Bağlanma, Aleksitimi ve Psikolojik Belirtilerin Öznel İyi Oluş Üzerindeki Yordayıcı Etkisi

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: Ek 1 (Araştırma Sayısı), 398 - 420, 29.12.2020

Hüseyin Ünübol , Gökben Hızlı , Gül Koçyiğit

https://doi.org/10.18863/pgy.804793

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmanın amacı hem kadın hem de erkek örneklemlerinde bazı sosyo-demografik özelliklerle birlikte, bağlanma, aleksitimi ve psikolojik belirtilerin yordayıcı etkisi olup olmadığını incelemektir. Çalışmanın örneklem grubunu, yaşları 18’den büyük 24494 kişi oluşturmaktadır. Verilerin toplanmasında Sosyo-demografik Bilgi Formu, Yakın İlişkiler Yaşantı Formu II, Kısa Semptom Envanteri, Toronto Aleksitimi Ölçeği, Kişisel İyi Oluş İndeksi Yetişkin Formu kullanılmıştır. Erkek örnekleminde, duyguları tanımadaki güçlüğün, kaçınmacı bağlanmanın, depresyon düzeyinin, olumsuz benlik düzeyinin, alkol kullanım miktarının ve yaşın öznel iyi oluş düzeyini düşürdüğü; kadın örnekleminde de, duyguları tanıma güçlüğünün, kaçınmacı bağlanmanın, anksiyetenin, depresyonun, olumsuz benliğin, somatizasyonun, eğitim düzeyinin, sigara kullanımının, alkol kullanımının ve yaşın öznel iyi oluşu düşürdüğü belirlenmiştir. Elde edilen verilere göre, aleksitiminin, bağlanma stillerinin ve psikolojik semptomların öznel iyi oluşu yordamada etkili faktörler olduğu ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Öznel iyi oluş, Bağlanma, Aleksitimi, Psikolojik belirtiler

Attachment, Alexithymia and Psychiatric Symptoms as Predictors of Subjective Well-Being

Öz

The aim of this study is to examine whether attachment, alexithymia and psychological symptoms have a predictive effect, together with some sociodemographic characteristics, in both male and female samples. The sample group of the study consists of 24494 people over the age of 18. Sociodemographic Information Form, Close Relationships Experience Form II, Short Symptom Inventory, Toronto Alexithymia Scale, Personal Well-Being Index Adult Form were used to collect data. In the male sample, difficulty in recognizing emotions, avoidant attachment, depression level, negative self-level, alcohol consumption and age decreased subjective well-being; In the female sample, difficulty in recognizing emotions, avoidant attachment, anxiety, depression, negative self, somatization, education level, smoking, alcohol use and age decreased subjective well-being. As a result alexithymia, attachment styles and psychological symptoms are effective factors in predicting subjective well-being.

Anahtar Kelimeler

attachment, subjective well being, alexithymia, psychological symptoms

Kaynakça

• Akbağ, M,.Ümmet ,D.(2018).Ana-babaya bağlanma ile öznel iyi oluş arasındaki ilişkide temel psikolojik ihtiyaçların doyumunun aracı rolü. Türk psikolojik danışma ve rehberlik dergisi,8(50),59-85
• Alim,E.,(2018).Ergenlerde mükemmelliyetçilik, öznel iyi oluş ve depresyon arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Fatih sultan mehmet vakıf üniversitesi, İstanbul
• Arslan, C ,. Hamarta,E ,Arslan,E ,.Saygın,Y., (2010) “ Ergenlerde saldırganlık ve kişiler arası problem çözmenin incelenmesi” ilköğretim online, 9(1), ss. 379-388
• Atak,H.(2011).Yetişkinliğe geçiş yıllarında sigara içme davranışının psikososyal belirleyicileri ve sigara içmenin yaşam doyumu ve öznel iyi oluşla ilişkisi. Klinik Psikiyatri,(14),29-43.
• Avrupa Komisyonu- Eurostat NUTS- İstatistiki bölgesel birimlerin İsimlendirilmesi. Erişim: https://ec.europa.eu/eurostat/web/nuts/statistical-regions-outside-eu. Erişim tarihi: 18 Nisan 2020.
• Bagby RM, Taylor GJ, Parker JDA. yirmi maddeli toronto alexithymia ölçeği — II. yakınsak, ayrımcı ve eşzamanlı geçerlilik . J Psychosom Arş. 1994; 38 (1): 33-40.
• Baltaş, Zuhal (1996). “Bir sağlık sorunu olarak şiddet” IX. Ulusal Psikoloji Kongresi 18-20 Eylül, İstanbul, Türk Psikologlar Derneği Yayınları, 213- 220
• Beydoğan Tangör, B., Curun, F (2016). Psikolojik iyi oluşun yordayıcıları olarak bireysel farklılıklar: Özgünlük, benlik saygısı ve sürekli kaygı, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi,5(4):1
• Çınar, Pınar (2005). “Cinsiyet ve ruhsal hastalıklar” Türk Psikoloji Bülteni Sayı: 36 Haziran 59-64
• Diener, E. (2000). Subjective well-being. The science of happiness and a proposal for a national index. American Psychologist, 55(1), 34-43.
• Diener, E., & Seligman, M.E.P. (2002). Very happy people. Psychological Science, 13, 80–83
• Diener, E. (1995). A value based index for measuring national quality of life. Social Indicators Research, 36(2), 107-127
• Diener, E., Suh, E. M., Lucas, R. E., Smith, H. L. (1999). Subjective well-being: Three decades of progress. Psychological Bulletin, 125(2), 276-302
• Diener, E., Horwitz, J., & Emmons, R. A. (1984). Happiness of the very wealthy. Social Indicators, 16, 263-274.
• Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95(3), 542-575.
• Diener,E.(1994). Assessing subjective well-being:progress and opportunities Social Indicators Research, 31, 103-157.
• Diener, E. (2009). The science of well-being: The collected works of Diener. Social Indicators Research, 37, 11-58.
• Diener, E. Ve Diener, M.(1995). Cross-cultural correlates of life satisfaction and self-esteem. Journal of Personality and Social Psychology, 68(4), 653-663.
• Diener, E. Oishi, S. ve Lucas, R. (2003). Personality, culture and subjective well-being: Emotional cognitive evaluations of life. Annual Review of Psychology, 54(1), 403-425.
• Diener, E. ve Seligman, M. E. P. (2002). Very happy people. Psychological Science, 13(1), 81-84.
• Diener, E.,Diener, M.,Diener,C.(1995).Factors predicting the subjective well being of nations. Journal of Personality and Social Psychology, 69(5),851-864.
• Dost, M. T. (2005). Öznel iyi oluş ölçeği’nin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(23), 103-111.
• Ekşi,H.,(2001). Başa çıkma, dini başa çıkma ve ruh sağlığı arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış doktora tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Eryılmaz, A. (2011). Ergen öznel iyi oluşu ile olumlu gelecek beklentisi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Dusunen Adam: Journal of Psychiatry & Neurological Sciences, 24(3), 209-215.
• Eryılmaz, A. ve Ercan, L. (2011). Öznel iyi oluşun cinsiyet, yaş grupları ve kişilik özellikleri açısından incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(36), 139-151.
• Feist, G. J., Bodner,T. E., Jacobs, J. F., Miles, M., Tan, V. (1995). Integrating top-down and bottom-up structural models of subjective well- being: A longitudinal investigation. Journal of Personality and Social Psychology, 68(1), 138-150.
• Furr RM, Funder, DC (1998) Amultimodal analysis of personal negativity. J Pers Soc Psychol, 74:1580-1591.
• Gülaçtı,F.(2016). Kredi yurtlardaki öğrencilerin ruhsal belirti düzeylerinin yordayıcıları, DOI: http://dx.doi.org/10.14527/9786053183563.045.
• Güleç H, Köse S, Güleç MY, vd.(2009). 20 maddeli toronto aleksitimi ölçeğinin (TAS-20) türkçe versiyonunun güvenilirliği ve faktöryel geçerliliği. Klinik Psikofarmakoloji Bulteni, 19 (3): 215-221.
• Gülyüksel Akdağ, F,. Cihangir Çankaya, Z. (2015). Evli bireylerde psikolojik iyi oluşun yordanması, “Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3): 646-662” DOI: 10.17860/efd.67613
• Gündoğdu, R., Yavuzer, Y. (2012). Eğitim fakültesi öğrencilerinin öznel iyi oluş ve psikolojik ihtiyaçlarının demografik değişkenlere göre incelenmesi: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (23), 115-1
• Horley, J. & Lavery, J. J. (1995). Subjective well-being and age. Social Indicators Research, 34, 275-282
• Hazan, C., Shaver, P.R., Dönmez, A. (1994). Bağlanma (yakın ilişkilerle ilgili araştırmalar için bir çerçeve). Psychological Inquiry, 5 (1): 1-2.
• Izawa, N. (2004). An exploration of subjective well being: A review of empirical factors and paths fort he future. Published Doctoral Dissertation. University of Hartford, Hartford.
• İlhan, T. (2009). Üniversite öğrencilerinin yaşam amaçları ve madde kullanımı, XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Şahin NH, Durak AB. Kısa semptom envanteri: Türk gençleri için uyarlanması (Kısa belirti envanteri: Türk gençlerine uyum- Türkçe). Türk Psikoloji Dergisi. 1994; 9 (31): 44-56.
• Kahramanol, B; Dağ,İ.(2018). Psikolojik belirtilerin yordayıcıları olarak aleksitimik, öfke ve öfke ifade tarzları. 31:30-39.
• Kandemir,G; Ak,İ.(2013). Tıbben açıklanmayan belirtilerin psikiyatrik yönü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5 (4): 479-506. Doi: 10.5455/cap.20130530.
• Keyes,C.L.M, Shmotkin,D,.Ryff,C.D,.(2002).Optimizing well-being: The empirical encounter of two traditions, Journal of Personality and Social Psychology, Vol.82 No.6, 1007-1022.
• Kiremitçi Canıöz,E., Coşkun,H. (2018) Üniversite öğrencilerinin mevsimsellik ve öznel iyi oluş düzeyleri arasındaki ilişkide depresyon ve anksiyetenin aracı rolü, Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 419-439, doi:10.23863/kalem.2019.110
• Krystal, H. (1979). Alexithymia and psychotherapy. American Joournal of Psychotherapy, 33., 17-31.
• Kuyumcu,B,. Güven, M.(2012) Türk ve ingiliz üniversite öğrencilerinin duygularını fark etmeleri ve ifade etmeleri ile psikolojik iyi oluşları arasındaki ilişki, Gefad / Gujgef. 32(3): 589-607
• Kuyumcu,B. (Üniversite öğrencilerinin duygusal farkındalık duyguları ifade etme benlik kurgusu ve öznel iyi Oluş Durumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Uluslar arası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi – 1(2).
• Koçak,R.,(2002). Aleksitimi: kuramsal çerçeve tedavi yaklaşımları ve ilgili araştırmalar, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, (35)1-2.
• Lerner, H. G. (1996). Öfke dansı yakın ilişki modellerini değiştirmek isteyen kadınlar için rehber (Çev: Gül S. ). İstanbul, Varlık Yayınları.
• Lipowski, Z. J. (1988). Somatization: the concept and clinical application american journal of psychiatry, 145(11), 1358-1368
• Lipowski, Z. J. (1986). Somatization: a borderland between medicine and psychiatry. Canadian Medical Association Journal, 135, 609-615
• Lundh, L.-G. ve Simonsson Sarnecki, M. (2001). Alexithymia, emotion, and somatic complaints. Journal of Personality, 69(3), 483-510.
• Manav,F.,(2011).Kaygı kavramı, Toplum Bilimleri Dergisi,5(9):201-211
• Meral, BF. (2014). Kişisel iyi oluş indeksi-yetişkin english formunun psikometrik özellikler. kişisel refah endeksi- yetişkin türk formunun psikometrik özellikleri- türkçe). J Mutluluk Sağlığı, 2 (2): 119
• Mroczec, D. K. & Kolarz, C. M. (1998). The effect of age on positive and negative affect: a developmental perspective on happiness. Journal of Personality and Social Psychology, 75(5), 1333-1349.
• Öztürk, A,.Siviş Çetinkaya,R.,(2015).Eğitim fakültesi öğrencilerinin öznel iyi oluş düzeyleri ile tinsellik, iyimserlik, kaygı ve olumsuz duygu düzeyleri arasındaki ilişki, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi,42,335-356.
• Park, N.(2005) Life satisfaction among korean children and youth: a developmental perspective. Sch Psychol Int, 26:209223.
• Paradise, A. W. ve Kernis, M. H. (2002). Self-esteem and psychological well-being: ımplications of fragile selfesteem. Journal of Social and Clinical Psychology, 21 (4), 345-361.
• Pennebaker, J. W. (1995). Emotion, disclosure, and health: an overview. In J. W. Pennebaker (Ed.), emotion, disclosure, and health. Washington, D.C.: American Psychological Association.
• Plant, E. A., Hyde, J. S., Keltner, D., and Devine, P. G. (2000). The gender stereotyping of emotions. Psychology of Women Quarterly, 24, 81-92.
• Roysamb, E., Tambs, K., Reichborn-Kjennerud, T., Neale, M. C. ve Harris, J. R. (2003). Happiness and health: environmental and genetic contributions to the relationship between subjective well-being, perceived health, and somatic illness. Journal of Personality and Social Psychology, 85(6), 1136-1146.
• Sharkin, B. S. (1993). Anger and gender: theory, research and implications. J Couns Dev, 71: 386-389.
• Simpson, J. A. (1990). Influence of attachment styles on romantic relationships. Journal of Personality and Social Psychology, 59, 971-980.
• Sifneos, P.E.(1988). Alexithymia and ıts relationship to hemispheric specialization affect and creativity”, Psychiatric Clinics of North America, 11(3),287-293.
• Siyez,D.M.,Aysan,F.(2007).Sigara, alkol ve uyuşturucu madde kullanan ve kullanmayan öğrencilerin öz-yeterlilikleri ve yaşam doyumları ile stresle başa çıkma stratejilerinin incelenmesi. Selçuk Eğitim Fakültesi Dergisi,23,17-34.
• Sümer, N. ve Güngör, D. (1999). Yetişkin bağlanma stilleri ölçeklerinin türk örneklemi üzerinde psikometrik değerlendirmesi ve kültürlerarası bir karşılaştırma. Türk Psikoloji Dergisi, 14(43), 71-106.
• Sümer, N. (2006). Yetişkin bağlanma ölçeklerinin kategoriler ve boyutlar düzeyinde karşılaştırılması. Türk Psikoloji Dergisi, 21(57), 1-22
• Şahin, M., Aydın, B., Sarı, S. V., Kaya, S., Pala, H. (2012). Öznel iyi oluşu açıklamada umut ve yaşamda anlamın rolü. Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt: 20, No: 3, pp: 827-836.
• Şengül,Ü;Eslemıan,S;Eren,M.(2013). Türkiye’de İstatistikî Bölge Birimleri Sınıflamasına Göre Düzey 2 Bölgelerinin Ekonomik Etkinliklerinin VZA Yöntemi ile Belirlenmesi ve Tobit Model Uygulaması. Yönetim Bilimleri Dergisi, 11,(21):75-99.
• Taylor, G.J., Bagby, R.M. ve Parker, J.D.A. (1991). The alexithymia construct : a potential paradigm for psychosomatic medicine. Psychosomatic Medicine. Psychosomatics 32. 153-164.
• Taylor, G. J., Bagby, R. M. ve Parker, J. D. A (1997). Disorders of affect regulation: alexithymia in medical and psychiatric illness. Cambridge University Press.
• Temiz Tepeli,Z.(2018). Bir sınıflandırma çalışması: aleksitimik belirtiler ve bağlanma örüntüleri, Medeniyet Araştırmaları Dergisi. Cilt:3, Sayı:5.
• Terzi,Ş., Cihangir Çankaya,Z.(2009).Bağlanma stillerinin öznel iyi olmayı ve stresle başa çıkma tutumlarını yordama gücü, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi,4 (31),1-11
• Tözün,M.,(2010).Benlik saygısı,Aktüel Medicine.s.52.
• Türkçapar,H,.(2004).Anksiyete bozukluğu ve depresyonun tanısal ilişkileri, Klinik Psikiyatri, 4,12-16.
• Umberson, D., Chen, M. D., House, J. S., Hopkins, K., and Slaten, E. (1996). The effect of Social Relationships on Psychologial well-being: are men and women really so different? American Sociological Review, 61(5), 837-857
• Veenhoven, R. (1997). Advances in understanding happiness. Published in French in Revue: Québécoise De Psychologie, Volume: 18, pp: 29-74.
• Veenhoven,R.(1998). Two state-traıt dıscussıons on happıness, Social Indicators Research 43: 211–225, Kluwer Academic Publishers
• Vermaat, J. R. C. (2005). Household production, health and happiness. Phd. Thesis, Wageningen University.
• Yetim, Ü. (2001). Toplumdan bireye mutluluk resimleri.İstanbul: Bağlam Yayıncılık.