ENGELLİ AİLE ÜYESİNE BAKIM VEREN KADINLARIN BAKIM SÜRECİNİN BAKIM YÜKÜ VE YAŞAM DOYUMU BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 77 - 87, 31.07.2023

Tuğba Doğan Bal , İsmail Akyüz

Öz

Bakıma muhtaç bireylerin bakımı ve korunması genellikle ailenin diğer üyeleri tarafından gerçekleştirilmektedir. Sosyal devlet anlayışının güçlü olduğu ülkelerde hem bakıma muhtaç bireylere hem de bakım verenlere psiko sosyal ve ekonomik destekler sunulmakla birlikte bakım verme sorumluluğu bakım verenlerin yaşam doyumunu olumsuz etkilemektedir. İnformal bakım verme sürecinde bakım verme işini genellikle kadınlar yürütmektedir. Bakım verme yükü hane içerisindeki diğer sorumluluklarına eklendiğinde kadın bakım verenlerin yaşamdan aldıkları doyum azalmakta ve yaşam kaliteleri olumsuz etkilenmektedir. Bu bağlamda ağır engelli aile üyesine bakım veren kadınların bakım yükü ve yaşam doyumu incelenmesi gereken bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu araştırmanın amacı bakım verme yükününün yaşam doyumu üzerindeki etkisini tespit ederek, bakım verme yükü ile baş etme yöntemleri konusunda bakım verenlere yol göstermektir. Araştırmanın örneklemini ağır engellinin bakımını üstlenerek, evde bakım hizmeti kapsamında ücret alan ve gönüllü olarak bu araştırmaya katılım sağlayan 208 kadın bakıcı oluşturmaktadır. Araştırma verileri, sosyodemografik bilgileri öğrenmek amacıyla araştırmacı tarafından hazırlanan kişisel bilgi formu; Bakım Verme Yükü Ölçeği ve son olarak ise Yetişkin Yaşam Doyumu Ölçeği olmak üzere üç adet soru formu aracılığıyla toplanmıştır. Araştırma sonucunda bakım verme yükü ile yaşam doyumu arasında negatif yönlü, anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiş olup, bakım verme yükünün manevi/Allah’ ın rızasını kazanmak düşüncesi ile hafiflediğini düşünen bakım verenlerin bakım verme yükünü daha az hissettikleri bununla birlikte yaşamdan daha fazla doyum aldıkları, bakım verme yükü karşısında manevi/dini inançları, aile, arkadaş, komşu desteği ile mutlu/motive olanların yaşam doyumlarının yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bakım Verme Yükü, Yaşam Doyumu, Kadın Bakım Veren, Maneviyat.

Kaynakça

• Akça, N., Taşçı, S. (2005). 65 yaş üstü bireylere bakım verenlerin yaşadıkları sorunların belirlenmesi. Sağlık Bilimleri Dergisi, 14 (Ek sayı: Hemşirelik Özel Sayısı), 30-36.
• Andrews, J. (1987). Social work public image building:"East Side/West Side" revisited. The Social Service Review, 61(3), 484-497.
• Arslan, M. (2012). Araştırma yöntem ve teknikleri ders notları. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi Birecik Meslek Yüksekokulu. Erişim adresi (13.12.2022): https://docplayer.biz.tr/1423693-Arastirma-yontem-ve-teknikleri.html.
• Atagün, M.İ., Balaban Ö.,D., Atagün Z., Elagöz M., Özpolat A., Y. (2011). Kronik hastalarda bakım veren yükü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(3), 513-552.
• Ayten A., Göcen G., Sevinç K., Öztürk E. (2012). Dini başa çıkma, şükür ve hayat memnuniyeti ilişkisi: hastalar, hasta yakınları ve hastane çalışanları üzerine bir araştırma. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 12(2), 45-79.
• Coşkun, A. (2018). Zihinsel ve fiziksel engelli bireylere bakım hizmeti veren aile üyelerinin yaşam doyumu ve bakım yüklerinin karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, İstanbul.
• Coşkun, D. (2013). Fiziksel engelli çocuğu olan ebeveynlerde bakım yükünün ve aile işlevlerinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Erzurum.
• Çınar, E. (2012). Alzheimer hastalarına bakım verenlerde bakıcı yükünün değerlendirilmesi. Tıpta Uzmanlık Tezi, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Ankara.
• Dillehay, R.C. & Sandys, M.R. (1990). Caregivers for alzheimer’s patients: What we are learning from research. International Journal of Aging and Human Development, 30(4): 263–285.
• Duggleby, W. D., Swindle, J., Peacock, S., and Ghosh, S. (2011). A mixed methods study of hope, transitions, and quality of life in family caregivers of persons with alzheimer's disease. BMC Geriatrics, 11(1), 88.
• Eğilli, C.S. (2016). Demanslı hastaya bakım verenlerin bakım yükü ve etkileyen etmenler. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, İstanbul.
• Erbilir Gönültaş, S.G. (2019). Zihinsel engelli çocuğa sahip olan ebeveynlerin bakım yükü, sosyal destek düzeyleri ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Sosyal Hizmetler Anabilim Dalı, Manisa.
• Gençtürk, Z. & Korkut, G. (2019). Yaşlılara bakım veren aile bireylerinde algılanan bakım yükü ve yaşam doyumu arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademik Araştırmalar Dergisi, 3(3), 53-78.
• Gopalan, N., Brannon, L. (2006). İncreasing family member’s appreciation of family caregving stres. The Journal of Psichology, 140(2), 85-94.
• Günay, R. (2017). İnmeli veya psikiyatrik bozukluğu olan hastalara bakım veren kişilerdeki bakım yükü ve ilgili değişkenler. Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Gürbüz S., & Şahin F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Hut, E.& Aydın A.R. (2021). Bakım veren hasta yakınlarının manevi destek ihtiyaçları: karma yöntem bir araştırma. Türk Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi, 4, 113-135.
• Işık, K. (2013). Yaşlı hastaya evde bakım veren bireylerin yaşam doyumları ile bakım yükleri arasındaki ilişki ve etkileyen faktörler. Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• İnci, F. H. (2006). Bakım verme yükü ölçeğinin Türkçe’ ye uyarlanması geçerlilik ve güvenilirliği. Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Kaba, İ., Erol M., Güç K. (2017). Yetişkin yaşam doyum ölçeğinin geliştirilmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.18(1), 1-14.
• Kabullar, G. (2019). Yaşlıya bakım veren bireylerde yaşam doyumu, bakım yükü ve tükenmişlik sendromu. Yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
• Kalaycı I. & Kalınkara V. (2017). Yaşlıya evde bakım hizmeti veren bireylerde yaşam doyumu, bakım yükü ve tükenmişlik, Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 10(2), 19-39.
• Karaaslan, M. (2015). Zihinsel engelli çocuğu olan ebeveynlerin psikolojik durumları ile bakım yükünün değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Erzurum.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karataş, Z. (2011). Evde bakım hizmeti sunan aile bireyi bakıcıların moral ve manevi değerlerinin başa çıkmadaki etkisi. Yüksek Lisans tezi, Rize Üniversitesi, Rize.
• Koenig, H. G. ve Diğerleri (1997). Religious coping in the nursing home: a biopsychosocial model, İnternational Journal of Psychiatry in Medicine,27(4), 365-376.
• Koyuncu Yaşar, E. (2009). Yaşlıya evde bakım veren aile bireylerinin bakım yükü ve etkileyen faktörler. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı, İzmir.
• Neugarten B. L., Havighurst, R. J., & Tobin, S. S. (1961). The measurement of life satisfaction. Journal of Gerontology, 16(2), 134-143.
• Ödemiş, H. (2018). İnmeli hastaların primer bakım vericilerinin bakım yükü ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, Muğla.
• Ökcü, Ö. (2017). Çocuklarda konjenital ve edinsel kalp hastalıklarının oluşum nedenleri ve anne – babaların bakım yükü. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, İstanbul.
• Öz, S. (2018). Konjenital kalp hastalığı olan çocukların ebeveynlerinde bakım yükünün değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Anabilim Dalı, İstanbul.
• Proctor, C., Linley, P. A., & Maltby, J. (2017). Life satisfaction. R.J.R. Levesque (Eds.), Encyclopedia of Adolescence. Pringer International Publishing AG.
• Tel, H., Demirkol, D., Kara, S., Aydın, D. (2012). KOAH’ lı hastaların bakım vericilerinde bakım yükü ve yaşam kalitesi. Türk Toraks Dergisi, 13(3), 87-92.
• Toseland RW, Smith G, Mccallion P (2001). Family caregivers of the frail elderly, handbook of social work practice with vulnerable and resilient populations, (Gitterman, A. Editor). Columbia University Press. Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük, Erişim Tarihi: 07.12.2022, Erişim Adresi: http://sozluk.gov.tr.
• Uludağ, A. (2014). Konjenital kalp hastalığı olan çocukların ebeveynlerinde bakım yükü ve yaşam doyumu ile algıladıkları sosyal destek arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Erzurum.
• Veenhoven, R. (1996b). Happy life-expectancy: A comprehensive measure of quality-of life in nations. Social Indicators Research, 39, 1–58.
• Yacı, Ö (2011). Çeşitli evrelerdeki alzheimer hastalarına bakım veren yakınlarındaki bakıcı yükü ve depresyonun karşılaştırılması. Tıpta Uzmanlık Tezi, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, İstanbul.