Türkiye ve Avrupa'da Toplum Ruh Sağlığı: Veriler ve Etkileyen Faktörler

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 4, 673 - 682, 25.12.2024

Esra Karabulut , Ali Çayköylü , Birgül Özkan

https://doi.org/10.18863/pgy.1392348

Öz

İnsan, biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerin birleşimi ile tamamlanabilen bir varlıktır. Sağlık kavramı; insanın ruhsal, sosyal ve fiziksel yönden tam bir iyilik hali içinde olması şeklinde tanımlanmaktadır. "Toplum ruh sağlığı" terimi, ruh sağlığını birey ve bireyin etkileşim içinde olduğu çevre ile ilişkili olarak tanımlar. Ruh sağlığını etkileyen faktörlerin bilinmesi ve müdahale edilmesi durumunda, toplum ruh sağlığının olumlu yönde ilerleme kaydedeceği öngörülmektedir. Bu çalışmanın amacı; Türkiye’deki ve Avrupa’daki toplum ruh sağlığı verilerini analiz ederek, toplum ruh sağlığını etkileyen faktörlerin incelenmesive karşılaştırılmasıdır. Dünya Sağlık Örgütü bu faktörleri; bireysel, aile ve toplum, yapısal faktörler olarak üç grupta incelemektedir. Bu faktörlerin ruh sağlığını etkileme derecelerini analiz edebilmek adına, Türkiye’deki ve Avrupa’daki veriler; Dünya Sağlık Örgütü, Avrupa Komisyonu, Avrupa Parlamentosu, OECD, Türkiye İstatistik Kurumu raporları incelenerek oluşturulmuştur. Toplum ruh sağlığı, yaşanılan toplumun sağlık hastalık anlayışından, ruh sağlığı hizmetlerine ulaşım imkânlarından, cinsiyetten, yaştan, eğitimden, yalnızlık kavramından, işsizlik durumundan, pandemi gibi dünyayı etkileyen hastalıklardan ve ekonomiden etkilenmekte olduğu görülmektedir. Ruh sağlığı raporları ve analizleri sonucunda, Türkiye’de ve Avrupa’da toplum ruh sağlığını etkileyen faktörler arasında çok fazla farklılık gözlenmemiştir. Genel olarak ruh salığı verilerinde ülke bazlı değerlendirmelerin olduğu görülmektedir. Ülkeler arasındaki farklılıklar genel olarak ülkelerin gelişmişlik düzeyleri ile yorumlanmaktadır. Ancak ülkeler arası kültürel farklılıkların üzerinde durulmadığı görülmektedir. Doğru bir karşılaştırma için farklı ülkelerden toplumun kültürünü bilen araştırmacıların dahil olduğu, çok merkezli çalışmalar yapılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Toplum ruh sağlığı, Etkileyen Faktörler, Avrupa, Türkiye

Community Mental Health in Türkiye and Europe: Data and Influencing Factors

Öz

Human is an entity that can be completed with the combination of biological, psychological and social factors. The concept of health is defined as being in a state of complete mental, social and physical well-being. The term "community mental health" defines mental health care in relation to the individual and the environment in which the individual interacts. If the factors affecting mental health are known and intervened, it is predicted that community mental health will make positive progress. The aim of this study is to examine and compare the factors affecting community mental health by analysing community mental health data in Türkiye and Europe. The World Health Organisation (WHO) examines these factors in three groups as individual, family and community and structural factors. In order to analyse the degree to which these factors affect mental health, data from Türkiye and Europe were analysed by examining the reports of the World Health Organization, European Commission, European Parliament, OECD, Institute for Health Metrics and Evaluation and Turkish Statistical Institute. It is seen that community mental health is affected by the community's understanding of health and illness, access to mental health services, gender, age, education, the concept of loneliness, unemployment, diseases affecting the world such as pandemics and the economy. As a result of mental health reports and analyses, not much difference was observed between the factors affecting public mental health in Türkiye and Europe. In general, it is seen that there are country-based evaluations in mental health data. Differences between countries are generally interpreted with the development levels of countries. However, cultural differences between countries are not emphasised. For an accurate comparison, multicentre studies should be conducted involving researchers from different countries who know the culture of the society.

Anahtar Kelimeler

Community mental health, Europe, Turkey, Influencing factors

Kaynakça

• Batmaz M, Gezgin Yazıcı H (2021) Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği, Ankara, Nobel Tıp Kitapevi.
• Bilge A (2014) Toplum ruh sağlığı. In Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Bakım Sanatı, (Eds. O Çam, E Engin). İstanbul, İstanbul Tıp Kitapevi
• Çam O, Bilge A (2014) Kültürlerarası psikiyatri. In Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Bakım Sanatı, (Eds. O Çam, E Engin). İstanbul, İstanbul Tıp Kitapevi.
• Çiçekoğlu P, Duran S (2018) Dünyada ve Türkiye’de toplum temelli koruyucu ruh sağlığı hizmetleri. In Toplum Ruh Sağlığı Hemşireliği. (Ed. G Ünsal Barlas):8-14. Ankara, Türkiye Klinikleri.
• Dönmez A, Çam O (2021) Dünyada ve Türkiye’de toplum ruh sağlığı hizmetleri. Toplum Ruh Sağlığı Hemşireliği, (Eds. R Aylaz, A Dönmez):2-10. İstanbul, İstanbul Tıp Kitapevleri
• European Commission (2023) Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions on a Comprehensive Approach to Mental Health. Brussels, European Commission.
• Grundy E, van den Broek T, Keenan K (2019) Number of children, partnership status, and later-life depression in eastern and western europe. J Gerontol B Psychol Sci Soc Sci, 74:353-363.
• Gürhan N (2016) Ruh Sağlığı ve Psikiyatri Hemşireliği. Ankara, Nobel Tıp Kitabevi..
• Güzel S, Zubaroğlu Yanardağ M (2021) Çevresel ve sosyal faktörler ile ruh sağlığı üzerine bir inceleme: ruh sağlığı alanında sosyal hizmet mesleğinin önemi. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8:142-150.
• Hacıhasanoğlu Aşılar R, Yıldırım A (2021) Koruyucu ruh sağlığı hizmetleri. Toplum Ruh Sağlığı Hemşireliği. (Eds. R Aylaz, A Dönmez):11-27.İstanbul, İstanbul Tıp Kitapevleri..
• Halter MJ (2014) Varcarolis' Foundations of Psychiatric Mental Health Nursing, 7nd ed. New York, Elsevier Saunders.
• IHME (2016) Global Burden of Disease Study 2016 data resources. https://ghdx.healthdata.org/gbd-2016 (Accessed 17.05.2023)
• Karadağ A, Çalışkan N, Göçmen Baykara Z (2017) Hemşirelik Teorileri ve Modelleri. İstanbul, Akademi Yayınevi.
• Kessler RC, Amminger GP, Aguilar-Gaxiola S, Alonso J, Lee S, Ustün TB (2007) Age of onset of mental disorders: a review of recent literature. Curr Opin Psychiatry, 20:359–364.
• Kılıç C (2020) Türkiye’de ruhsal hastalıkların yaygınlığı ve ruhsal tedavi ihtiyacı konusunda neredeyiz? Toplum ve Hekim Dergisi, 35:179-187.
• Kılıç M, Uzunçakmak T (2016) Aile Sağlığı Merkezine başvuranların ruh sağlığı düzeyi ve etkileyen faktörler. Türk Aile Hekimliği Dergisi, 20:115-121.
• Kovess-Masfety V, Husky MM, Keyes K, Hamilton A, Pez O, Bitfoi A et al. (2016). Comparing the prevalence of mental health problems in children 6-11 across Europe. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol, 51:1093-1103.
• Mahmoodi Z, Yazdkhasti M, Rostami M, Ghavidel N (2022) Factors affecting mental health and happiness in the elderly: A structural equation model by gender differences. Brain Behav, 12:e2549
• Malas EM (2019) Ruhsal bozukluklara karşı stigma:derleme. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(Suppl 1):1170-1188.
• Munizza C, Argentero P, Coppo A, Tibaldi G, Di Giannantonio M, Picci RL et al. (2013) Public beliefs and attitudes towards depression in Italy: a national survey. PloS One, 8:e63806
• OECD (2015) Fit Mind, Fit Job: From Evidence to Practice in Mental Health and Work, Mental Health And Work. Paris, OECD Publishing.
• OECD (2018) "How is Depression Related to Education?" Education Indicators in Focus, No. 60. Paris, OECD Publishing.
• OECD/EU(2018) Health at a Glance: Europe 2018: State of Health in the EU Cycle. Paris, OECD Publishing.
• Özer D, Şahin Altun Ö (2022) Ruh sağlığı okuryazarlığı: farkındalık ile toplum ruh sağlığını güçlendirme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 14:284-289.
• Öztürk MO, Uluşahin NA (2023) Ruh Sağlığı ve Bozuklukları, 17. Baskı. Ankara, Nobel Tıp Yayınevleri.
• Scholz N (2021) Mental Health and the Pandemic. Brussels, European Parliamentary Research Service.
• Townsend MC (2015) Essentials of Psychiatric Mental Health Nursing: Concepts of Care in Evidence-Based Practice, 8th ed. Philadelphia, PA, FA Davis.
• TUIK (Turkish Statistical Institute) (2019) Türkiye Sağlık Araştırma Raporu.. Ankara, türkiye İstatistik Kurumu
• Velioğlu P (2012) Hemşirelikte Kavram ve Kuramlar. İstanbul, Alaş Ofset t.
• Videbeck SL (2008) Psychiatric- Mental Health Nursing. 4th ed. Philadelphia, PA, Lippincott Williams & Wilkins.
• WHO (2022) World Mental Health Report: Transforming Mental Health 2022. Geneva, World Health Organization.
• Yakeley J (2018) Shame, culture and mental health. Nord J Psychiatry, 72(Suppl1):20-22.