SINGLE-ISSUE PARTIES IN TURKISH POLITICS

Yıl 2024, Sayı: 2024, 145 - 158

İbrahim Saylan

https://doi.org/10.30794/pausbed.1477210

Öz

The literature on political parties has not given much attention to single-issue parties. Mostly rooted in social movements and often indistinguishable from pressure groups, these parties are exceptional in terms of their goals. These parties, whose main raison d'être is to bring a single issue to the agenda and to bring about legislative changes on that issue, are an important part of democratic party systems, even though they are often short-lived. There are also examples of single-issue parties in Turkish political history. In this study, single-issue parties established since the transition to multi-party life are analyzed in terms of their goals, continuity and effects, thus shedding light on the phenomenon of single-issue parties in Türkiye, which has not been the subject of a separate study so far. Our research shows that single-issue parties have been established in the fields of women’s rights, environmental issues, disability rights, and anti-vaccination. Among these, only the Women’s Party and the Green Party are understood to have party characteristics. These two parties have been effective in terms of “politicization” and “contagion” of their issues. However, they did not have the same success in creating mass opposition forces.

Anahtar Kelimeler

Single-issue parties, Political parties, Turkish politics, Women's Party, Green Party

TÜRKİYE SİYASİ HAYATINDA TEK KONU PARTİLERİ

Öz

Tek konu partileri siyasi partiler yazınında ihmal edilmiş bir konudur. Kökleri çoğunlukla toplumsal hareketlerde olan ve çoğu zaman baskı gruplarından ayırt edilemeyen bu partiler amaçları itibariyle istisnai özelliktedirler. Tek bir konunun gündeme getirilmesi ve o konuda yasal değişiklik yapılmasını temel varlık nedeni yapan bu partiler çoğunlukla kısa ömürlü olsalar da demokratik parti sistemlerinin önemli bir parçası konumundadırlar. Türkiye siyasi tarihinde de tek konu partisi örneklerine rastlanmaktadır. Bu çalışmada çok partili hayata geçişten bu yana kurulan tek konu partileri amaçları, süreklilikleri ve etkileri bakımından incelenmekte, böylece bugüne kadar ayrı bir çalışma konusu olmamış Türkiye’de tek konu partileri olgusuna ışık tutulmaktadır. Araştırmamız bugüne kadar kadın hakları, çevre, engelli hakları ve aşı karşıtlığı konularında tek konu partilerinin kurulduğunu göstermektedir. Bunlar içerisinde ise sadece Kadın Partisi ile Yeşiller Partisi’nin parti özelliklerine sahip oldukları anlaşılmaktadır. Bu iki parti konularını “siyasallaştırma” ve “bulaştırma” açılarından etkili olmuşlardır. Ancak kitlesel birer muhalefet gücü yaratma konusunda aynı başarıyı gösterememişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Tek konu partileri, Siyasi partiler, Türkiye siyaseti, Kadın Partisi, Yeşiller Partisi

Etik Beyan

Bu çalışma Siyasi İlimler Türk Derneği tarafından 24-25 Eylül 2022 tarihleri arasında gerçekleştirilen I. Ulusal Siyaset Bilimi Kongresi’nde sunulan sözlü bildirinin geliştirilmiş halidir.

Kaynakça

• Ahmad, F. (2010). Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945-1980, (Çev. A. Fethi), Hil Yayınevi, İstanbul.
• Animal Justice Party, resmi web sitesi, https://www.animaljusticeparty.org/
• Bale, T. (Aralık 2019). “Brexit Shows How the Populist Right Can Be Powerful Without Winning Office”, UK in Changing World Platform, Elde edilme tarihi: 24 Nisan 2024, https://ukandeu.ac.uk/brexit-shows-how-the-populist-right-can-be-powerful-without-winning-office/
• Bianet, “Yeşiller Partisi Neden Kurulamıyor?, Elde edilme tarihi: 24 Nisan 2024, https://m.bianet.org/bianet/siyaset/242957-yesiller-partisi-neden-kurulamiyor
• Bloc Quebecois, Elde edilme tarihi: 30 Nisan 2024, https://www.britannica.com/topic/Bloc-Quebecois
• Bora, T. (2017). Cereyanlar- Türkiye’de Siyasal İdeolojiler (5. baskı), İletişim, İstanbul.
• Büyük Uyanış Derneği, sosyal medya hesapları, https://x.com/buyukuyanistr; https://www.instagram.com/buyukuyanistr/
• Carter, N., Keith, D., Sindre, G.M., ve Vasilopoulou, S. (ed.). (2023). The Routledge Handbook of Political Parties, Routledge, Oxon ve New York.
• Cinman Şimşek, M. (1993). “Türkiye’de Yeşiller Partisi”, Marmara İletişim Dergisi, 2, 5-40.
• Crotty, W. (2006) .“Party Origins and Evolution in the United States”, Handbook of Party Politics, (Ed. R. Katz ve W. Crotty), Sage Publications, London, Thousand Oaks ve New Delhi.
• Durgun, S. (2015). “Siyasi Partiler ve Parti Sistemleri”, Siyaset – Kavramlar, Kurumlar, Süreçler, (Ed. Y. Taşkın), İletişim, İstanbul.
• Duru, B. (2002). “Türkiye’de Çevrenin Siyasallaşması: Yeşiller Partisi Örneği”, Mülkiye Dergisi, Cilt 26, Sayı: 236, 179-199.
• Duverger, M. (1986). Siyasi Partiler (3. baskı), (Çev: E. Özbudun), Bilgi Yayınevi, İstanbul.
• Eraslan, E. ve Coşgun, M. (2021). “Engellilerin Toplumsal Entegrasyonunda Siyasal Temsil Üzerine Bir Deneme: Türkiye Özürlüsü ile Mutludur Partisi”, OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17 (37), 5764-5790.
• European Greens, resmi web sitesi https://europeangreens.eu/about/
• European Greens, resmi web sitesi https://europeangreens.eu/priorities/
• Gunther, R. ve Diamond, L. (2001). “Types and Functions of Parties”, Political Parties and Democracies, (Ed. R. Gunther ve L. Diamond), Johns Hopkins University Press, Baltimore.
• Gunther, R. ve Diamond, L. (2003). “Species of Political Parties: A New Typology”, Party Politics, 9(2), 167-199.
• Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti), resmi web sitesi https://demparti.org.tr/
• Heper, M. ve Rubin, B. (2002). (der.). Political Parties in Turkey, Frank Cass, London.
• Heywood, A. (2013). Politics (4.baskı), Palgrave Macmillan, Houndmills ve New York.
• Kadın Partisi, resmi web sitesi, https://www.kadinpartisi.org.tr/
• Kadın Partisi, Parti programı, Elde edilme tarihi: 24 Nisan 2024, chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.kadinpartisi.org.tr/afis/files/kadin_partisi_program_2017.pdf
• Kapani, M. (2016). Politika Bilimine Giriş, BB101 Yayınları, Ankara.
• Kaynar, M. K. (2007). (der.). Cumhuriyet Dönemi Siyasi Partileri, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Kirchheimer, O. (1966). “The Transformation of the Western European Party System”, Political Parties and Political Development (ed. J. LaPalombara ve M. Weiner), Princeton University Press, New Jersey.
• Kitschelt, H. (2006). “Movement Parties”, Handbook of Party Politics, (Ed. R. Katz ve W. Crotty), Sage Publications, London, Thousand Oaks ve New Delhi. Mevzuat Bilgi Sistemi - Siyasi Partiler Kanunu, Elde edilme tarihi: 27 Nisan 2024, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2820&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 Mevzuat Bilgi Sistemi – Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Elde edilme tarihi: 27 Nisan 2024, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2709&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 ;
• Meguid, B.M. (2005). “Competition Between Unequals: The Role of Mainstream Party Strategy in Niche Party Success”, The American Political Science Review, 99(3), 347-359.
• Mudde, C. (1999). “The Single‐issue Party Thesis: Extreme Right Parties and the Immigration Issue’, West European Politics, 22(3), 182–197.
• Neumann, S. (1956). “Toward a Theory of Political Parties”, World Politics, 6(4), 549-563.
• NTV, “Türkiye Siyasi Tarihinden Enteresan İsimli Partiler”, Elde edilme tarihi: 14 Temmuz 2024, https://www.ntv.com.tr/turkiye/turkiye-siyasi-tarihinden-enteresan-partiler,_zFuW1D6FEiqkdIXVCKxMQ#
• Özbudun, E. (2011). Türkiye’de Parti ve Seçim Sistemi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Özdemir, E. ve Atılgan G. (2018). “Siyasal Partiler”, Siyaset Bilimi: Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinlerarası İlişkiler” (Ed. G. Atılgan ve A. Aytekin) (2. baskı), Yordam, İstanbul.
• Panebianco, A. (1988). Political Parties: Organization and Power, Cambridge University Press, Cambridge.
• Rüdig, W. ve Sajuria, J. (2020). “Green Party Members and Grass-roots Democracy: A Comparative Analysis”, Party Politics, 26(1), 21-31.
• Sartori, G. (2005). Parties and Party Systems, ECPR Press, Colchester.
• Sayarı, S. (2013). “Siyasi Partiler ve Parti Sistemleri”, Karşılaştırmalı Siyaset – Temel Konular ve Yaklaşımlar, (Ed. S. Sayarı ve H. Dikici Bilgin), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Sayarı, S., Musil, P. ve Demirkol, Ö. (2018). (der.). Party Politics in Turkey: A Comparative Perspective, Routledge, Oxon ve New York.
• Saylan, İ. ve Aknur, M. (2023). “Discourses of Turkish Opposition Parties Towards Syrian Refugees: Securitization and Repatriation”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2023(2), 259-283.
• Sipahi, E.B. ve Dinçer, S. (2019). “Yeşil İdeolojiler Bağlamında Yeşil Siyasetin Türkiye’deki Siyasi Partilere Yansımaları”, Kent ve Çevre Araştırmaları Dergisi 1(1), 17-57.
• Şener, M. (2018). “Baskı Grupları”, Siyaset Bilimi: Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinlerarası İlişkiler, (Ed. G. Atılgan ve A. Aytekin), Yordam, İstanbul.
• Simon, D. ve Chavez, N. (2018). “Canada Just Legalized Recreational Pot. Here’s What You Need to Know”, CNN, 17 Ekim, Elde edilme tarihi: 24 Nisan 2024, https://edition.cnn.com/2018/10/17/health/canada-legalizes-recreational-marijuana/index.html
• Tarrow, S. (2011). Power in Movement: Social Movements and Contentious Politics (3.baskı), Cambridge University Press, Cambridge.
• TBMM Kütüphane ve Arşiv Hizmetleri Başkanlığı, Elde edilme tarihi: 24 Nisan 2024, https://www5.tbmm.gov.tr/kutuphane/siyasi_partiler.html )
• The Greens/EFA in the European Parliament, resmi web sitesi, https://www.greens-efa.eu/en/
• The Pirate Party, resmi web sitesi, https://piratpartiet.se/en/about-us/
• The Prohibition Party, resmi web sitesi, https://www.prohibitionparty.org/
• Topal Demiroğlu, E. (2014). “Yeni Toplumsal Hareketler: Bir Literatür Taraması”, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 2(1), 133-144.
• Tsakatika, M. (2023). “Political Parties and Social Movements”, The Routledge Handbook of Political Parties, (Ed. N. Carter, D. Keith, G. M. Sindre ve S. Vasilopoulou), Routledge, Oxon ve New York.
• Tunaya, T.Z. (2015). Türkiye’de Siyasal Partiler Cilt 1,2,3, İletişim Yayınları, İstanbul.
• The UK Independence Party, resmi web sitesi, https://www.ukip.org/about-UKIP
• Wagner, M. (2012). “Defining and Measuring Niche Parties”, Party Politics, 18(6), 845-864.
• Wagner, M. (2023). “Niche Parties and Party Competition”, The Routledge Handbook of Political Parties, (Ed. N. Carter, D. Keith, G. M. Sindre ve S. Vasilopoulou), Routledge, Oxon ve New York.
• Women’s Equality Party, resmi web sitesi, https://www.womensequality.org.uk/
• Women’s Rights Party, resmi web sitesi, https://womensrightsparty.nz/
• Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, “Faaliyette Olan Siyasi Partiler”, Elde edilme tarihi: 24 Nisan 2024, https://www.yargitaycb.gov.tr/documents/ek-1711443302.pdf
• Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, Siyasi Parti Genel Bilgileri, Elde edilme tarihi: 14 Temmuz 2024, https://www.yargitaycb.gov.tr/icerik/1093/siyasi-parti-genel-bilgileri
• Yeşil Gazete, “Yürütmesi Durdurulmuştu: Yeşiller İç İşleri Bakanlığı’na Açtığı ‘Engelleme’ Davasını Kazandı”, Elde edilme tarihi: 24 Nisan 2024, https://web.archive.org/web/20230228191721/https://yesilgazete.org/yurutmesi-durdurulmustu-yesiller-icisleri-bakanligina-actigi-engelleme-davasini-kazandi/
• Yeşil Gazete, “Yeşiller Meclisi Kuruldu”, Elde edilme tarihi: 13 Temmuz 2024, https://yesilgazete.org/yesiller-meclisi-kuruldu/
• Yeşil Sol Parti, resmi web sitesi https://www.yesilsolparti.org/?p=4296
• Yeşiller Partisi, resmi web sitesi https://yesiller.org.tr/
• Yeşiller Partisi Programı ve Tüzüğü 1989, Elde edilme tarihi: 24 Nisan 2024, https://acikerisim.tbmm.gov.tr/items/e80e8501-9a63-4eab-ac19-b5baa0e7470e
• Youtube, “Dayatmasız Yaşama Partisi Kuruluyor”, Elde edilme tarihi: 28 Nisan 2024, https://www.youtube.com/watch?v=2Zh5vC1pnN0
• Youtube, “Dayatmasız Yaşam Partisi Görevini Tamamladığı İçin Fesih Edildi”, Elde edilme tarihi: 13 Temmuz 2024, https://www.youtube.com/watch?v=VXj7ybex-Kg
• Youtube, “Sivil Ses Podcast’te: Benal Yazgan ile Kadın ve Siyaset Üzerine”, Elde edilme tarihi: 13 Temmuz, 2024, https://www.youtube.com/watch?v=gytn00R-tsU
• Zafer Partisi, resmi web sitesi https://zaferpartisi.org.tr/parti-programi/