Decisions of Domestic and Foreign Capital Businesses towards Employees and Organizational Trust during the Covid-19 Pandemic

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1-Prof. Dr. Feyzullah EROĞLU Armağan Sayısı, 144 - 170, 30.05.2023

Hicran Utkun Dincer Aydın , Ayşe İrmiş

https://doi.org/10.47097/piar.1285581

Öz

Crisis are periods when businesses are sensitive, and decisions made during a crisis may have constructive or disruptive effects. The ultimate purpose of the decisions is aimed at protecting the enterprise resources. However, during a crisis, businesses are mostly able to ignore the effects of the crisis and decisions on human resources while making plans to protect their physical resources. Each decision made by the businesses leads to the formation of employees' expectations and beliefs towards the organization, that is, the formation of trust or distrust. Trust, which is the basic step of the “social” aspect that makes a person different and important from all other business resources, is positively or negatively affected by decisions. In this study, the effect of the decisions made by businesses towards employees during the Covid-19 pandemic on organizational trust was investigated. In addition, it was examined whether the decisions differed depending on the type of capital. In this context, data were collected from 648 employees using the survey technique. The findings demonstrate that the decisions made by businesses during the Covid-19 pandemic affect the organizational trust, at the same time, these decisions differ according to the type of capital.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Trust, Organizational Trust

Covid-19 Pandemi Sürecinde Yerli ve Yabancı Sermayeli İşletmelerin Çalışanlara Yönelik Kararları ve Örgütsel Güven

Öz

Kriz dönemleri işletmelerin hassas oldukları dönemlerdir ve bu dönemlerde alınan kararların yapıcı ya da bozucu etkileri olabilmektedir. Kararların nihai amacı işletme kaynaklarının korunmasına yöneliktir. Ancak kriz dönemlerinde işletmeler çoğunlukla fiziki kaynaklarını korumaya yönelik planlar yaparken krizin ve kararların insan kaynağına olan etkilerini göz ardı edebilmektedirler. İşletmelerin aldıkları her bir karar çalışanların örgüte yönelik beklentilerinin ve inançlarının şekillenmesine yani güven veya güvensizliğin oluşmasına neden olmaktadır. İnsanı diğer tüm işletme kaynaklarından farklı ve önemli kılan “sosyal” yönün temel basamağı olan güven kriz dönemlerinde alınan kararlardan olumlu ya da olumsuz şekilde etkilenmektedir. Bu çalışmada Covid-19 pandemi sürecinde işletmelerin çalışanlara yönelik aldıkları kararların örgütsel güven düzeyleri üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Ayrıca alınan kararların sermaye türüne bağlı olarak farklılık gösterip göstermediği incelenmiştir. Bu kapsamda 648 çalışandan anket tekniği ile veriler toplanmış ve analizler yapılmıştır. Elde edilen bulgular kriz dönemlerinde işletmeler tarafından alınan kararların çalışanların örgütsel güven düzeylerini etkilediğini aynı zamanda bu kararların işletmelerin sermaye türüne göre farklılaştığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Güven, Örgütsel Güven

Kaynakça

• Artar, M., Adıgüzel Z. ve Erdil O. (2019). Örgütlerde yöneticiye duyulan güvenin, psikolojik sözleşme ihlali, örgütsel dışlanma ve iş tatmini arasındaki ilişkilerin incelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11 (3), 1417-1432.
• Asunakutlu, T. (2002). Örgütsel güvenin oluşturulmasına ilişkin unsurlar ve bir değerlendirme. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (9), 1-13.
• Atkinson, S. & Butcher, D. (2003). Trust in managerial relationships. Journal of Managerial Psychology, 18(4), 282-304.
• Aydoğan, E. ve Yasrebdoost, H., (2022). Örgütsel güvenin çalışan dayanıklılığı üzerine etkisi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 57(3), 1781-1804.
• Ayyıldız, F., Kuş, Y., ve Çam, D. İ. (2022). Koronavirüs (COVID-19) salgınına yönelik örgütsel önlemler ile örgütsel güven ve duygusal bağlılık arasındaki ilişkilerde nörotikliğin rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 37(90), 103-118.
• Bağcı, Z., ve Akbaş, T. T. (2016). Hemşirelerin örgütsel güven algılarının örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(5), 155-170.
• Balıkçı, A. (2022). Okul müdürlerinin etik davranışları ile örgütsel güven arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yaşadıkça Eğitim, 36(3), 610-626.
• Başak, S. (2010). Genelleşmiş güven ve toplumsal cinsiyet. Edebiyat Fakültesi Dergisi, 27(1), 53-71.
• Bhatti, M. H., Ju, Y., Akram, U., Hasnat B., M., Akram, Z., & Bilal, M. (2019). Impact of participative leadership on organizational citizenship behavior: Mediating role of trust and moderating role of continuance commitment: Evidence from the Pakistan hotel industry. Sustainability, 11(4), 1170.
• Brockner, J., Siegel P. A., Daly, J. P., Tyler, T. & Martin, C. (1997). When trust matters: the moderating effect of outcome favorability. Administrative Science Quarterly, 42(3), 558-583.
• Can, A. (2019). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. (8. Baskı). Pegem Akademi, Ankara.
• Can, Ö., (2021), Covid-19 salgınının Türkiye’deki işletmelere etkileri: sorunlar, dönüşümler, olanaklar, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(3), 833-863. https://doi.org/10.16951/atauniiibd.797740.
• Cerit, Y. (2009). Öğretmenlerin örgütsel güven düzeyleri ile işbirliği yapma düzeyleri arasındaki ilişki. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 637-657.
• Conchie, S. M., Taylor, P. J. & Charlton, A. (2011). Trust and distrust in safety leadership: mirror reflections?. Safety Science, 49, 1208-1214.
• Çalış, Y. E., Atılgan Sarıdoğan, A. ve Küçükgergerli, N. (2021). Covid-19 pandemisinin Türkiye’de ilaç sanayi mali yapısına etkilerinin analizi: EİS Eczacıbaşı İlaç A.Ş. örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Ağustos Özel Sayı, 273-294.
• Çokyiğit, M., ve Güçlü, N. (2022). Bürokratik yapı, örgütsel güven ve örgütsel destek arasındaki ilişki. Milli Eğitim, 51(236), 3209-3240.
• Daboval, J., Comish, R., Swindle, B., & Gaster, W. (1994). A trust inventory for small businesses. Proceedings of The Conference of The Business Trends and Small Business Trust Southwestern Small Business Institute Association, March, 1994.
• Dasgupta, P. (1988) Trust as a commodity, In D. Gambetta, (Ed.) Trust: making and breaking cooperative relation (49-72). Basil Blackwell,. https://www.researchgate.net/publication/242591079_Trust_Making_and_Breaking_Cooperative_Relations/link/56ab47be08ae8f386568be63/download
• Demircan, N. ve Ceylan, A. (2003). Örgütsel güven kavramı: nedenleri ve sonuçları. Yönetim ve Ekonomi, 10(2), 139-150.
• Derin, N. (2011). İşletmelerde Geri Kalan Sendromu ve Örgütsel Güven. Nobel Yayınları, Ankara.
• Durdabak, B. (2018). Türkiye’deki yerli sermayeli ilaç firmaları ile yabancı sermayeli ilaç firmalarının yönetsel farklılıklarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Düzgün, A. (2022). COVID 19 sürecinde örgütsel güven, işe angaje olma ve çalışan performansı arasındaki ilişkiler: turizm sektörü örneği. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 20(2), 167-185.
• Efeoğlu, İ. E. ve İplik, E. (2011). Algılanan örgütsel adaletin örgütsel sinizm üzerindeki etkilerini belirlemeye yönelik ilaç sektöründe bir uygulama. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (3), 343-360.
• Elgün, R. F., Çakıcı, A. ve Çakıcı, C. (2022). Etiğin kurumsallaşmasında liderlik tarzlarının etkisi: İlaç sektöründe mümessiller üzerine bir araştırma. İş Ahlakı Dergisi, 15(2), 121-156.
• Ergeneli, A. ve Sağlam Arı, G. (2005). Krizde işten çıkarmaların banka yöneticileri üzerine etkileri: örgütsel bağlılık, güven ve güçlendirme algıları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60 (01), 121-148.
• Eroğlu, Ş. G. (2014). Çalışanların örgütsel adalet algısının örgütsel güven üzerindeki etkileri. Pamukkale İşletme ve Bilişim Yönetimi Dergisi, 1(1), 53-66.
• Filiz, M. ve Bardakçı, S. (2020). Sağlık çalışanlarının örgütsel iklim algıları ve örgütsel güven düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: Artvin ili örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(73), 436-449.
• Gambetta, D. (1988). Can we trust trust? In D. Gambetta, (Ed.) Trust: making and breaking cooperative relation (213-237). Basil Blackwell, https://www.researchgate.net/publication/242591079_Trust_Making_and_Breaking_Cooperative_Relations/link/56ab47be08ae8f386568be63/download
• Gille, F., Jobin, A., & Ienca, M. (2020). What we talk about when we talk about trust: Theory of trust for AI in healthcare. Intelligence-Based Medicine, 1, 100001, 1-3.
• Gillespie N., Seaele R., Hailey V. H. & Dietz G. (2021), Preserving organizational trust during disruption. Organization Studies, 42(9), 1409-1433.
• Gustafsson, S., Gillespie, N., Searle, R., Hope Hailey, V. & Dietz, G. (2021). Preserving organizational trust during disruption. Organization studies, 42(9), 1409-1433.
• Guzzo, R. F., Wang, X., Madera, J. M. & Abbott J. (2021). Organizational trust in tims of Covid-19: hospitality employees’ affective responses to managers’ communication. International Journal of Hospility Management, (93), 102778.
• Gültekin, D. ve Ulusoy, H. (2022). Sağlık çalışanlarında sanal kaytarma ve örgütsel güven arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Sağlık Yönetimi ve Liderlik Dergisi, (1), 70-97.
• Günçavdı Alabay G. (2022). Örgütlerde duyguların yönetimi sürecinde etkili bir faktör olarak örgütsel güven. R. Küçükali, D. Görgülü (Ed.), Örgütlerde Duyguların Yönetimi içinde (80-91). Elektronik Kitap, Vizetek.
• Halıcı, M., Söyük, S., ve İbrahim, G. Ü. N. (2015). Sağlık çalışanlarında örgütsel güven. Journal of Management and Economics Research, 13(3), 180-198.
• Irfan, K. U., Bano, S., & Nawaz, M. (2022). Ethical leadership and work engagement, job-related affective well-being in the Covid-19: the role of organizational trust. Journal of South Asian Studies, 10(2), 271-282.
• İşcan, Ö. F. ve Sayın, U. (2010). Örgütsel adalet, iş tatmini ve örgütsel güven arasındaki ilişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(4), 195-216.
• Jaskeviciute, V., Stankeviciene, A., Diskiene, D., & Savicke, J. (2021). The relationship between employee well-being and organizational trust in the context of sustainable human resource management. Problems and Perspectives in Management, 19(2), 118-131.
• Kandemir, M. ve Gümüş, İ. (2021). İşletmelerde kriz yönetimi ve covid-19 pandemi sürecine ilişkin bir değerlendirme: Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü örneği. Journal of Organizational Behavior Review, 3(2), 153-184.
• Kanten, P. (2012). İşgörenlerde İşe Adanmanın ve Proaktif Davranışların Oluşumunda Örgütsel Güven İle Örgütsel Özdeşleşmenin Rolü. Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, Isparta.
• Kara, M. E. (2021). Yerli ve yabancı sermayeli işletmelerde iş tatmini ve örgütsel bağlılığın işgören performansı üzerine etkisi. Doktora Tezi, Kastamonu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu.
• Ketprapakorn, N., & Kantabutra, S. (2022). Toward an organizational theory of sustainability culture. Sustainable Production and Consumption, 32, 638-654.
• Kıranlı Güngör, S. (2018). Lider-üye etkileşimi ile örgütsel güven arasındaki ilişki. Turkish Studies, 13(19), 1308-2140.
• Kiziloglu, M., Dluhopolskyi, O., Laskowski, J. & Laskowska, A. (2023). Creating agile institutions with organizational trust in the finance sector of Turkey: the mediating role of psychological empowerment in times of COVID-19. Sustainability, 15, 3019. https://doi.org/10.3390/su15043019
• Köksal, K. ve GÖK, S.G. (2020) Örgüt kültürünün örgütsel sessizlik üzerine etkisi: yerli ve yabancı firma çalışanları üzerinde çoklu grup analizi, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 55(3), 1594-1614.
• Kӓhkönen T., Blomqvist K., Gillespie N., & Vanhala M. (2021). Employee trust repair: a systematic review of 20 years of empirical research and future research directions. Journal of Business Research, 130, 98-109.
• Lewicki R. J., McAllister D. J. & Bies R. J. (1998). Trust and distrust: new relationships and realities, Academy of Management Review, 23(3), 438-458.
• Lewicki, R. J. & Bunker, B. B. (1996). Devoloping and maintaining trust in work relationships. In Kramer, R. M. and T. R. Tyler, (Eds.), Trust in organizations: frontiers of theory and research (114-139). Newbury Park CA: Sage.
• Mamatoğlu, N. & Aksoy, Ş. (2021). Covid-19 readiness organizational trust scale, Cyprus Turkish Journal of Psychiatry & Psychology, 3(2), 183-191.
• McEvily, B. & Tortoriello, M. (2011). Measuring trust in organizational research: review and recommendations. Journal of Trust Research, 1,(1), 23-63.
• Mcknight D. H., & Chervany N. L. (2001). Trust and distrust definitions: on bite at a time. In R. Falcone, M. Singh & Y. H. Tan (ed.) Trust in Cyber-societies: Integrating the Human and Artificial Perspectives (27-54). Springer Berlin Heidelberg.
• McLeary, C. N., & Cruise, P. A. (2015). A context-specific model of organizational trust: An examination of cognitive and socio-affective trust determinants in unique cultural settings. Cross Cultural Management, 22(2), 297-320.
• Mishra, A. K. (1996). Organizational responses to crisis: the centrality of trust. In Kramer, R. M. and T. Tyler (Eds.) Trust In Organizations: Frontiers of Theory and Research (261-287). Newbury Park, CA: Sage.
• Mishra, J., Morrisey, M. A. (2000). Trust in employee/employer relationships: a survey of West Michigan managers. Seidman Business Review, 6(1), 13-15.
• Nyhan, R. C., & Marlowe Jr, H. A. (1997). Development and psychometric properties of the organizational trust inventory. Evaluation Review, 21(5), 614-635.
• Omarov, A. (2009). Örgütsel güven ve iş doyumu. Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, İzmir.
• Örnek, A. Ş., Avcı, G. ve Hasçelik, G. (2022). Alınan kararlar ne zaman ölümcüldür? Çalışanların karar verme stratejilerinin kriz yönetimine etkisi. TroyAcademy, 7 (3), 392-425.
• Özen, J. (2003). Örgüte duyulan güvenin anahtar unsuru olarak örgütsel adalet. F. Erdem (Ed.) Sosyal Bilimlerde Güven içinde (183-206). Vadi Yayınları, Ankara,.
• Paliszkiewicz, J. O. (2008). Trust management: literature review. http://www.fm-kp.si/zalozba/ISSN/1854-4231.htm Erişim Tarihi: 29.11.2016
• Poon, M.L. J, Rahid, M. R. & Othman, A. S. (2006). Trust-in-supervisor: antecedents and effect on affective organizational commitment. Asian Academy of Management Journal, 11(2), 35–50.
• Qin, Y. S., & Men, L. R. (2022). Exploring the impact of internal communication on employee psychological well-being during the COVID-19 pandemic: the mediating role of employee organizational trust. International Journal of Business Communication, 8, 23294884221081838.
• Rousseau D. M., Sitkin S. B., Burt R. S., & Camerer C. F. (1998), Not so different after all: a cross-discipline view of trust. Academy of Management Review, 23(3), 393-404.
• Sargut, S. (2003). Kurumsal alanlardaki örgüt yapılarının oluşmasında ve ekonomik işlemlerin yürütülmesinde güvenin rolü. F. Erdem (Ed.) Sosyal Bilimlerde Güven içinde (89-124). Vadi Yayınları, Ankara.
• Schindler, P.L. & Thomas C. C. (1993). The structure of interpersonal trust in the workplace. Psychological Reports, 73(2), 563-573. https://doi.org/10.2466/pr0.1993.73.2.563
• Sevinç Altaş, S. (2021). Sağlık çalışanlarının örgütsel özdeşleşme, örgütsel bağlılık, örgütsel güven ve örgütsel destek algıları arasındaki ilişkiler. İşletme Araştırmaları Dergisi, 13(1), 875–891.
• Tan, H. H., & Tan, C. S. (2000). Toward the differentiation of trust in supervisor and trust in organization. Genetic, Social, and General Psychology Monographs, 126(2), 241-260.
• Tekingündüz, S. (2012). Örgütsel bağlılık üzerinde örgütsel güven ve iş tatmininin etkisinin belirlenmesine yönelik bir alan çalışması. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Ankara.
• Tokgöz, E. ve Aytemiz Seymen, O. (2013). Örgütsel güven, örgütsel özdeşleşme ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki: bir devlet hastanesinde araştırma. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Öneri Dergisi, 10(39), 61-76.
• Tunalı, D., ve Peker, A. (2020). Bankacılık sektöründe örgütsel adalet, örgütsel güven ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin incelenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1), 30-51.
• Turhan, M., Köprülü, O. ve Helvacı, İ. (2018). Örgütsel güven ile bireysel iş performansı arasındaki ilişki. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 6(5), 47-55.
• Uslu, O., ve Ardıç, K. (2022). Babacan liderlik ve yöneticiye güven ilişkisinde güç mesafesi, bireycilik ve toplulukçuluğun düzenleyici etkilerinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31(1), 279-291.
• Vanhala, M., Puumalainen, K., & Blomqvist, K. (2011). Impersonal trust: the development of the construct and the scale. Personnel Review, 40(4), 485-513.
• Vineburgh, H. J. (2010). A study of Organizational Trust and Related Variables Among Faculty Members at HBCUs. PhD Thesis, University of Iowa, 1-131.
• Wahyudi, D., Salim, U., Djazuli, A. & Rofiaty (2020), Influence of organizational culture, organizational trust and self-efficacy on knowledge sharing behavior by mediating organizational commitments study on auditors of district/city inspectorates in east java province. Journal of Engineering and Applied Sciences, 15(2), 398-409.
• Whitener, E. M., Brodt, S. E., Korsgaard, M. A. & Werner, J. M. (1998). Managers as initiators of trust: an exchange relationship framework for understanding managerial trustworthy behaviour. Academy of Management Review, 23(3), 513-530.
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.
• Yıldız, C. Ç., ve Yıldırım, D. (2021). COVİD-19 Salgını Sürecinde Hemşirelerde Yöneticiye Duyulan Güven ve İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişki. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 8(3), 397-406.
• Yu M-C., Mai Q, Tsai S-B. & Dai Y. (2018), An empirical study on the organizational trust, employee-organization relationship and innovative behavior from the integrated perspective of social exchange and organizational sustainability. Sustainability, 10, 864, doi:10.3390/su10030864
• Zanabazar, A., Jigjiddor, S. & Jambal, T. (2022). The impact of work-related stress on job satisfaction and organizational trust during COVID-19 pandemic. SHS Web Conf., 135, DOI: 10.1051/shsconf/202213501019
• Zileli, K. A. (2021). Kriz dönemlerinde insan kaynakları yönetimi: yeni tip korona virüs pandemisinde, Türkiye’de faaliyet gösteren yabancı sermayeli firmaların aldıkları tedbirler ile beyaz yaka çalışanların motivasyonları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.