Depresyon Atak Sayısının Depresyon Şiddeti, Tedavi Uyumu, Stres, Kişilik, Yürütücü İşlevler ve Karar Verme ile İlişkisi

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: Supplement 1, 119 - 132, 29.12.2023

Tuğba Çebioğlu , Hatice Kafadar

https://doi.org/10.18863/pgy.1261556

Öz

Majör depresif bozukluk (MDB) dünya popülasyonunu önemli düzeyde etkileyen psikiyatrik bozukluklardan bir tanesidir. Bu çalışmada MDB hastalarında atak sayısı ile depresyon şiddeti, tedavi uyumu, algılanan stres, kişilik, yürütücü işlevler ve karar verme arasındaki ilişkinin araştırılması amaçlanmıştır. Araştırmanın örneklemi MDB tanısı almış kişilerden oluşmaktadır. Araştırmada Beck Depresyon Envanteri (BDE), Morisky Tedavi Uyum Ölçeği (MTU), Algılanan Stres Ölçeği (ASO-14), Mizaç ve Kişilik Envanteri–Gözden Geçirilmiş Form (MKE-R), Wechsler Bellek Ölçeği-III/Harf-Sayı Dizisi Alt Testi (HSD), Wisconsin Kart Eşleme Testi (WKET), Stroop Testi TBAG Formu (STR) ve Iowa Kumar Testi (IKT) olmak üzere 8 tane ölçme aracı kullanılmıştır. Araştırma bulguları MDB’de depresyon şiddetinin atak sayısı (r=-0,051, p>0,05) ve tedavi uyumu ile ilişkili olmadığını (r=-0,082, p>0,05), ancak atak sayısı ile tedavi uyumu arasında anlamlı düzeyde ilişki olduğunu (r=-0,880, p<0,001) göstermiştir. Atak sayısı arttıkça algılanan stres düzeyinin ve tedaviye dair bilgi düzeyinin azaldığı, kişilik özelliklerinden ödül bağımlılığı ve yenilik arayışının ise arttığı görülmüştür. Yürütücü işlevler ve karar verme işlevlerinin de tekrarlayan atakları olan MDB hastalarında daha zayıf olduğu saptanmıştır. Bu çalışmada MDB'de depresyon şiddetinin atak sayısı ve tedavi uyumu ile ilişkili olmadığı görülmüş ve bu durum tekrarlayan ataklarla ilişkili diğer değişkenlerin ele alınması gerektiğini düşündürmüştür. MDB'nin yineleyici olduğu durumlarda tedaviye uyum, algılanan stres ve kişilik gibi etmenlerin yanı sıra yürütücü fonksiyonların ve karar verme davranışının da etkili olduğu ve önemle takip edilmesi gerektiği düşünülmektedir. Bu durumda MDB'nin takibinde ve tedavi sürecinde bilişsel müdahale seçeneklerinin de değerlendirilmesi gerekli görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tedavi Uyumu, Yürütücü İşlevler, Depresyon

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Relationship of Number of Depression Episodes with Depression Severity, Treatment Adherence, Stress, Personality, Executive Functions and Decision-Making

Öz

Major depressive disorder (MDD) is a psychiatric disorder that significantly affects the world population. The aim of this study was to investigate the relationship between the number of episodes and severity of depression, treatment adherence, perceived stress, personality, executive functions and decision making in MDD patients. Measurement tools including Beck Depression Inventory (BDI), Morisky Medication Adherence Scale (MMAS), Perceived Stress Scale (ASO-14), Temperament and Personality Inventory-Revised Form (TCI-R), Wechsler Memory Scale-III/Letter-Number Sequence Subtest (HSD), Wisconsin Card Sorting Test (WCST), Stroop Test TBAG Form (STR) and Iowa Gambling Taskt (IGT) were used in the study. The findings of the study showed that the severity of depression in MDD was not related to the number of episodes (r=-0.051, p>0.05) and treatment compliance (r=-0.082, p>0.05), but there was a significant relationship between the number of episodes and treatment compliance (r=-0.880, p<0.001). As the number of episodes increased, the perceived stress level and the level of knowledge about treatment decreased, whereas reward addiction and novelty seeking among personality traits increased. Executive functions and decision-making functions were also found to be weaker in MDD patients with recurrent episodes. The severity of depression in MDD was not associated with the number of episodes and medication adherence, suggesting that other variables associated with recurrent episodes should be addressed. In cases of recurrent MDD, in addition to factors such as medication adherence, perceived stress and personality, executive functions and decision-making behavior are also influential and should be closely monitored. Thus, it seems necessary to evaluate cognitive intervention options in the follow-up and treatment process of MDD.

Anahtar Kelimeler

Depression severity, number of episodes, stress, personality, medication adherence, executive functions, decision making

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Aker M, Harmer C, Landrø NI (2014) More rumination and less effective emotion regulation in previously depressed women with preserved executive functions. BMC Psychiatry, 14:334.
• Albert KM, Potter GG, McQuoid DR, Taylor WD (2018) Cognitive performance in antidepressant-free recurrent major depressive disorder. Depress Anxiety, 35:694-699.
• Alexopoulos GS, Manning K, Kanellopoulos D, McGovern A, Seirup JK, Banerjee S et al. (2015) Cognitive control, reward-related decision making and outcomes of late-life depression treated with an antidepressant. Psychol Med, 45:3111-3120.
• Anber T, Akar T, Altun F (2021) Depresyon ve toplum ruh sağlığı. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Dergisi, 2:99-103.
• Ant SE (2005) Wechsler Bellek Ölçeği-III Sözel Çağrışım Çiftleri ve İşitsel Gecikmeli Tanıma alt testlerinin Türkçe geçerlik, güvenirlik ön çalışması (Yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversi tesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Årdal G, Hammar Å (2011) Is impairment in cognitive inhibition in the acute phase of major depression irreversible? Results from a 10-year follow-up study. Psychol Psychother, 84:141-150.
• Aslan S (2008) Kişilik, huy ve psikopatoloji. Reviews, Cases and Hypotheses in Psychiatry, 2:7-18.
• Aydemir O, Ergün H, Soygur H, Kesebir S, Tulunay C (2009) Quality of life in major depressive disorder: A cross-sectional study. Turk Psikiyatri Derg, 20:205-212.
• Baeza-Velasco C, Guillaume S, Olié E, Alacreu-Crespo A, Cazals A, Courtet P (2020) Decision-making in major depressive disorder: Subjective complaint, objective performance and discrepancy between both. J Affect Disord, 270:102-107.
• Bajraktarov S, Novotni A, Arsova S, Gudeva-Nikovska D, Vujovik V (2017) Character and temperament dimensions in subjects with depressive disorder: Impact of the affective state on their expression. Open Access Maced J Med Sci, 5:64-67.
• Bechara A, Damasio AR, Damasio H, Anderson SW (1994) Insensitivity to future consequences following damage to human prefrontal cortex. Cognition, 50:7-15.
• Bechara A (2007) Iowa Gambling Task Professional Manual. Psychological Assessment Resources, Inc.
• Beck AT, Ward CH, Mendelson M, Mock J, Erbaugh J (1961) An inventory for measuring depression. Arch Gen Psychiatry, 4:561-571.
• Berg EA (1948) A simple objective technique for measuring flexibility in thinking. J Gen Psychol, 39:15-22.
• Bringer E, Lundervold A, Stordal K, Mykletun A, Egeland J, Bottlender R et al. (2005) Executive function improvement upon remission of recurrent unipolar depression. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci, 255:373-380.
• Byrne BM (2010) Structural Equation Modeling With AMOS: Basic Concepts, Applications, and Programming, (2nd ed.). New York, Routledge.
• Canpolat S, Kırpınar I, Deveci E, Aksoy H, Bayraktutan Z, Eren I et al. (2014) Relationship of asymmetrical dimethylarginine, nitric oxide, and sustained attention during attack in patients with major depressive disorder. ScientificWorldJournal, 2014:624395.
• Cao W, Liao H, Cai S, Peng W, Liu Z, Zheng K et al. (2021) Increased functional interaction within frontoparietal network during working memory task in major depressive disorder. Hum Brain Mapp, 42:5217-5229.
• Cloninger CR, Przybeck TR, Svrakic DM, Wetzel RD (1994) The Temperament and Character Inventory (TCI): A guide to its development and use (1st ed.). St. Louis, Washington University.
• Cohen S, Kamarck T, Mermelstein R (1983) A global measure of perceived stress. J Health Soc Behav, 24:385-396.
• Çevik A, Şentürk V (2008) Tarihsel süreçte psikosomatik tıp ve psikosomatik bozukluklara genel bir bakış. Türkiye Klinikleri Psikiyatri Özel Dergisi, 1(2):1-11.
• Dai Q, Feng Z (2011) Dysfunctional distracter inhibition and facilitation for sad faces in depressed individuals. Psychiatry Res, 190:206-211.
• Davidson JR, Meltzer-Brody SE (1999) The under recognition and under treatment of depression: What is the breadth and depth of the problem? J Clin Psychiatry, 7:4-9.
• Demirkol ME, Tamam L (2016) Psikiyatrik bozukluklarda tedavi uyumu. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8:85-93.
• De Nooij L, Harris MA, Adams MJ, Clarke TK, Shen X, Cox SR (2020) Cognitive functioning and life time major depressive disorder in UK Biobank. Eur Psychiatry, 63:e28.
• Ervatan SÖ, Özel A, Türkçapar H, Atasoy N (2003) Depresif hastalarda tedaviye uyum: Doğal izlem çalışması. Klinik Psikiyatri Dergisi, 6:5-11.
• Eskin M, Harlak H, Demirkıran F, Dereboy Ç (2013) Algılanan Stres Ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Güvenirlik ve geçerlik analizi. Yeni Symposium, 51:132-140.
• Fossati P, Ergis AM, Allilaire JF (2002) Executive functioning in unipolar depression: a review. Encephale, 28:97-107.
• Gohier B, Ferracci L, Surguladze SA, Lawrence E, El Hage W, Kefi MZ et al. (2009) Cognitive inhibition and working memory in unipolar depression. J Affect Disord, 116:100-105.
• Gotlib IH, Hammen CL (2009) Handbook of Depression (2nd ed.) New York, Guilford Press.
• Güleç H, Medine Y, Küçükali İC (2007) Erişkin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanısı konmuş erkek mahkumlarda IOWA Kumar Testi Türkçe uyarlamasının psikometrik özellikleri. Türkiye’de Psikiyatri, 9:91-97.
• Hair JF, Black WC, Babin BJ, Anderson RE (2010). Multivariate Data Analysis (8th ed.). Upper Saddle River, Prentice Hall.
• Hales RE, Yudofsky SC (2004) Essentials of Clinical Psychiatry (2nd ed.). Washington DC, American Psychiatric Publishing.
• Han G, Klimes-Dougan B, Jepsen S, Ballard K, Nelson M, Houri A et al. (2011) Selective neurocognitive impairments in adolescents with major depressive disorder. J Adolesc, 35:11-20.
• Hansenne M, Reggers J, Pinto E (1999) Temperament and character inventory (TCI) and depression. J Psychiatr Res, 33:31-36.
• Hasler G, Drevets WC, Manji HK, Charney DS (2004) Discovering end ophenotypes for major depression. Neuropsychopharmacology, 29:1765-1781.
• Heaton RK (1981) Wisconsin Card Sorting Test Manual. Odessa, FL, Psychological Assessment Resources.
• Heaton RK, Chelune GJ, Talley JL (1993) Wisconsin Card Sorting Test Manual:Revised and Expanded. Odessa, FL, Psychological Assessment Resources.
• Helvacı Çelik F, Hocaoğlu Ç (2016) Majör depresif bozukluk tanımı, etiyolojisi ve epidemiyolojisi: Bir gözden geçirme. Çağdaş Tıp Dergisi, 6:51-66.
• Hong K, Hwang H, Han H, Chae J, Choi J, Jeong Y et al. (2021) Perspectives on antenatal education associated with pregnancy outcomes: Systematic review and meta-analysis. Women Birth, 34:219-230.
• Işık E, Işık U, Taner Y (2013) Çocuk Ergen, Erişkin ve Yaşlılarda Depresif ve Bipolar Bozukluklar. Ankara, Ziraat Grup Matbaacılık.
• İçellioğlu S (2015) Iowa Kumar Testi: Normatif veriler ve yürütücü işlevlerle ilişkisi. Dusunen Adam, 28:222-230.
• Karabekiroğlu A, Topçuoğlu V, Gönentür GA, Karabekiroğlu K (2010) İlk epizod majör depresyon ve yineleyici majör depresyon grupları arasında yönetici işlev farklılıkları. Turk Psikiyatri Derg, 21:280-288.
• Karakaş S, Irak M, Kurt M (1999) Wisconsin Kart Eşleme Testi ve Stroop Testi TBAG formu: Ölçülen özellikler açısından karşılaştırmalı analiz. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmokoloji Dergisi, 7:179-192.
• Karakaş S, Karakaş HM (2000) Yönetici işlevlerin ayrıştırılmasında multidisipliner yaklaşım: Bilişsel psikolojiden nöroradyolojiye. Klinik Psikiyatri Dergisi, 3:215¬-227.
• Karakaş S (2006) BİLNOT Bataryası El Kitabı: Nöropsikolojik Testler için Araştırma ve Geliştirme Çalışmaları (2nd ed.). Ankara, Eryılmaz Ofset.
• Kılınç S, Torun F (2011) Türkiye'de klinikte kullanılan depresyon değerlendirme ölçekleri. Dirim Tıp Gazetesi, 1:39-47.
• Knight MJ, Baune BT (2018) Cognitive dysfunction in major depressive disorder. Curr Opin Psychiatry, 31:26-31.
• Kotan VO, Kotan Z, Aydın B, Kırlı S (2018) Depresyon hastalarında nöro-davranışsal kognitif durum değerlendirme testi sonuçları. Ankara Medical Journal, 18:84-93.
• Köroğlu E (2015) DSM-V Odaklı Klinik Psikiyatri (2nd ed.). Ankara, HYB Yayımcılık.
• Köse S, Sayar K, Kalelioğlu Ü, Aydın N, Ak İ, Kırpınar İ et al. (2004) Mizaç ve Karakter Envanteri (Türkçe TCI): geçerlik, güvenirliği ve faktör yapısı. Klin Psikofarmakol Bolteni, 14:107-131.
• Köse S, Sayar K, Kalelioğlu U, Aydın N, Çelikel FC, Güleç H et al. (2009) Normative data and factorial structure of the Turkish version of the Temperament and Character Inventory. Compr Psychiatry, 50:361-368.
• Lampe IK, Hulshoff Pol HE, Janssen J, Schnack HG, Kahn RS, Heeren TJ (2003) Association of depression duration with a reduction of global cerebral gray matter volume in female patients with recurrent major depressive disorder. Am J Psychiatry, 160:2052-2054.
• Lezak MD, Howieson DB, Bigler ED, Tranel D (2012) Neuropsychological Assessment (5th ed.). New York, Oxford University Press.
• Li Z, Ruan M, Chen J, Fang Y (2021) Major depressive disorder: advances in neuroscience research and translational applications. Neurosci Bull, 37:863-880.
• Liu H, Funkhouser CJ, Langenecker SA, Shankman SA (2021) Set shifting and inhibition deficits as potential endo-phenotypes for depression. Psychiatry Res, 300:113931.
• Mackin RC, Nelso JC, Delucchi KL, Raue PJ, Satre DD, Kiosses DN et al. (2014) Association of age of depression on set with cognitive functioning in individuals with late life depression and executive dysfunction. Am J Geriatr Psychiatry, 22:1633-1641.
• Miyake A, Friedman NP, Emerson MJ, Witzki AH, Howerter A, Wager TD (2000) The unity and diversity of executive functions and their contributions tocomplex “frontal lobe” tasks: A latent variable analysis. Cogn Psychol, 41:49-100.
• Morisky DE, Gren LW, Levine DM (1986) Concurrent and predictive validity of a self-reported measure of medication adherence. Med Care, 24:67-74.
• Must A, Szabó Z, Bódi N, Szász A, Janka Z, Kéri S (2006) Sensitivity to reward and punishment and the prefrontal cortex in major depression. J Affect Disord, 90:209-215.
• Nikolin S, Tan YY, Martin D, Moffa A, Loo CK, Boonstra TW (2021) Behavioural and neurophysiological differences in working memory function of depressed patient sand healthy controls. J Affect Disord, 295:559-568.
• Özarslan Z, Fıstıkcı N, Keyvan A, Uğurad ZI, Saygılı S (2013) Depresyon hastalarının stres ile başa çıkma stratejileri. Marmara Medical Journal, 26:130-135.
• Özdemir Y (2005) Wechsler Bellek Ölçeği-III Mantıksal Bellek ve İşitsel Gecikmeli Tanıma alt testlerinin Türkçe geçerlik, güvenirlik ön çalışması (Yüksek lisans tezi). Eskişehir, Anadolu Üniversitesi.
• Paelecke-Habermann Y, Pohl J, Leplow B (2005) Attention and executive functions in remitted major depression patients. J Affect Disord, 89:125-135.
• Rose EJ, Ebmeier KP (2006) Pattern of impaired working memory during major depression. J Affect Disord, 90:149-61.
• Parlar M, Frewen PA, Oremus C, Lanius RA, McKinnon MC (2016) Dissociative symptoms are associated with reduced neuropsychological performance in patients with recurrent depression and a history of trauma exposure. Eur J Psychotraumatol, 7:29061.
• Rinaldi R, Lefebvre L, Joachim A, Rossignol M (2020) Decision-making of patients with major depressive disorder in the framework of action control. Cogn Neuropsychiatry, 25:71-83.
• Rizk MM, Rubin-Falcone H, Keilp J, Miller JM, Sublette ME, Burke A et al. (2017) White matter correlates of impaired attention control in major depressive disorder and healthy volunteers. J Affect Disord, 222:103-111.
• Roca M, Del Amo AR, Riera-Serra P, Pérez-Ara MA, Castro A, Roman Juan J et al. (2019) Suicidal risk and executive functions in major depressive disorder: A study protocol. BMC Psychiatry. 19:253.
• Rose EJ, Ebmeier KP (2006) Pattern of impaired working memory during majör depression. J Affect Disord, 90:149-61.
• Salık HH (2017) Olumlu düşünme becerileri ve başa çıkma yeterliği arasındaki ilişkinin çeşitli demografik değişkenler göz önünde bulundurularak incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İstanbul, Gelişim Üniversitesi.
• Siqueira ASS, Flaks MK, Biella MM, Mauer S, Borges MK, Aprahamian I (2018) Decision making assessed by the IOWA gambling task and major depressive disorder a systematic review. Dement Neuropsychol, 12:250-255.
• Smith DJ, Muir WJ, Blackwood DH (2006) Neurocognitive impairment in euthymic young adults with bipolar spectrum disorder and recurrent major depressive disorder. Bipolar Disord, 8:40-46.
• Smith EE, Kosslyn SM (2013) Cognitive Psychology: Mind and Brain. London, UK, Pearson Education Limited.
• Stefanescu C, Ciobica A (2012) The relevance of oxidative stress status in first episode and recurrent depression. J Affect Disord, 143:34-38.
• Stordal KI, Lundervold AJ, Egeland J, Mykletun A, Asbjørnsen A, Landrø NI et al. (2004) Impairment across executive functions in recurrent major depression. Nord J Psychiatry, 58:41-47.
• Stroop JR (1935) Studies of interference in serial verbal reactions. J Exp Psychol, 18, 643-662.
• Talarowska M, Zajaczkowska M, Galecki P (2015) Cognitive functions in first episode depression and recurrent depressive disorder. Psychiatr Danub, 27:38-43.
• Teraishi T, Hori H, Sasayama D, Matsuo J, Ogawa S, Ishida I et al. (2015) Personality in remitted major depressive disorder with single and recurrent episodes assessed with the Temperament and Character Inventory. Psychiatry Clin Neurosci, 69:3-11.
• Thase ME, Rush AJ (1997) When at first you don't succeed: Sequential strategies for antidepressant nonresponders. J ClinPsychiatry, 13:23-29.
• Torun ÖD (2019) Majör depresif bozukluk tanısı almış bir grup hastada üst bilişsel işlevlerin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Mersin, Çağ Üniversitesi.
• Yüksel D, Engelen J, Schuster V, Dietsche B, Konrad C, Jansen A et al. (2018) Longitudinal brain volume changes in major depressive disorder. J Neural Transm, 125:1433-1447.
• Varghese S, Frey BN, Schneider MA, Kapczinski F, de Azevedo Cardoso T (2022) Functional and cognitive impairment in the first episode of depression: A systematic review. Acta Psychiatr Scand, 145:156-185.
• Vural B, Acar ÖT, Topsever P, Filiz TM (2012) Reliability and validity of Turkish version of Modified Morisky Scale. Turkish Family Physician, 3:17-20.
• Wiegand HF, Godemann F (2017) Increased treatment complexity for major depressive disorder for in patients with comorbid personality disorder. Psychiatr Serv, 68:524-527.
• Westheide J, Wagner M, Quednow BB, Hoppe C, Cooper-Mahkorn D, Strater B et al. (2007) Neuropsychological performance in partly remitted unipolar depressive patients: focus on executive functioning. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci, 257:389-395.
• WHO (2017) Depression and Other Common Mental Disorders Global Health Estimates. Geneva, World Health Organization.
• Yalçın MH (2017) Mizaç ve karakter envanteri-gözden geçirilmiş formu (Türkçe TCI-R): geçerlik, güvenirliği ve faktör yapısı (Yüksek lisans tezi). Gaziantep, Hasan Kalyoncu Üniversitesi.