Examining The Ecosystem Services Provıded by The Amanos Mountains Using The DSPIR Framework

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 120 - 136, 30.12.2023

Gülay Tokgöz , Onur Güngör

https://doi.org/10.51552/peyad.1365621

Öz

Mountain ecosystems are ecologically sensitive areas that need to be protected. Approximately 24% of the world and 75% of our country are surrounded by mountainous areas. Ecological processes are complex in these ecosystems, which face many threats due to worldwide population growth and global economic mobility. Understanding these processes and the services provided by ecosystems with system-oriented, simplified approaches are important sources of information for holistic and sustainable management policies. From this perspective, the services provided by mountain ecosystems have been investigated on a local scale. In the study, general information was given about the services provided by mountain ecosystems. The ecological and sociological structure of the part of the Amanos Mountains, which has a rich species diversity, within the borders of Hatay Pkrovince, was examined. In this regard, the ecosystem services offered by the area were evaluated according to the DSPIR framework. According to the framework, the drivers (driving forces) identified in the field were determined to be climate change, pollution, forest fires, overuse, people's basic needs and habitat change. It has been determined that settlement, agricultural activities, mining activities, transportation, industry, energy production activities and tourism activities are the factors that create pressure in this area.

Anahtar Kelimeler

Mountain ecosystems, DSPIR framewar, Ecosystem services

Amanos Dağları’nın Sağladığı Ekosistem Hizmetlerinin Dspır Çerçevesi İle İncelenmesi

Öz

Dağ ekosistemleri, ekolojik bakımdan hassas ve korunması gereken alanladır. Dünya’nın yaklaşık %24’ü, ülkemizin ise %75’i dağlık alanlarla çevrilidir. Dünya genelinde nüfus artışına ve küresel ölçekteki ekonomik hareketliliğe bağlı olarak bir çok tehditle karşı karşıya olan bu ekosistemlerde ekolojik süreçler karmaşıktır. Bu süreçlerin ve ekosistemlerin sağladığı hizmetlerin sistem odaklı, basitleştirilmiş yaklaşımlarla anlaşılması, yürütülecek bütüncül ve sürdürülebilir yönetim politikaları için önemli bilgi kaynaklarıdır. Bu bakış açısıyla dağ ekosistemlerinden sağlanan hizmetler yerel ölçekte araştırılmıştır. Çalışmada dağ ekosistemlerinin sunduğu hizmetler hakkında genel bilgiler verilmiştir. Zengin tür çeşitliliğine sahip Amanos Dağları’nın Hatay il sınırlarında kalan bölümünün ekolojik ve sosyolojik yapısı incelenmiştir. Bu doğrultuda alanın sunduğu ekosistem hizmetleri DSPIR çerçevesine göre değerlendirilmiştir. Çerçeveye göre alanda belirlenen sürücülerin (itici güçler) iklim değişikliği, kirlilik, orman yangınları, aşırı kullanım, insanların temel ihtiyaçları ve habitat değişikliği olduğu belirlenmiştir. Bu alanda yerleşim, tarımsal faaliyetler, madencilik faaliyetleri, ulaşım, sanayi, enerji üretim faaliyetleri ile turizm faaliyetlerinin alanda baskı yaratan etmenler olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dağ ekosistemleri, DSPIR çerçevesi,, ekosistem hizmetleri

Kaynakça

• Altan, T. (1999). Biyosfer-macahel biyosfer koruma alanı olmalıdır. Macahel Bilim-Sanat Kültür-Aktüalite-Haber Dergisi, 5(6), 26-28.
• Anonymous, 1995. International NGO Consultation Mountain Agenda.Summary Report and Recommendations to the United Nations. Web sitesi:http//www.mtnforum.org. Erişim tarihi: 9.12.2004.
• Aytaç, A.S. (2010). Amanos Dağları’nın orta kesiminin doğal ortam, sosyo-ekonomik faaliyetler, koruma kriterleri ve çevre eğitimi açısından değerlendirilmesi (Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Türkiye
• Bian, J., Li, A., Nan, X., Lei, G., & Zhng, Z. (2021). Dataset of the Mountain Green Cover Index (SDG 15.4.2). Over The Economic Corridors Of The Belt And Rod Initiative For 2010-2019
• Burkhard, B. & Müller, F.2008. Drivers-Pressure-State-Impact-Response S.E. Jørgensen, B.D. Fath (Eds.), Ecological Indicators. Vol. (2) of Encyclopedia of Ecology, vol. 5, Elsevier, Oxford, pp. 967-970
• Costanza, R., Kubiszewski, I., Ervin, D., Bluffstone, R., Boyd, J., Brown, D., ... Yeakley, A. (2011). Valuing ecological systems and services.F1000 biology reports,3.
• Dai, E., Yin, L., Wang, Y., Ma, L. &Tong, M.(2020). Quantitative assessment of the relative impacts of land use and climate change on the key ecosystem services in the Hengduan Mountain Region, China.Sustainability. 2020; 12(10):4100. https://doi.org/10.3390/su12104100
• Demirel, Ö. & Pouya, S. (2020). Sürdürülebilir dağ yönetimi, Ağrı Dağı örneği. International Journal of Mountaineering and Climbing, 3(1), 1-14
• Earth Map, (2000). https://earthmap.org (Erişim Tarihi: 24.05.2023)
• Erpay, S.(2022). Türkiye yüksek dağ sınıflarındakiarazi kullanım ve arazi örtüsü değişikliklerin izlenmesi ve değerlendirilmesi(Doktora Tezi), Bartın Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Orman Mühendisliği Anabilim Dalı, Bartın.
• Gleeson, E. H., Dach S.W.V., Flint, C. G.,Greenwood G. B, PriceM. F,Balsiger J, Vanacker V. (2016).Mountains of our future Earth: Defining priorities for mountain research—A synthesis from the 2015 Perth III Conference. Mountain Research and Development, 36(537–548),512.
• Guarderas, P., Smith, F.& Dufrene, M. (2022). Land use and land cover change in a tropical mountain landscape of Northern Ecuador: Altitudinal Patterns and Driving Forces. PLoS ONE 17(7): e0260191.DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0260191
• Güngör, S. ve Polat, A.T. (2011,10). Bioklimatik konfor ve bioklimatik konfora sahip alanların coğrafi bilgi sistemleriyardımıyla tespitinde kullanılan yöntemler üzerine bir araştırma, Özel Sayı 8-13 ,KSÜ Mühendislik Bilimleri Dergisi, pp. 8–13, Dec. 2012
• Güngör, O. ve Tokgöz G.(2023). Görsel peyzaj kalite değerlendirmesi: İskenderun-Arsuz sahil bandı örneği. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi,6(1): 776-791
• Güzelmansur, A. & Lise Y.(2013).Amanos Dağları’nın biyoçeşitliliği. MKU Ziraat Fakültesi Dergisi 18 (2): 55-68 Hou, Y., Zhou, S., Burkhard, B.& Müller, F. (2014). Socioeconomic influences on biodiversity, ecosystem services and human well-being: A quantitative application of the DPSIR model in Jiangsu, China.Science of the Total Environment,490, 1012-1028.
• Howe, C., Suich, H., Vira, B.& Mace, G. M. (2014). Creating win-wins from trade-offs? Ecosystem services for human well-being: a meta-analysis of ecosystem service trade-offs and synergies in the real world.Global Environmental Change,28, 263-275.
• Kapos, V., Rhind, J., Edwards, M., Price, M. F., & Ravilious, C. (2000). Developing a map of the world's mountain forests. InForests in sustainable mountain development: a state of knowledge report for 2000. Task Force on Forests in Sustainable Mountain Development.(pp. 4-19). Wallingford UK: Cabi Publishing.
• Karagülle, D., Frye, C., Sayre, R., Breyer, S., Aniello, P., Vaughan, R.&. Wright, D. (2017). Modeling global Hammond landform regions from 250-m elevation data. Transactions in GIS 21(5):1040–1060.
• Karakuş, C. B.& Demiroğlu, D. (2022). Investigation of relationship between land use cover LULC and GIS based bioclimatic comfort zones based on environmental climate Fparameters and bioclimatic indices.Arabian Journal of Geosciences,15(1139), 1–31.
• Korkmaz, H., Çetin, B., Özşahin, E., Karataş A. & Bom, A.(2011). Hatay Coğrafyası, Hatay Valiliği, 21-38.
• Körner, C., Jetz, W., Paulsen, J., Payne, D., Rudmann-Maurer, K.& Spehn E. (2017). A global inventory of mountains for bio-geographical applications. Alpine Botany 127:1–15.
• Lee, H.C. (2013). DPSIR and Disaster Risk Analysis. Disaster Advanced. Vol 6 (1)
• Liu, L., Wang. Z., Wang, Y., Zhang, Y., Shen, J., Qin, D.& Li, S. (2019). Trade-off analyses of multiple mountain ecosystem services along elevation, vegetation cover and precipitation gradients: A case study in the Taihang Mountains.Ecological Indicators, 103, 94-104.
• Mengist, W., Soromessa, T. & Legese, G. (2020). Method for conducting systematic literature review and meta-analysis for environmental science research. MethodsX,7,100777. DOI: https://doi.org/10.1016/j.mex.2019.100777
• Myers, N., Mittermeier, R.A, Mittermeier,C.G., Fonseca,G.A.B.& Kent, J. (2000). Biodiversity hotspots for conservation priorities.Nature403, 853–858 https://doi.org/10.1038/35002501
• Özhatay, N., Byfield, A.& Atay S. (2003). Türkiye’nin122 Önemli Bitki Alanları. WWF Türkiye, İstanbul.
• Payne, D., Spehn,E.M., Snethlage, M.& Fischer, M.(2017). Opportunities for research on mountain biodiversity under global change.Current Opinion in Environmental Sustainability,29, 40-47.
• Pereira, P. (2020). Ecosystem services in a changing environment, Science of the Total Environment, 702: 135008.doi.org/10.1016/j.scitotenv.2019.135008
• Pereira, P., Inacio, M., Bogunovic, I., Francos, M., Barceló, D. & Zhao, W. (2022). Ecosystem services in mountain environments: benefits and threats. Pirineos, 177, e068. https://doi.org/10.3989/pirineos.2022.17700
• Price, M. F.(1998).Mountains: Globally İmportant Ecosystems. In Unasylva, 49, 3-12.
• Rahbek. C., Borregaard, M.K., Colwell, R.K., Dalsgaard, B., Holt, B.G, Morueta-Holme, N., …&Fjeldsa J.(2019b). Humboldt’s enigma: What causes global patterns of mountain biodiversity?Science, 365 (6458), 1108-1113. doi.org/10.1126/science.aax0149
• Sarkki,S., Ficko, A., Grunewald, K.,Kyriazopoulos, A.P. & Nijnik M. (2017).How pragmatism in environmental science and policy can undermine sustainability transformations: the case of marginalized mountain areas under climate and land-use change. Sustainibility Science,12, 549–561 https://doi.org/10.1007/s11625-016-0411-3
• Say, N., Okten, S.O., Aysu, A. & Yalcınkaya N.M. (2017). Transformation of land use/land cover (LULC) under rapid urbanization in Adana, Turkey. Fresenenius Environmental Bulletin 26(5):3479–3485 Schild, A. (2008). ICIMOD's position on climate change and mountain systems. Mountain Research and Development,28(3), 328-331.
• Tokgöz, G.(2021). Dağ ekosistemlerinin Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ve Dağ Yeşil Örtü Endeksi kapsamında değerlendirilmesi, Duvar Yayınları, sayısı:1, Sayfa sayısı:201, ISBN:978-625-7502-67-2, 141 -154 UN. (2015).Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development. https://sdgs.un.org/2030agenda
• UNEP-WCMC. (2000). Mountains of the World. Cambridge (UK) UNEP-WCMC. https://doi.org/10.34892/jh4m-0h26
• Wang, Y., Dai, E., Yin, L.& Ma, L. (2018). Land use/land cover change and the effects on ecosystem services in the Hengduan Mountain region, China.Ecosystem Services,34, 55-67.
• Wu, S.& Li, S. (2019). Ecosystem service relationships: Formation and recommended approaches from a systematic review.Ecological Indicators,99, 1-11.
• Yeşilyurt, A.A. & Erol, D. (2023). DPSIR Çerçevesi ile ekosistem hizmetlerinin değerlendirilmesi, Kent Akademisi Dergisi, 16(1):260-275. https://doi.org/10.35674/kent.1086121
• Yılmaz, K.T. (2001). Akdeniz Doğal Bitki Örtüsü. ÇÜ Ziraat Fakültesi Genel Yayın No: 141, Ders Kitapları Yayın No: B-13, Adana.
• Yu, Y., Li, J., Zhou, Z., Zeng, L. & Zhang, C. (2020). Estimation of the Value of Ecosystem Carbon Sequestration Services under Different Scenarios in the Central China (the Qinling-Daba Mountain Area).Sustainability, 12: 337.doi.org/10.3390/su12010337
• Zhu, M., Zhang, J.& Zhu, L. (2021). Article title variations in growing season NDVI and its sensitivity to climate change responses to green development in mountainous areas.Front. Environmental Science.9:678450. doi: 10.3389/fenvs.2021.67845
• url 1. http://hatay.gov.tr/enerji Erişim tarihi:21.07.2023
• url 2 https://www.dogadernegi.org/amanos-daglari/ Erişim: 3.07.2023
• url 3 https://www.harita.gov.tr/urun/hatay-fiziki-il-haritasi/398Erişim Tarihi: 20.07.2023
• url 4 https://pixabay.com/tr/vectors/t%C3%BCrkiye-harita-iller-co%C4%9Frafya-157515/ Erişim Tarihi :20.07.2023
• url 5 Google Earth Pro Erişim Tarihi:20.07.2023
• url 6 http://www.hatay.gov.tr/sosyal-ve-cografi-durum Erişim Tarihi: 3.07.20323
• url 7 https://hatay.afad.gov.tr/kurumlar/hatay.afad/HATAY-I%CC%87RAP-2022. pdf Erişim Tarihi: 03.07.2023
• url 8 https://www.dogaka.gov.tr/assets/upload/dosyalar/www.dogaka.gov.tr_836_NH5V47OT_DOgAKA-Bulten-2017-Sayi-14.pdf Erişim tarihi: 21.07.2023
• url 9 https://corine.tarimorman.gov.tr/corineportal/nedir.html Erişim:02.08.2023
• url 10 https://cbs.ogm.gov.tr/vatandas/ Erişim Tarihi:17.08.2023
• url 11. https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/hatay_2020_-cdr-20211110105955.pdf Erişim Tarihi 4.08.2023
• url12.https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=undefined&m=HATAY kErişim Tarihi: 08.07.2023
• url 13. https://www.ogm.gov.tr/tr Erişim Tarihi: 08.07.2023