47-73.
• Görer Tamer, N. (2015). “Neoliberal Politikalar, Çevre ve Kent Bağlamında Türkiye’de Su Yönetimi”. (Ed. A. Çoban) Yerel Yönetim ve Kent Ekolojisi Can Hamamcı’ya Armağan. 1. Baskı. 193-227, Ankara: İmge Kitabevi
• Gözler, K. (2008). İdare Hukuku Dersleri, 7. Baskı, Bursa: Ekin Yayınları.
• Grand J., (1991). “The Theory of Government Failure” British Journal of Political Science, 21(4), 423-442.
• Gündem Çeşme (2018, 15 Mart). “İZSU, ‘Çeşme'nin Altyapısının Değiştirilmesi Zorunluluktu’", Erişim tarihi: 10 Temmuz 2023, http:// www.gundemcesme.com/haber/IZSU-Cesme-nin-altyapisinin-degistirilmesi-zorunluluktu-/108978.
• Hall, D. (2005). “Introduction”. (Ed. B. Balanyá, B. Brennan, O. Hoedeman, S. Kishimoto, ve P.Terhorst), Reclaiming Public Water: Achievements, Struggles and Visions from Around the World, 15-28, Amsterdam: TNI & CEO.
• Hall, D., Lobina, E., ve Terhorst, P. (2013). “Re-Municipalisation in The Early Twenty-First Century: Water in France And Energy in Germany”, International Review of Applied Economics, 27/2, 193-214. https://doi.org/10.1080/02692171.2012.754844.
• Harvey, D. (2004), “Yeni Emperyalizm: Mülksüzleşme Yoluyla Birikim” Praksis, (Çev. E.M.Dinçer) 11: 23-48 IISD (Intertational Instıtude for Sustainable Development) (2003) “First Peoples World Water Forum”, https://sdg.iisd.org/events/first-peoples-world-water-forum/, (15.11.2023).
• İlhan, A. (2017). “Suya Erişim Hakkından Suyun Akma Hakkına” Türkiye’de ve Dünyada Su Krizi ve Su Hakkı Mücadeleleri, 1. Baskı, İstanbul: Sivil ve Ekolojik Haklar Derneği, 29-44.
• İlhan, A. ve Yüce, N. (2012, 10 Aralık) “Bolivya ve Güney Afrika’da Su Hakkı Mücadeleleri” https://suhakki.org/2012/12/bolivya-ve-guney-afrikada-su-hakki-mucadeleleri/, (05.03.2023).
• Karasu, K. (2009). “Yeni 'Kamusal' Örgütler: Kamu Yararı Şirketleri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64/03, 117-147 . DOI: 10.1501/SBFder_0000002115.
• Kartal, F. (2000). “Yerel Yönetimlerin Yeniden Yapılanması Çerçevesinde Belediye Hizmetlerinin Özelleştirilmesi: Ankara'dan Örnekler”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 9/1, 58-80.
• KB (Kalkınma Bakanlığı) (2012). Dünyada ve Türkiye’de Kamu-Özel İşbirliği Uygulamalarına İlişkin Gelişmeler, Ankara: Yatırım Programlama İzleme ve Değerlendirme Genel Müdürlüğü.
• Kishimoto, S., Petitjean, O ve Lobina, E. (2015) “Reclaiming public water through remunicipalisation”, (Ed. S. Kishimoto, E.Lobina ve O.Petitjean) Our Public Water Future The Global Experience With Remunicipalisation, 112-129, https://www.tni.org/files/download/ourpublicwaterfuture-1.pdf 15.02.2022)
• Kishimoto, S., Steinfort, L. ve Petitjean O. (2020). “(Re)municipalisation 11 Country Profiles”, The Future Is Public Towards Democratic Ownership of Public Services, https://www.tni.org/en/publication/the-future-is-public-0. (15.02.2022)
• Koumpli, A. ve Kanakoudis, V. (2022). “Privatization and Remunicipalization of Water Supply: A Global Research” Environmental Sciences Prooceedings, 21/ 1, 68. https://doi.org/10.3390/environsciproc 2022021068.
• Langford, M. (2005). “The United Nations Concept of Water as a Human Right: A New Paradigm for Old Problems?”, Water Resources Development, 21/ 2, 273-282.
• Lobina, E. (2017). “Water Remunicipalisation: Between Pendulum Swings And Paradigm Advocacy”, (Ed. S. Bell, A. Allen, P. Hofmann ve T.H. Teh) Urban Water Trajectories. Future City, 6, Springer International Publishing, London, UK, 149-161.
• Lobina, E. (2018). Commentary on the European Commission's "Study on Water Services in Selected Member States". Technical Report. EPSU. https://www.researchgate.net/publication/323420785_Commentary _ on_the_European_Commission%27s_Study_on_Water_Services_in_Selected_Member_States?enric hId=rgreq-d75afdb6e73e594a 8db600dbd6c1ae53-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzMyMzQyMDc 4N TtB Uzo1OTg2MjA2NzE4MzYxNjBAMTUxOTczMzY5ODI1MQ%3D%3D&el=1_x_2&_esc=publication CoverPdf.
• Lobina, E. ve Hall, D. (2010). “Water privatisation and restructuring in Latin America, 2007”, The University of Greenwich, UK, https://gala.gre.ac.uk/id/eprint/2940/1/2007-09-W-Latam.pdf, (25.10.2023).
• Lobina, E. , Kishimoto, S. Ve Petitjean O, (2015). Geri Dönüş Yok: Küresel Bir Eğilim Olarak Suyun Yeniden Belediyelerin Yönetimine Geçmesi, https://www.suhakki.org/wp-content/uploads/2015/02/Geri DonusYok-SuyunYenidenBelediyelestirilmesi.pdf, (05.03.2023).
• McDonald, D.A. (2018). “Remunicipalisation: The Future of Water Services?”. Geoforum, 91: 47-56. Mcdonald D. & Swyngedouw, E. (2019). “The New Water Wars: Struggles For Remunicipalisation”. Water Alternatives, 12(2), 322-333.
• NTVMSNBC (2001, 2 Mayıs). “En Pahalı Suyu Çeşmeliler İçiyor”. http://arsiv. ntv.com.tr/news/80248.asp. (10.07.2023)
• OHCHR (The Office of the High Commissioner for Human Rights) (2023). “OHCHR and The Rights to Water and Sanitation”, https://www.ohchr.org/en/water-and-sanitation, (15.10.2023).
• Osborne, P. S. (2000). “Introduction: Understanding Public–Private Partnerships in International Perspective, Globally Convergent or Nationally Divergent Phenomena,” (Ed. P.S. Osborne), Public-Private Partnetships: Theory and Practice in International Perspective (London: Routledge): 1-8.
• ÖİB (Özelleştirme İdaresi Başkanlığı) (2023) 2022 Faaliyet Raporu https://ms.hmb.gov.tr/uploads/sites/6/2023 /02/2022-Yili-Faaliyet-Raporu.pdf (22.12.2023)
• Özbay, Ö. (2017). “Uluslararası Su Hakkı Mücadeleleri.” Türkiye ve Dünyada Su Krizi ve Su Hakkı Mücadeleleri içinde (Ed. A.İlhan, E. Erdoğan, N. Yüce, Ö. Özbay) İstanbul: Sivil ve Ekolojik Haklar Derneği, 13-27.
• Özel, M ve Eren, V. (2012) “Merkezi Yönetim ve Piyasa Kıskacındaki Yerel Yönetimler; Karşılaştırmalı Bir İnceleme” Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 9(2), 1379-1401
• Özkan, U.R. (2007). Public-Private Partnership As A Policy Instrument: The Case Of ÇALBIR. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), ODTÜ.
• Pehlivan, M. ve Susam N. (2022). “Su Hizmetlerinde Yaşanan Dönüşüm: Suyun Özelleştirilmesi ve Ülke Uygulamaları İl Kazanılan Deneyimler”, Journal of Economy Culture and Society, 65, 129-160. DOI: 10.26650/JECS2021-943895.
• Petitjean, O. (2020). “Leaving Water Privatisation Behind. Paris, Grenoble and the advent of the water remunicipalisation movement in France”, European Network of Corporate Observatories, https://corpwatchers.eu/en/investigations/cities-versus-multinationals/ leaving-water-privatisation-behind-paris-grenoble-and-the-advent-of-the-water.
• PSURI (Public Services International) (2020). “Taking Our Public Services Back In-house”, https://publicservices.international/resources/publications/taking-our-public-services-back-in-house---a-remunicipalisation-guide-for-workers-and-trade-unions?id=11108&lang=en, (10.07.2023).
• Razavi, N.S. (2022), Water Governance in Bolivia Cochabamba Since The Water War, NY: Routledge.
• Resmi Gazete, (1997, 30 Eylül). Sayı: 23126. Karar Sayısı: 97/9933 Bakanlar Kurulu Kararı.
• Resmi Gazete, (1998, 26 Ağustos). Sayı: 234456. Karar Sayısı: 98/11480 Milletlerarası Andlaşma.
• Serin, B. (2021, 27 Mart). “Dünyada Dolaşan Bir Hayalet” Gazete Duvar, Erişim tarihi: 05 Mart 2023), https://www.gazeteduvar.com.tr/dunyada-dolasan-bir-hayalet-kamulastirma-haber-1517333.
• Setiadi W. ve Pratiwiningrum, A. (2019). “A Remunicipalization Idea on Water Management in DKI Jakarta Province”, Jurnal Dinamika Hukum, 19/3, 630-648. DOI:10.20884/1.jdh.2019.19.3.2657.
• Şengül, T. (2001). Kentsel Çelişki ve Siyaset, Kapitalist Kentleşme Süreçleri Üzerine Yazılar, İstanbul: WALD Demokrasi Kitaplığı “The Peoples Water Forum” (2023) https://thepeopleswaterforum.org/about/ (15. 11.2023)
• TNI (Transnational Institute (2023). Public Futures Global Database on the de-privatisation and creation of public services. https://publicfutures.org, (05.10.2023).
• Topçu, F. H. (2006). “Yerel Yönetim Birliği Eliyle Su Özelleştirmesi: ÇALBİR Örneği”, 379-405, (Ed. T. Çınar ve H. Özdinç) Su Yönetimi Küresel Politika ve Uygulama Eleştiri 1. Baskı Ankara: YAYED Memleket Yayınları.
• Tuncaelli, Ö. E. (2008) “Bir İnsanlık Suçu: Suyun Metalaştırılması” https://politeknik.org.tr/suyun-metalastirilmasi/ (10.11.2023)
• TÜSİAD (Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği) (2008). Küresel Su Krizine Çözüm Arayışları: Şebeke Suyu Hizmetlerine Özel Sektör Katılımı Dünya Örnekleri Işığında Türkiye İçin Öneriler, İstanbul: TUSİAD Yayın No: T/2008-09/470.
• UN (United Nations), (2002). General Comment No.15:The Right to Water UN Committee on Economic,Social and Cultural Rights,https://www.refworld.org/pdfid/4538838d11.pdf, (18.09.2023).
• Ünker, P. (2010). “Türkiye’de Suyun Özelleştirilme Süreci” (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Üniversitesi.
• Warner, M.E. & Hebdon, R. (2001). “Local Government Restructuring: Privatization and Its Alternatives”. Journal of Policy Analysis and Management, 20 (2), 315-336.
• WB (World Bank), (1998) Document of The World Bank Staff Appraisal Report Republic of Turkey Çeşme- Alaçatı Water Supply and Sewerage Project. Report No. 17268 TU. https://documents1.worldbank.org/ curated /en/462521553484149834/pdf/Turkey-Cesme-Alacati-Water-Supply-and-Sewerage-Project.pdf (14.09.2023)
• WB, (2005a, 22 June). Implementation Completion Report On A Loan 4315-Tu In The Amount Of Us$13.1 Million To The Çeşme-Alaçatı Union (Çalbir), Turkey For The Çeşme-Alaçatı Water Supply & Sewerage Project.
• WB (2005b, 26 Eylül). OED ICR Review Report Number: ICRR12262. https://documents1. worldbank.org/curated/en/892371474504237314/text/000020051-20140613070154.txt (14.09.2023)
• Weber, G., Cabras, I. Ve Frahm, L. (2019). “De-privatisation and Remunicipalisation of Urban Services Through The Pendulum Swing: Evidence from Germany”, Journal of Cleaner Production, 236, 1-9. https://doi.org/10.1016 /j.jclepro.2019.07.030.
• 1580 sayılı Belediye Kanunu.
• 5393 sayılı Belediye Kanunu.
• 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu.
• 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun.