ANLIK ELEKTRİK İTHALAT/İHRACATI’NIN ₺/$ KUR RİSKİ ÜZERİNE ETKİLERİNİN KAOS VERİLERİ İLE İNCELENMESİ

Yıl 2024, Sayı: 63, 207 - 221, 22.07.2024

Nizamettin Başaran

https://doi.org/10.30794/pausbed.1464151

Öz

Elektrik enerjisi depolanamaması sebebiyle ihtiyaç duyulduğunda anlık olarak tedarik edilmektedir. Elektriğin depolanamamasına bağlı olarak ani talep artışlarına cevap verebilmek için uluslararası elektrik şebekelerinden tedariki zorunlu hale gelmektedir. Ortaya çıkan bu optimizasyon problemine bağlı olarak ülkeler anlık elektrik ithalatı ve ihracatı yapmaktadırlar.
Bu çalışmada anlık olarak gerçekleştirilen elektrik ihracatı veya ithalatının döviz kurunu (₺/$) dolayısıyla da Türkiye piyasalarında kur riskini etkileyip etkilemediği araştırılacaktır. Bunu tespit edebilmek amacı ile EPİAŞ Şeffaflık Platformundan 2015-2023 dönemleri arası Mw/h bazında saatlik elektrik ihracat ve ithalat verileri ile ₺/$ döviz kuru verilerinden oluşan bir araştırma veri seti oluşturulmuştur.
Araştırmadan elde edilen bulgulara göre; elektrik dış ticaret dengesindeki düzensizlikler tüm dönemler için sabit bir algoritma ile döviz kurlarını etkilememektedir. Elektrik dış ticaretinin açık verdiği dönemlerde elektrik dış ticaretindeki düzensizlik artışları döviz kurlarını olumsuz etkilediği için ülke genelinde kur risklerini arttırmaktadır. Elektrik dış ticaret dengesinin fazla verdiği dönemlerde elektrik dış ticaretinde yaşanan düzensizlikler döviz kurları üzerinde önemli bir etkiye sahip değildir ve kur riskini etkilememektedir.

Anahtar Kelimeler

Anlık Elektrik İthalat ve İhracatı, Kur Riski, Kaos

ANALYZING THE EFFECTS OF INSTANT ELECTRICITY IMPORTS/EXPORTS ON ₺/$ EXCHANGE RATE RISK WITH CHAOS DATA

Öz

Since electricity cannot be stored, it is supplied instantaneously when needed. As electricity cannot be stored, it becomes necessary to supply it from international electricity grids in order to respond to sudden increases in demand. Depending on this optimization problem, countries import and export electricity instantaneously.
In this study, we investigate whether instantaneous electricity exports or imports affect the exchange rate (₺/$) and thus the exchange rate risk in Turkish markets. In order to determine this, a research dataset consisting of hourly electricity export and import data on a Mw/h basis and ₺/$ exchange rate data from EPİAŞ Transparency Platform for the period 2015-2023 has been created.
According to the findings of the study, irregularities in the electricity foreign trade balance do not affect exchange rates with a constant algorithm for all periods. In periods of deficit in electricity foreign trade, increases in irregularities in electricity foreign trade negatively affect exchange rates and increase exchange rate risks across the country. In periods when the electricity foreign trade balance is in surplus, irregularities in electricity foreign trade do not have a significant effect on exchange rates and do not affect exchange rate risk.

Anahtar Kelimeler

Instantaneous Electricity Imports and Exports, Exchange Rate Risk, Chaos

Kaynakça

• Acaravcı, A. Öztürk, I. (2010). Electricity Consumption-Growth Nexus: Evidence from Panel Data for Transition Countries, Energy Economics. C: 32, No: 3, ss. 604-608. https://doi.org/10.1016/j.eneco.2009.10.016
• Başaran, N. (2023). Döviz Kuru (ABD Doları) İle Faiz Oranları Arasındaki Nedensellik İlişkisinin Kaos Verileri Kullanılarak Test Edilmesi (Bildiri sunumu), 10. Muhasebe ve Finans Araştırmaları Kongresi, 14-16 Eylül 2023, Hitit Üniversitesi, Çorum.
• Eckmann, J. Kamphorst, S. O. Ruelle, D. (1987). Recurrence Plots of Dynamical Systems. Europhysics Letters, 5, s:973-977. DOI: 10.1209/0295-5075/4/9/004
• EPİAŞ, Enerji Piyasaları İşletme AŞ.(2023, 10 Eylül) Veriler 10.09.2023 tarihinde seffaflik.epias.com.tr/about/about adresinden edinilmiştir.
• Ghosh, S. (2002). Electricity Consumption and Economic Growth in India. Energy Policy, C: 30, No: 2, ss. 125-129. https://doi.org/10.1016/S0301-4215(01)00078-7
• Hatemi-J, A. (2012). Asymmetric Causality Tests With An Application. Empirical Economics, 43(1), 447 – 456. DOI 10.1007/s00181-011-0484-x
• Marwan, N. Kurths, J. (2002). Nonlinear Analysis of Bivariate Data with Cross Recurrence Plots. Physics Letters A, 302(5-6), 299-307. https://doi.org/10.1016/S0375-9601(02)01170-2
• Mert, M. ve Çağlar, A.E. (2019). Eviews ve Gauss Uygulamalı Zaman Serileri Analizi. Ankara: Detay Yayıncılık
• Morimoto, R. Hope, C. (2004). The Impact of Electricity Supply on Economic Growth in Sri Lanka. Energy Economics, C: 26, No: 1, ss. 77-85. https://doi.org/10.1016/S0140-9883(03)00034-3
• Shiu, A. Lam, P. L. (2004). Electricity Consumption and Economic Growth in China, Energy Policy, C: 32, No: 1, ss. 47-54. https://doi.org/10.1016/S0301-4215(02)00250-1
• Sinan, O.B. (2021). Türkiye’de Yekdem İle Döviz Kuru, Elektrik Tüketimi Arasındaki İlişki (2012.1-2020.2). Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt.6 Sayı.2. https://doi.org/10.29106/fesa.829643
• Şişeci, N. G. Sürekçi Yamaçlı, D. (2020). Enerji İthalatı, Döviz Kuru Ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye İçin Bir Araştırma, Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (1). https://doi.org/10.30561/sinopusd.715798
• Uçan, O. (2015). Enerji Büyüme İlişkisine Ampirik Bir Yaklaşım. Verimlilik Dergisi(2), 7-16.
• Yalçınkaya, H. S., Başaran, N. (2023). Investigation of the Relationship Between Chaos Data and €/$ Exchange Rate Index Data with RQA Method. Chaos Theory and Applications, 5(2), 78-89. https://doi.org/10.51537/chaos.1260049
• Yalçınkaya, H. S., Başaran, N. (2023). Piyasa Sıcaklığının S&P500 Endeks Fiyat Değişimine Etkisi (Bildiri sunumu), 10. Muhasebe ve Finans Araştırmaları Kongresi, 14-16 Eylül 2023, Hitit Üniversitesi, Çorum.
• Yıldırım, C. Dağdemir, Ö. (2018). Türkiye’de Ekonomik Büyüme Ve Elektrik Tüketimi İlişkisi. Sakarya İktisat Dergisi, 7.4: 57-76.
• Yuan, J. H. Kang, J. G. Zhao, C. H. ve Hu, Z. G. (2008). Energy Consumption and Economic Growth: Evidence from China at Both Aggregated and Disaggregated Levels, Energy Economics, C: 30, No: 6, ss. 3077-3094. https://doi.org/10.1016/j.eneco.2008.03.007
• Zbilut, J. P., & Webber Jr, C. L. (2006). Recurrence Quantification Analysis. Wiley Encyclopedia of Biomedical Engineering. DOI:10.1002/9780471740360.ebs1355