KIRILGANLIK VE DİRENÇLİLİK KESİŞİMİNDE YAŞLILARIN AFET DENEYİMLERİ HATAY ÖRNEĞİNDE 6 ŞUBAT 2023 DEPREMLERİ

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 103 - 120, 31.07.2023

Mehmet Duruel

Öz

Afetlerde yaşlılığa odaklanan çalışmalar arasında bir muğlaklık vardır. Yapılan çalışmalar yaşlıların afetlerde tecrübe ettikleri travmatik durumlara uyum sağlama konusunda diğer yaş gruplarına göre daha dirençli ve dayanıklı olduğunu; fakat aynı zamanda yaşlıların afetlere karşı en kırılgan gruplardan biri olduğunu da göstermektedir. Literatürdeki bu ikilikten hareket eden eldeki çalışmada, yaşlı yetişkinlerin afet tecrübeleri kırılganlık ve dirençliliğin kesişiminde ele alınmaktadır. Bu doğrultuda Hatay’da yaşayan ve 6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş merkezli gerçekleşen iki büyük depremi yaşayan yaşlı yetişkinlerin deprem tecrübeleri nitel araştırma yöntemlerinden vaka çalışması ile anlaşılmaya çalışılmıştır. Çalışmada yaşlıların deprem öncesi hazırlık durumları, deprem sonrası yaşadıkları maddi ve manevi kayıpları nasıl anlamlandırdıkları ve iyileşme süreçleri ele alınmıştır. Çalışma sonucunda yaşlıları afetlere ve depremlere karşı kırılgan ve dirençli kılan unsurlar tartışılmıştır. Buna göre yaşlıların depreme karşı hazırlıksız ve bilgisiz olmakla birlikte, kayıplar karşısında herhangi bir strateji geliştirmedikleri ve bu durumun onları kırılgan hale getirdikleri ile topluluk desteğinin yaşlıların dirençliliğini artıran en önemli faktör olduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anahtar kelimeler: Afet, Deprem, Yaşlı, Dirençlilik, Kırılganlık, Hatay.

Kaynakça

• Açmaz Özden , M. Ve Özden, A. T. (2022). Olayın "Mekansallaşması": İzmir Depremi Üzerinden Toplumsal Dirençliliği Arttıracak Bir Yöntem Tartışması. Online Journal Of Art And Design, 10 (1).
• Adams, V., Kaufman, S. R., Van Hattum, T., And Moody, S. (2011). Aging Disaster: Mortality, Vulnerability, And Long-Term Recovery Among Katrina Survivors. Medical Anthropology: Cross- Cultural Studies İn Health And Illness, 30 (3), Pp. 247-70. Http://Dx.Doi.Org/10.1080/01459740.2011.560777.
• Adger, N. W. (2006). Vulnerability. Global Environmental Change, 16, Pp. 268- 281. Doi:10.1016/J.Gloenvcha.2006.02.006.
• Akçakaya, E.Y., Ve Him, M.S. (2020). Yaşlıların Sosyal Ağlarının Afet Riski Bağlamında Değerlendirilmesi. Senex: Yaşlılık Çalışmaları Dergisi, 4, 3-16. Doi: 10.24876/Senex.2021.28.
• Arık, F. Ve Taş, L. (2020). Dezavantajlılar Ve Dezavantajlılık Sosyolojisi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Avşar Arık, I. Ve Arık, F. (COVID-19 Geçiren Yaşlıların Deneyimleri: Hatay Örneğinde Nitel Bir Çalışma). Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. Doi:10.32600/Huefd.1080986.
• Aydın, T. (2019). Planlama Ve Sosyoloji Perspektifinden Dayanıklı Esneklik. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Banks, L. (2013). Caring For Elderly Adults During Disasters: Improving Health Outcomes And Recovery. Southern Medical Association. DOI: 10.1097/SMJ.0b013e31827c5157. 44.
• Barusch, A. S. (2011). Disaster, Vulnerability, And Older Adults: Toward A Social Work Response. Journal Of Gerontological Social Work, 54:4, 347-350, DOI: 10.1080/01634372.2011.582821.
• Bayraktar, N. Ve Dal Yılmaz, Ü. (2018). VULNERABILITY OF ELDERLY PEOPLE IN DISASTERS: A SYSTEMATIC REVIEW. Turkish Journal Of Geriatrics, 21(3), Pp. 467-482. DOI: 10.31086/Tjgeri.2018344062.
• Bell, B. D. (1978). Disaster Impact And Response: Overcoming The Thousand Natural Shocks. Gerontologist, 18 (6).
• Benson, W. F. (2007). CDC’s Disaster Planning Goal: Protect Vulnerable Older Adults.
• Bickman, L. And Rog, D. J (2008). The Sage Handbook Of Applied Social Research Methods. London: Sage Pubs.
• Bleich, A., Gelkopf, M., Melamed, Y., And Solomon, Z. (2005). Emotional Impact Of Exposure To Terrorism Among Young-Old And Old-Old Israeli Citizens. Am J Geriatr Psychiatry 13 (8). ,
• Bolin, R. And Klenow, D. J. (1983). Response Of The Elderly To Dısaster: An Age-Stratıfıed Analysıs. Int'l. J. Agıng And Human Development, Vol. 16(4), 1982-83. Doi: 10.2190/Mqeg-Yn39-8d5v-Wkmp.
• Brockie, L. And Miller, E. (2017). Understanding Older Adults’ Resilience During The Brisbane Floods: Social Capital, Life Experience, And Optimism. Disaster Medicine And Public Health Preparedness, 11 (1). Https://Doi.Org/10.1017/Dmp.2016.161.
• Brown, L. M. And Frahm, K. A. (2016). The Impact Of Disasters: Implications For The Well-Being Of Older Adults İn Handbook Of Aging And The Social Science (8th Edition). (Eds. Linda K. George And Kenneth F. Ferraro).
• Campbell, N. M. (2016). TRIAL BY FLOOD: EXPERIENCES OF OLDER ADULTS IN DISASTER. A Thesis Submitted To The Faculty Of The Graduate School Of The University Of Colorado İn Partial Fulfillment Of The Requirement For The Degree Of Doctor Of Philosophy, Department Of Sociology.
• Campbell, N. M. (2019). Disaster Recovery Among Older Adults: Exploring The İntersection Of Vulnerability And Resilience. Emerging Voices İn Natural Hazards Research. Https://Doi.Org/10.1016/B978-0-12-815821-0.00011-4.
• Cox, K. And Kim, B. (2018) Race And İncome Disparities İn Disaster Preparedness İn Old Age, Journal Of Gerontological Social Work, 61:7, 719-734, DOI: 10.1080/01634372.2018.1489929.
• Creswell, J. W. (2013). Research Design: Qualitative, Quantitative And Mixed Methods Approaches. Thousand Oaks, California: Sage Publications.
• Creswell, J. W. (2015). Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma Ve Araştırma Deseni (Mesut Bütün, Selçuk Beşir Demir Çev. Ed.) Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Cutter, S., Barnes, L., Berry, M., Burton, C., Evans, E., Tate, E., And Webb, J. (2008). A Place-Based Model For Understanding Community Resilience To Natural Disasters. Global Environmental Change, 18, Pp. 598-606. Doi:10.1016/J.Gloenvcha.2008.07.013.
• Davey, J. A. And Neale, J. (2013). Earthquake Preparedness İn An Ageing Society: Learning From The Experience Of The Canterbury Earthquakes. Victoria University Of Wellington New Zealand.
• Durant, Jr, T. J. (2011). The Utility Of Vulnerability And Social Capital Theories İn Studying The Impact Of Hurricane Katrina On The Elderly. Journal Of Family Issues, 30 (12), Pp. 1285- 1302. DOI: 10.1177/0192513X11412491.
• Gagne, I. (2020). Dislocation, Social Isolation, And The Politics Of Recovery İn Post-Disaster Japan. Transcultural Psychiatry, 57 (5), Pp. 710: 723. Https://Doi.Org/10.1177/1363461520920348.
• Gökalp-Yılmaz, F.G. (2021). Doğal Afetler, Toplumsal Değişme Ve Dirençlilik İlişkisi: Toplumsalın Yeniden İnşası Üzerine Bir Değerlendirme. Sosyolojik Bağlam Dergisi, 2 (2), 119-132. Doi: 10.52108/2757-5942.2.2.8.
• Hancock, D. R. And Algozzine, B. (2006). Doing Case Study: Practical Guide For Beginning Researchers. New York An London: Teachers College Press.
• Hold-Lunstad, J., Simith, T. B., Baker, M., Haris T., Ve Stephenson, D. (2015). Loneliness And Social İsolation As Risk Factors For Mortality: A Meta-Analytic Review. Perspectives On Psychological Science, 10(2) 227–237.
• James H. And Paton D. (2015) Social Capital And The Cultural Contexts Of Disaster Recovery Outcomes İn Myanmar And Taiwan. Global Change, Peace & Security, 27:2, 207-228, DOI: 10.1080/14781158.2015.1030380.
• Kun, P., Tong, X., Liu, Y., Pei, X., And Luo, H. (2013). What Are The Determinants Of Post-Traumatic Stress Disorder: Age, Gender, Ethnicity Or Other? Evidence From 2008 Wenchuan Earthquake. Public Health, 127, Pp. 644-652. Http://Dx.Doi.Org/10.1016/J.Puhe.2013.04.018.
• Litwin, H. And Shiovitz-Ezra, S. (2006). “Network Type And Mortality Risk İn Later Life.” The Gerontologist 46(6):735–43.
• Macleod, S., Musich, S., Hawkins, K., Alsgaard, K. And Wicker, E. R. (2016). The İmpact Of Resilience Among Older Adults. Geriatric Nursing, 37, Pp. 266-272. Http://Dx.Doi.Org/10.1016/J.Gerinurse.2016.02.014.
• Masten, A. S. And Obradovic, J. (2008). Disaster Preparation And Recovery: Lessons From Research On Resilience İn Human Development. Ecology And Society, 13 (1).
• Melick, M. E. And Logue, J. N. (1985). The Effect Of Dısaster On The Health And Wellbeıng Of Older Women. Int’l. J. Agıng And Human Development, Vol. 21(1), Pp. 27-38. Doi: 10.2190/Qud0-Yc8b-Pgn8-Ry6p.
• Merriam, S. B. (2009). Qualitative Research: A Guide To Design And Implementation. Revised And Expanded From Qualitative Research And Case Study Applications In Education. San Francisco, Ca: Jossey-Bass.,
• Miller, F. Et Al. (2010). Resilience And Vulnerability: Complementary Or Conflicting Concepts? Ecology And Society, 15 (3).
• Morrow, B. H. (1999). Identifying Andmapping Community Vulnerability. Disasters, 23 (1), Pp. 1-18.
• Ngo, E. B. (2001). When Dısasters And Age Collıde: Revıewıng Vulnerabılıty Of The Elderly. Natural Hazards Review, 2, Pp. 80-89.
• Özşahin, E. Ve Kaymaz, Ç. K. (2013). Afet Kültürünün Değerlendirilmesine Bir Örnek: Antakya Şehri. 2. Türkiye Deprem Mühendisliği Ve Sismoloji Konferansı, 25-27 Eylül 2013 – Mkü – Hatay.
• PUNCH, K. F. (2005). Sosyal Araştırmalara Giriş: Nicel Ve Nitel Yaklaşımlar (Dursun Bayrak, H. Bader Arslan Ve Zeynep Akyüz, Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Rafiey, H., Momtaz, Y. A., Alipour, F., Khankeh, H. Ahmadi, S. And Khosnami, M. S. (2016). Are Older People More Vulnerable To Long-Term İmpacts Of Disasters? Clinical İnterventions İn Aging, 11.
• Shenk, D., Ramos, B., Kalaw, K. J. And Tufan, İ. (2009). History, Memory, And Disasters Among Older Adults: A Life Course Perspective. Traumatology, 15 (35). DOI: 10.1177/1534765609359729.
• Taş, L., Ve Saldırdak, G. A. (2021). Huzurevinde Kalan Yaşlıların Sosyal İzolasyon Deneyimleri. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 41(2), 351-379.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2018). İstatistiklerle Yaşlılar.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2022). İstatistiklerle Yaşlılar. Yayın Tarihi: 17 Mart 2023. UKAID. Department For International Development. Defining A Disaster Resilience: A DFID Approach.
• Üsküplü, S. (2012). Hatay İli Ve Yakın Çevresi İçin Deprem Senaryolarının Cbs İçerisinde Hazırlanması Ve Bu Senaryoların Tarihsel Depremler İle Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Yin, R. K. (2002). Case Study Research: Design And Methods. 3th Edition. London And New Delhi: Sage Pubs.
• Varol, N. Ve Buluş Kırıkkaya, E. (2017). Afetler Karşısında Toplum Dirençliliği. Dirençlilik Dergisi, 1 (1), S. 1-9. DOI: 10.32569/Resilience.344784.
• WDR (World Disaster Report) (2021). Public Awareness And Public Education For Disaster Risk Reduction. International Federation Of Red Cross And Red Crescent Societies.
• Wiles, J. L., Wild, K., Kerse, N. And Allen, R. E. S. (2012). Resilience From The Point Of View Of Older People: ‘There’s Still Life Beyond A Funny Knee’. Social Science & Medicine 74, Pp. 416-424. Doi:10.1016/J.Socscimed.2011.11.005.
• Wisner, B., Blaikie, P., Cannon, T. And Davis, I. (2004). At Risk: Natural Hazards, People’s Vulnerability And Disasters. Second Edition. London And New York: Loudledge Press.
• Web Kaynakları https://Reliefweb.İnt/Report/Turkiye/İom-2023-Earthquakes-Displacement-Overview-Turkiye-March-2023).
• https://T24.Com.Tr/Haber/Depremlerde-Aciklanan-Olu-Sayisi-50-Bini-Gecti,1099324.
• https://Reliefweb.İnt/Report/Turkiye/Situation-Report-Mar-15-2023-0000-Data-Last-Updated-Mar-15-2023-0700