Merzifon İlçesi Köy Yerleşmelerine Coğrafi Bakış

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 296 - 316, 25.12.2023

Cemile Bahtiyar Karadeniz

https://doi.org/10.30586/pek.1323155

Öz

Araştırma sahasını oluşturan Merzifon, Amasya bağlı olup Samsun ili ve Karadeniz kıyı kuşağı geçiş bölgesinde kurulmuş bulunmaktadır. Merzifon, Amasya ilinin merkez ilçe, Suluova ve Gümüşhacıköy ilçeleri ile Çorum’un Mecitözü ve Samsun’un Vezirköprü, Havza ilçeleri ile komşudur. 971 km² yüz ölçüme sahip Merzifon ilçesi genel görünüş olarak kuzey güney doğrultusunda uzanmaktadır. İlçe toprakları üzerinden İstanbul / Ankara – Samsun karayolu doğu batı doğrultusunda geçmektedir. Çalışmada Merzifon’un kırsal yerleşmeleri coğrafya biliminin ilke ve prensipleri doğrultusunda araştırılıp değerlendirilmiştir. Yapılan durum tespit çalışması ile planlamacılara önemli bir veri ve bilgi kaynağı oluşturulurken saha ile ilgili alan yazının güncellenmesi ve genişletilmesi sağlanmıştır. Nitel yaklaşımla hazırlanan araştırmanın veri kaynaklarını; arazi çalışmaları, resmi kurum ve kuruluşlardan alınan dokümanlar, elektronik ortamda temin edilip çeşitli bilgisayar programlarıyla işlenen uydu görüntüleri ve haritalar oluşturmaktadır. İlçenin sahip olduğu 70 köy yerleşmesi araştırmanın konusunu oluşturmaktadır. Bu köylerin %34,3’ü 500 m. ve altındaki yükseltilerde yer almaktadır ve %44,29’u ova yüzeyinde kurulmuş olup yoğun olarak ekili tarımla uğraşmaktadır. Sahada kırsal yerleşmelerin %47,1’i kuruluş yeri olarak eğimli yamaç arazileri ve %31,5 oranı ile güneydoğu yönlü bakıyı tercih etmişlerdir. Araştırma sahasındaki köylerin %32,9’u 501 ile 1000 hektar arası yüz ölçüme sahiptir. Sahadaki köylerin nüfusu 22 ile 1319 arasında değişmekte olup nüfusu 100’den az olan köylerin oranı %41,4 olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Merzifon, Köy yerleşmeleri, Kırsal yerleşmeler, Yerleşme coğrafyası

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Teşekkür

Yok

Geographical Overview of Merzifon District Village Settlements

Öz

Merzifon, which constitutes the research area, is connected to Amasya and was stablished in Samsun province and the Blacksea coastal belt transition region. Merzifon is adjacent to the central district, Suluova and Gümüşhacıköy districts of Amasya, Mecitözü of Çorum and Vezirköprü, Havza districts of Samsun. Merzifon district, which has a surface area of 971 km², extends in the north-south direction in general. Istanbul / Ankara - Samsun highway passes through the territory of the district in the east-west direction. In the study, the rural settlements of Merzifon were investigated and evaluated in line with the principles and principles of geography. With the due diligence study, an important data and information resource was created for the planners, while updating and expanding the literature related to the field was provided. The data sources of the research prepared with a qualitative approach; field studies, documents received from official institutions and organizations, satellite images and maps obtained electronically and processed with various computer programs. The 70 village settlements owned by the district constitute the subject of the research. 34.3% of these villages are 500 m. and below elevations and 44.29% of them are established on the plain surface and are engaged in intensively cultivated agriculture. The history of the settlement in Merzifon is old and 47.1% of the rural settlements preferred sloping lands as their establishment place and 31.5% preferred the southeast aspect. 32.9% of the villages in the research area have an area between 501 and 1000 hectares. The population of the villages in the field varies between 22 and 1319, and the rate of the villages with a population of less than 100 was determined as 41.4%.

Anahtar Kelimeler

Merzifon, Village settlement, Rural settlements, Settlement geography

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Arınç, K. (1997). Ahlat’da doğal barınaklar mağara konutlar ve bazı prehistorik yerleşme izleri. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi,109, 183-208.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
• Çoban, A. (1996). Aşağı Kızılırmak ve Yeşilırmak Arasındaki Sahanın Bitki Coğrafyası, [Yayımlanmamış Doktora Tezi], İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Çoban, A. (2013) Amasya’da Nüfusun Eğitim Durumu, Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(1), 357-374
• Demirbağ, U. & Urfalıoğlu, N. (2019). Çankırı merkez ilçe geleneksel konutlarının cephe biçimlenişi. Art-Sanat Dergisi, (11), 71-100.
• Doğanay, H. (1994). Türkiye beşeri coğrafyası. Gazi Büro Kitabevi: Ankara
• Doğanay, H., Özdemir, Ü., Şahin, İ.F. (2003). Coğrafyaya giriş 2 genel beşeri ve ekonomik coğrafya, Aktif Yayınları, Erzurum.
• Elibüyük, M. Yılmaz, E. (2010). Türkiye’nin Coğrafi Bölge ve Bölümlerine Göre Yükselti Basamakları ve Eğim Grupları, Coğrafi Bilimler Dergisi CBD, 8(1), 27-55
• Erer, S. (1983). Merzifon depresyonu ve yakın çevresinin jeomorfolojik etüdü, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay. No.3100, İstanbul
• Erol, O. (1993). Ayrıntılı Jeomorfoloji Haritaları Çizim Yöntemi.” İstanbul Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 10, 19-37.
• Esen, F. & Avcı, V. (2017). Tunceli ilinde topoğrafik faktörlere göre (yükselti, eğim, bakı) yerleşmelerin ve nüfusun dağılışı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (51), 376-389.
• Eysenbach, G., & Köhler, C. (2002). How do consumers search for and appraise health information on the world wide web? Qualitative study using focus groups, usability tests, and in-depth interviews. BMJ, 324(7337), 573-577
• Hazneci, E. Ceyhan, V. (2011). Amasya ili Merzifon ilçesinde süt sığırcılığı yapan tarım işletmelerinde risk Analizi, Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 24(2), 109-114
• Hatch, J. A. (2002). Doing qualitative research in education settings. Albany: State University of New York Press.
• Hüsamettin, H. (1986). Amasya tarihi 1, (Sadeleştiren: A. Yılmaz, M Akkuş) Ankara.
• İskender, P. (2007). I. Dünya Savaşı Öncesinde ve Savaş Sırasında Amasya Sancağının Nüfus Sayısı, I. Amasya Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Amasya, 13-15 Haziran 2007, I. Kitap, 373-401
• İzbırak, R.(1996). Türkiye II, Düzenleyen: Cemal Kurnaz, Öğretmen Kitapları Dizisi, İstanbul
• Üçeçam Karagel, D. & Karagel, H. (2010). Kadirli İlçesi’nde Kır Nüfusunun Dağılışı ve Yoğunluğu, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2),1-28
• Karadeniz, B. C. (1999). Merzifon Ovası ve Yakın Çevresinde Araziden Faydalanma, [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Karadeniz, B. C. (2017). Merzifon ilçesinin nüfus özellikleri, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 119-137
• Malterud, K. (2001). Qualitative research: Standards, challenges, and guidelines. The Lancet, 358(9280), 483-488
• Merriam, S. B., & Grenier, R. S. (2019). Qualitative research in practice: Examples for discussion and analysis. San Francisco, CA: Jossey-Bass Publishers.
• R K, (2000). Merzifon Guide, RK Studyo Ajans, Yeniyol Matbası, İzmir
• Özcan, U. (2010). 19. yy.’da Merzifon’da iskân edilen Kafkas muhacirleri. H. Babacan (Ed.) Geçmişten Günümüze Merzifon içinde, (41-61), Ankara: Merzifon Bel.Yay.
• Özçağlar, A. (1996). Türkiye idari coğrafyası bakımından köy, bucak, ilçe, il ve belde kavramları üzerine düşünceler, Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 12, 7-24.
• Özçağlar, A. (2009). Coğrafyaya giriş, Ümit Ofset Matbaacılık, Ankara
• Özçağlar, A. (2015). Yönetsel coğrafya, Ankara: Nika Yayınevi
• Özşahin, E., Eroğlu, İ.& Pektezel, H. (2016). Erzincan ilinde yerleşmelerin ve nüfusun yükselti basamaklarına göre Dağılışı. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, IX-I. 143-156.
• Pekkırbızlı, T. (2018). Mut (Mersin) İlçesinde Kırsal Yerleşmeler, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya
• Strabon, (2000). Geographika- antik Anadolu coğrafyası- Kitap XII, XII, XIV. (A. Pekmen, Çev.). Arkeoloji ve Sanat Yayınları, Kanaat Basımevi, İstanbul
• Taş, B. (2011). Sandıklı ilçesinde doğal yapının kır yerleşmeleri üzerindeki etkileri, Doğu Coğrafya Dergisi, 16, 143-162
• TUİK (2022). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-202249685#:~:text=T%C3%
• Tunçdilek, N. (1986). Türkiye’de yerleşmenin evrimi, İstanbul Üniversitesi Yay. No: 3367, Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Yay. No:4, İstanbul
• URL 1. https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=AMASYA
• URL 2. https://www.e-icisleri.gov.tr/Anasayfa/MulkiIdariBolumleri.aspx
• Yılmaz, C. (2019). Türkiye kırsal yerleşme coğrafyası Literatürü, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 17(34), 519-560.
• Yurdusever, Ş. (2004). Bulutların içinde bir Çerkes köyü: Tavşandağ, Nart Dergisi, 7(37), 50-52.
• Yüksel, A. (1996). Merzifon halkevi ve Tavşan Dergisi, Tebikeç, 169-188.
• Zaman, M. (2010). Yerleşme coğrafyası, C. Şahin (Ed.) Genel Beşeri ve Ekonomik Coğrafya içinde (109-135). Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.