GENDER STEREOTYPES SCALE DEVELOPMENT STUDY

Yıl 2024, Sayı: 62, 353 - 367, 16.05.2024

Sinem Tarhan , Fatma Ünal , Eda Çürükvelioğlu Köksal

https://doi.org/10.30794/pausbed.1445698

Öz

Gender, which expresses the roles of femininity and masculinity, continues to exist even though it is up to change depending on the context. Gender roles are learned through modeling and reinforcement from an early age, and gender stereotypes affect cognitive processes, emotions and behaviors. The purpose of the research is to develop a scale that can reveal gender stereotypes. As a result of the literature review, an item pool was created and the scale was finalized in line with expert opinion. Data were collected from university students at first, and then from adults across Türkiye. Regarding the findings of the study which is a survey model, confirmatory factor analysis of the Gender Stereotypes Scale revelaed that the model had significant, good and acceptable values (χ2 = 172.341; df = 75; p = .000; χ2/df = 2.298; SRMR = .0476; RMSEA = 0.068; CFI = .933; IFI= .934; TLI = .919; GFI = .918; AGFI = .885), hence it was concluded that it is a valid and reliable scale. The reliability of the scale is 0.887, and the total variance it explains is 41.655%. Considering these results, it is thought that the scale can be used to determine gender stereotypes.

Anahtar Kelimeler

Gender, stereotypes, gender roles

TOPLUMSAL CİNSİYET KALIP YARGILARI ÖLÇEĞİ GELİŞTİRME ÇALIŞMASI

Öz

Kadınlık ve erkeklik rollerini ifade eden toplumsal cinsiyet, bağlama göre şekil değiştirse de varlığını devam ettirmektedir. Toplumsal cinsiyet rolleri, erken yaşlardan itibaren model alma ve pekiştirme ile öğrenilmekte, bu rollere ilişkin kalıp yargılar bilişsel süreçleri, duyguları, davranışları etkilemektedir. Araştırmanın amacı; toplumsal cinsiyet kalıp yargılarını ortaya koyabilecek bir ölçek geliştirmektir. Alanyazın taranarak madde havuzu oluşturulmuş, uzman görüşü doğrultusunda ölçeğe son şekli verilmiştir. Önce üniversite öğrencilerinden sonra Türkiye genelindeki yetişkinlerden veri toplanmıştır. Tarama modelindeki araştırmada; Toplumsal Cinsiyet Kalıp Yargıları Ölçeği’nin doğrulayıcı faktör analizi sonucunda modelin anlamlı, iyi ve kabul edilebilir değerler gösterdiği (χ2 = 172.341; sd = 75; p = .000; χ2/sd = 2.298; SRMR = .0476; RMSEA = 0.068; CFI = .933; IFI= .934; TLI = .919; GFI = .918; AGFI = .885), geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ölçeğin güvenirliği 0.887, açıkladığı toplam varyans oranı %41.655’tir. Bu sonuçlar dikkate alınarak ölçeğin toplumsal cinsiyet kalıp yargılarını belirlemede kullanılabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal cinsiyet, kalıpyargı, cinsiyet rolleri

Etik Beyan

2020-SBB-0097

Destekleyen Kurum

Bartın Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Projesi Bartın (BÜBAP Proje No: 2016 – SOS- A013 )

Kaynakça

• Altınova, H.H. ve Duyan, V. (2013). Toplumsal Cinsiyet Algısı Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(2), 9-22. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tsh/issue/48480/614123
• Aksoy, Ö.A. (1995). “Atasözleri Sözlüğü”, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• Aktan, T. ve Yalçındağ, B. (2022). Çelişik Duygulu Cinsiyetçilik Ölçeğinin (ÇDCÖ) Yeniden Gözden Geçirilmesi: Korumacı Cinsiyetçiliğin Yapı Geçerliliği ve ÇDCÖ'nün Ölçüm Değişmezliği. Psikoloji Çalışmaları 42(1), DOI: 10.26650/SP2022-820401
• Arıcı, F (2011). Üniversite öğrencilerinde toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin algılar ve psikolojik iyi oluş. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi.
• Bhatia, N. & Bhatia, S. (2021). Changes in Gender Stereotypes Over Time: A Computational Analysis. Psychology of Women Quarterly, 45(1) 106–125. Doi: 10.1177/0361684320977178
• Bayrakdar, S. (2018). Toplumsal Cinsiyet Rolleri Üzerinden Sembolik Şiddet: Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Annelik-Babalık Cinsiyet Rollerinin Kültür Kodlarına Dayalı Bir İnceleme. Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Dergisi, 4 (5). 96-112. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sadab/issue/38842/452884
• Bem, S. L. (1983). Gender Schema Theory and İts İmplications for Child Development: Raising Genderaschematic Children in A Gender-Schematic Society. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 8(4), 598-616. https://www.jstor.org/stable/3173685?seq=3#metadata_info_tab_contents
• Bayar, Ö., Haskan Avcı, Ö. ve Koç, M. (2018). Erkek Toplumsal Cinsiyet Rolü Stresi Ölçeği’nin (ETCRSÖ) geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Fakültesi Dergisi, 18 (1), 57-76. https://dergipark.org.tr/tr/pub/aibuefd/issue/36350/371876
• Brown, T. A. (2015). Confirmatory factor analysis for applied research (2nd edition.), The Guilford Press, New York.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, (4th edition), Pegem Akademi Yayınları, Ankara.
• Byrne, B. M. (2010). Structural Equation Modeling with AMOS: Basic Concepts, Applications and Programming, (2nd edition), Routledge, Taylar & Franis Group, LLC.
• Cabrera-Nguyen, P. (2010). Author Guidelines for Reporting Scale Development and Validation Results in The Journal of The Society for Social Work and Researh. Journal of the Society for Social Work and Research, 1(2), 99-103. https://www.jstor.org/stable/pdf/10.5243/jsswr.2010.8.pdf
• Canevello, A. (2020). “Gender Schema Theory”, Encyclopedia of Personality and Individual Differences. (Eds. Zeigler-Hill, V., Shackelford, T.K.), Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-24612-3_978
• Caranny-Francıs, A., Waring, W., Stavropoulos,P. & Kırkby, J. (2002). Gender Studies: Terms and Debates (e kitap), Palgrave Macmillan, Londra. https://link.springer.com/book/10.1007/978-0-230-62916-5
• Cohen, L., Manion, L. ve Morrison, K. (2007). Research Methods in Education, (6th edition), Routhledge, London. Comrey, A. L. ve Lee, H. B. (1992). A first Course in Factor Analysis (2nd edition), Lawrence Erlbaum, Hillsdale, NJ.
• Çeber, E., Nazlı, A., Mermer, G., Yücel, U., Demirelöz, M., Ekşioğlu, A. ve Aslan, G. (2009). Ergenlerde Cinsiyet Eşitliği Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 11 (2),5-15. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/984205
• Çelik, H. E. ve Yılmaz, V. (2016). LISREL 9.1 ile Yapısal Eşitlik Modellemesi: Temel Kavramlar-Uygulamalar-Programlama, Anı, Ankara.
• DeVellis, R.F. (2012). Scale development: Theory and applications (3rd edition), Sage, Thoussand Oaks, California.
• Dinç Kahraman, S. (2010). Kadınların Toplumsal Cinisyet Eşitsizliğine Yönelik Görüşlerinin Belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi,3(1), 30-35. https://pdf.trdizin.gov.tr/pdf/eXNlSVBtTy9DWEZMd0RKVDdqc2lVbnU0bFRldHpnU3VlSTB4bXI5TE43SjMxcWZjd21hRVAwMGZxZkNQaGRmOENSb0dOT0lyRnpIZkNJbFAxTVdRN3BXZVhYSXpHNWdmd2tBUHBxRm43aXdVTCtkVHpCb0trNms2MHcvRWt2OTJQdVhO
• Dökmen, Y. Z. (2009). Toplumsal cinsiyet sosyal psikolojik açıklamalar, Remzi, İstanbul.
• Eagly, A. H., Nater, C., Miller, D. I., Kaufmann, M., & Sczesny, S. (2020). Gender stereotypes have changed: A cross-temporal meta-analysis of U.S. public opinion polls from 1946 to 2018. American Psychologist, 75(3), 301–315. https://doi.org/10.1037/amp0000494
• Erkuş, A. (2014). Psikolojide Ölçme ve Ölçek Geliştirme I: Temel Kavramlar ve İşlemler, (2nd edition), Pegem, Ankara.
• Erkan, S. (2020). Kültüre duyarlı psikolojik danışma, Pegem, Ankara.
• Esen, E., Siyez, D. M., Soylu, Y.ve Demirgürz, G. (2017). Üniversite Öğrencilerinde Toplumsal Cinsiyet Algısının Toplumsal Cinsiyet Rolü ve Cinsiyet Değişkenlerine Göre İncelenmesi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(1), 46-63. https://www.e-ijer.com/tr/pub/issue/29659/318527
• Field, A. (2005). Discovering Statistics Using SPSS (2nd edition), Sage, London.
• Fiske, S. T., Xu, J., Cuddy, A. C., & Glick, P. (1999). (Dis) respecting versus (dis) liking: Status and interdependence predict ambivalent stereotypes of competence and warmth. Journal of Social Issues, 55(3), 473-489.
• Fraenkel, J.R., Wallen, N. E. ve Hyun, H. H. (2011). How to Design and Evaluate Research in Education. (8th edition), McGraw-Hill, New York.
• Gibby, A. L. (2022). Gendered Housework Among Adolescents in India, Journal of Family, 43 (11), 2933-2953. https://journals.sagepub.com/doi/epub/10.1177/0192513X211038071
• Glick, P., & Fiske, T. S. (1996). The Ambivalent Sexism İnventory: Differentiating Hostile and Benevolent Sexism. Journal of Personality and Social Psychology, 70, 491-512. https://www.researchgate.net/publication/232548173_The_Ambivalent_Sexism_Inventory_Differentiating_Hostile_and_Benevolent_Sexism
• Gözütok, F. D., Toraman, Ç., & Acar-Erdol, T. (2017). Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ölçeğinin (TCEÖ) Geliştirilmesi. İlköğretim Online, 16(3), 1036-1048. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ilkonline/issue/30528/330240
• Green, S.B. ve Salkind, N.J. (2005). Using SPSS for Windows and Macintosh: Analyzing and Understanding Data (4th edition), Pearson, New Jersey.
• Grusec, J. E., & Hastings, P. D. (2014). Handbook of socialization: Theory and research. Guilford Publications.
• Günay, G. ve Bener, Ö. (2011). Kadınların Toplumsal Cinsiyet Rolleri Çerçevesinde Aile İçi Yaşamı Algılama Biçimleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 153 (153),157-171. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tsadergisi/issue/21488/230340
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E. ve Tatham, R. L. (2010). Multivariate Data Analysis, (7th edition), NJ, Pearson Prentice Hall, Upper Saddle River.
• Harrington, D. (2009). Confirmatory Factor Analysis, Oxford University, New York.
• Ho, R. (2006). Handbook of Univariate and Multivariate Data Analysis and İnterpretation with SPSS, London & New York, Chapman & Hall/CRC Taylor and Francis Group.
• Hooper, D., Coughlan, J. ve Mullen, M. (2008). Structural Equation Modelling, Guidelines for Determining Model Fit. Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53-60. https://www.researchgate.net/publication/254742561_Structural_Equation_Modeling_Guidelines_for_Determining_Model_Fit
• Hu, L.T. ve Bentler, P. M. (1999). Cut-off Criteria for Fit İndexes in Covariance Structure Analysis: Conventional Criteria Versus New Alternatives, Structural Equation Modeling, 6, 1-55.
• Irmak Vural, P. ve Körpe, G. (2018). Üniversite Öğrencilerinin Kadınlık-Erkeklik ve Kadına İlişkin Namus Anlayışı Tutumu. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi,2 (3),155-166. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/493278
• İmamoğlu, E. O. (1991). Aile İçinde Kadın-Erkek Rolleri. Türk Aile Ansiklopedisi, Cilt 3, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu, Türkiye Yazarlar Birliği Vakfı, Ankara.
• Kalav, A. (2012). Namus ve Toplumsal Cinsiyet. Mediterranean Journal of Humanities, 11(2), 149-161. http://proje.akdeniz.edu.tr/mcri/mjh/2-2/MJH-11-Ayse_Kalav-Namus_ve_Toplumsal_Cinsiyet.pdf
• Kline, R. B. (2016). Principle and Practice of Structural Equation Modelling (4th edition), The Guilford Press. New York, NY.
• Koç, M., Avcı-Haskan, Ö. ve Bayar, Ö. (2017). Kadın Toplumsal Cinsiyet Rolü Stresi Ölçeği’nin (KTCRSÖ) Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 284-297. https://dergipark.org.tr/tr/pub/maeuefd/issue/29057/310815
• Kuzgun, Y. & Sevim, S.A. (2004). Kadınların Çalışmasına Karşı Tutum ve Dini Yönelim Arasındaki İlişki. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(1), 14-27. oad.halileksi.net/wpcontent/uploads/2022/07/kadinin-calismasina-karsi-tutum-olcegi-toad.pdf
• Lytton, H., & Romney, D. M. (1991). Parents' Differential Socialization of Boys and Girls: A Meta-Analysis, Psychological Bulletin, 109 (2), 267– 296. https://www.researchgate.net/publication/232587795_Parents'_Differential_Socialization_of_Boys_and_Girls_A_Meta-Analysis
• Martin, C.L, Ruble, D. (2004) Children's Search for Gender Cues: Cognitive Perspectives on Gender Development. Current Directions in Psychological Science. 13, 67–70. https://www.researchgate.net/publication/254081553_Children's_Search_for_Gender_CuesCognitive_Perspectives_on_Gender_Development
• Master, A. (2021). Gender Stereotypes Influence Children’s STEM Motivation. Child Development Perspectives, 15( 3),141-210. https://srcd.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/cdep.12424
• Okan A. Factors influencing gender equality. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 16(4), 753-766. doi:10.18863/pgy.1394700
• Ökten, S. (2009). Toplumsal cinsiyet ve iktidar: güneydoğu anadolu bölgesi'nin toplumsal cinsiyet düzeni. Journal of International Social Research, 2(8). https://eds.p.ebscohost.com/eds/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=519dc37e-40a9-43b9-81b9-e03a7328531a%40redis
• Özkan, T. & Lajunen, T. (2005). Masculinity, femininity, and the Bem Sex Role Inventory in Turkey. Sex Roles, (52), 103-110. https://link.springer.com/article/10.1007/s11199-005-1197-4
• Priyashantha, K. G., De Alwis, A. C., & Welmilla, I. (2023). Three Perspectives on Changing Gender Stereotypes. FIIB Business Review, 12(2), 120-131. https://doi.org/10.1177/23197145211049604
• Raykov, T. ve Marcoulides, G. A. (2006). A first course in structural equation modeling, Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah, NJ.
• Sakallı-Uğurlu, N. (2002). Çelişik Duygulu Cinsiyetçilik Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 17(49), 47-58. doi:10.31828/tpd13004433
• Sancar, S. (2008). Erkeklik: İmkânsız İktidar, Metis, İstanbul.
• Stober, J. (1998). The Frost Multidimensional Perfectionism Scale Revisited: More Perfect With Four (instead of six) Dimensions. Personality and Individual Differences, 24, 481-491. https://www.researchgate.net/publication/222499028_The_Frost_Multidimensional_Perfectionism_Scale_revisited_More_perfect_with_four_instead_of_six_dimensions
• Starr, C. R., & Zurbriggen, E.L. (2017). Sandra Bem’s Gender Schema Theory After 34 Years: A Review of İts Reach and Impact. Sex Roles 76, 566–578. https://doi.org/10.1007/s11199-016-0591-4
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2012). Using Multivariate Statistics (6th edition), Allyn & Bacon, Needham Heights, MA.
• Thompson, B. (2004). Exploratory and Confirmatory Factor Analysis: Understanding Concepts and Applications, American Psychological Association, Washington.
• Worthington, R. L. & Whittaker, T. A. (2006). Scale Development Research: A Content Analysis and Recommendations for Best Practices, The Counseling Psychologist, 34(6), 806-838. https://www.researchgate.net/publication/247737040_Scale_Development_Research
• Uçan, G. ve Baydur, H. (2016). Türk Erkeklerinde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Tutumu Ölçeği'nin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, International Journal Of Social Science, 47, 289-308. https://toad.halileksi.net/wp-content/uploads/2022/07/erkeklerin-toplumsal-cinsiyet-esitligi-tutumu-olcegi-toad.pdf
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. Sosyoloji Konferansları, 35, 29-56. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusoskon/issue/9517/118909
• Vefikuluçay Yılmaz, D., Zeyneloğlu, S, Kocaöz, S., Kısa, S., Taşkın, L. ve Eroğlu, K. (2009). Üniversite Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Görüşleri, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6 (1), 775- 792.
• Yaraman A. (2009). “Modern Ataerkil Toplumsallaşma: “Erkeksi”, “Erkekçi” Kadınlar”, Uluslarası Multidisipliner Kadın Kongresi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, 13-16 Ekim.
• Yaşin Dökmen, Z. (1999). Bem Cinsiyet Rolü Envanteri kadınsılık ve erkeksilik ölçekleri türkçe formunun psikometrik özellikleri. Kriz Dergisi, 7(1), 27-40. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/595862
• Zeyneloğlu, S. ve Terzioğlu, F. (2011). Development and Psychometrıc Propertıes Gender Roles Attıtude Scale. Hacettepe Unıversity Journal of Education, 40: 409-420. https://toad.halileksi.net/wp-content/uploads/2022/07/toplumsal-cinsiyet-rolleri-tutum-olcegi-toad.pdf