Bireylerin Sağlığa İlişkin Algılarının İnformal Ödeme Tutumlarına ve İnformal Ödemeleri Yapmaya Yönelten Unsurlara Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 105 - 126, 30.06.2024

Ebru İlter , Nesrin Akca

https://doi.org/10.47097/piar.1452613

Öz

Bu çalışma, bireylerin sağlığa ilişkin algılarının informal ödemeleri yapmaya yönelten unsurlarına ve informal ödeme tutumlarına etkilerini araştırmayı amaçlayan kesitsel tipte nicel bir araştırmadır. Araştırmanın evrenini Hatay’da yaşayan 18 yaş ve üzeri yetişkin bireyler oluşturmaktadır. Araştırmada basit tesadüfi örnekleme yöntemi kullanılmış, gönüllülük esas alınarak 400 bireye anket yöntemi uygulanmıştır. Aralık 2021-Mayıs 2022 tarihleri arasında veriler toplanmıştır. Sonuçların elde edilmesinde tanımlayıcı analizler, güvenirlik analizi, normallik testleri, Pearson korelasyon analizi ve doğrusal regresyon analizi kullanılmıştır. İnformal ödemeleri yapmaya yönelten unsurlar, informal ödemelere yönelik tutum ve bireylerin sağlık algıları arasında anlamlı ilişkiler olduğu bulunmuştur (p<0,05). Bireylerin sağlık algılarının informal ödemelere yönelik tutumları ve informal ödemeleri yapmaya yönelten unsurları üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde etkilediği görülmektedir. Bireylerin bir kısmı; informal ödemenin yasaya aykırı, etik dışı, ahlaki açıdan yanlış, yolsuzlukla eşdeğer olduğunu ve mesleki yozlaşmaya neden olacağını düşünmektedir. Bir kısmı da hızlı ve kaliteli hizmet almak, sıra beklememek, tanınmış bir doktora muayene olmak, özel ilgi görmek ve sağlık hizmetini tam olarak alamamaktan korktukları için informal ödemeye başvurduklarını belirtmişlerdir. Bireyleri bu tür ödeme yapmaya yönelten sağlık algılarının değiştirilmesi ve alınacak sağlık politikası önlemleriyle birlikte informal ödemelerin azalacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İnformal Ödeme, Cepten Ödeme, Sağlık Algısı.

The Effect of Individuals’ Health Perceptions on Informal Payment Attitudes and The Factors That Lead to Making Informal Payments

Öz

This study is a cross-sectional quantitative research that aims to investigate the effects on the factors that lead to make informal payments and informal payment attitudes of individuals' health-related perceptions. The population of the research consists of individuals aged 18 and over who live in Hatay. Simple random sampling method was used in the research and the survey method was applied to 400 individuals on a voluntary basis. Data was collected between December 2021 and May 2022. Descriptive analyses, reliability analysis, normality tests, Pearson correlation analysis and linear regression were used to obtain the results. It was found that there were significant relationships between the factors that led to making informal payments, attitudes towards informal payments, and individuals’ health perceptions (p<0.05). It is seen that individuals' health perceptions have a statistically significant effect on their attitudes towards informal payments and the factors that lead them to make informal payments. Some of the individuals think that informal payment is illegal, unethical, morally wrong, equivalent to corruption and will cause professional corruption. Some of them stated that they resorted to informal payments because they wanted to receive fast and quality service, not to wait in line, to be examined by a well-known doctor, to receive special attention, and they were afraid of not receiving full healthcare. It is thought that informal payments will decrease with the changing of health perceptions that lead individuals to make such payments and the health policy measures to be taken.

Anahtar Kelimeler

Informal Payment, out of Pocket Payment, Health Perception

Kaynakça

• Allin, S., Davaki, K., & Mossialos, E. (2006). Paying for ‘free’ health care: the conundrum of informal payments in post-communist Europe, in: transparency ınternational/centre for global development, global corruption report. The University Club of Washington.
• Arab, M., Khosravi, B., Safari, H., Rahmani, H., Rajabi Vasokolaei, G., Mobinizadeh, M., & Habibi, F. (2022). Reasons for informal payments from the perspective of health care providers and recipients: a qualitative study in Iran. Global health research and policy, 7(1), 30.
• Atasoy, I. ve Doğu, Ö. (2017). Hemşirelik lisans öğrencilerinde sağlık algısına cinsiyet ve diğer faktörlerin etkisi. Türkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences Dergisi, 9(2), 107-113.
• Ayanore, M. A., Asampong, R., Alhassan, R. K., Doegah, P., Acquah, E., Kugbey, N., Aberese-Ako, M., Mensah, D., Adatara, P., Zotor, F., & Akazili, J. (2023). Informal payments and willingness to pay informally for health care among older adults: equity perspectives for geriatric care in Ghana. Journal of Global Health Science, 5(1), 1-15.
• Bahar, Z., Beşer, A., Özbıçakcı, Ş., & Öztürk Haney, M. (2013). Health promotion behaviors of Turkish women. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 6(1), 9-16.
• Baji, P., Pavlova, M., Gulácsi, L., & Groot, W. (2013). Exploring consumers’ attitudes towards informal patient payments using the combined method of cluster and multinomial regression analysis-the case of Hungary. BMC Health Services Research, 13(1), 1-14.
• Camuz Berber, İ. (2018). Sağlık hizmeti kullanıcılarının informal ödeme yapma nedenleri ve informal ödemelere yönelik tutumları: İzmir örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi.
• Cho, J., Martin, P., Margrett, J., MacDoald, M., & Poon, L. W. (2011). Trelationship between physical health and psychological well-being among oldest-old adults. Journal of Aging Research, 1-8.
• Cockcroft, A., Andersson, N., Paredes-Solís, S., Caldwell, D., Mitchell, S., Milne, D., Merhi, S., Roche, M., Konceviciute, E., & Ledogar, R. J. (2008). An inter-country comparison of unofficial payments: results of a health sector social audit in the Baltic States. BMC Health Services Research, 8, 1-12.
• Çapık, C. (2006). Yoksul ve yoksul olmayan kadınlarda sağlık algısını etkileyen etmenlerin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Diamond, J. J., Becker, J. A., Arenson, C. A., Chambers, C. V., & Rosenthal, M. P. (2007). Development of a scale to measure adults’ perceptions of health: preliminary findings. Journal of Community Psychology, 35(5), 557-561.
• Erengin, H. ve Dedeoğlu, N. (1997). Sağlığı ölçmenin kolay bir yolu algılanan sağlık. Toplum ve Hekim Dergisi, 12(77), 11-16.
• Gür, L. ve Kaya Göze D. (2020). Finansman türüne göre OECD ülkelerinde sağlık harcamalarının gelişimi: 1980 sonrası. Internatıonal Journal of Economıcs and Polıtıcs Scıences Academıc Reseearches, 4(10), 36-52.
• İlter, E. ve Akca, N. (2023). Sağlık hizmetlerinin finansmanı ve informal ödemeler. Şahna, E., Akgül, H., İrkin, R. ve Selamoğlu, Z. (Ed.), Sağlık bilimleri alanında akademik çalışmalar (ss. 183-201). Gece Kitaplığı Yayınevi.
• İstanbulluoğlu, H., Güleç, M. ve Oğur, R. (2010). Sağlık hizmetlerinin finansman yöntemleri. Dirim Tıp Gazetesi, 85(2), 86-99.
• Kadıoğlu, H. ve Yıldız, A. (2012). Sağlık algısı ölçeğinin Türkçe çevriminin geçerlilik ve güvenilirliği. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences Dergisi, 32(1), 47-53.
• Kapi, C. (2022). Açık alan egzersiz aletlerini kullanan bireylerin sağlık algılarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mustafa Kemal Üniversitesi.
• Karaoglu, N., Karaoğlu, K. B. ve Yardımcı, H. (2020). Sosyoloji ve tıp öğrencilerinin sağlık algısı ve sağlık kaygısı düzeylerinin karşılaştırılması. Ankara Medical Journal Dergisi, (3), 615-628.
• Kerkez, N. ve Şahin, T. (2023). Sağlık okuryazarlığı ile sağlık algısı ilişkisinin incelenmesi üzerine bir araştırma. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(2), 336-346.
• Kılıç, B. (2019). Lise öğrencilerinde sağlık algısı ve riskli sağlık davranışları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Cumhuriyet Üniversitesi.
• Kılıç, S. (2012). Örnek büyüklüğü, güç kavramları ve örnek büyüklüğü hesaplaması. Journal of Mood Disorders, 2(3), 140-142.
• Креслов, Є. (2020). Корупція в сфери охорони здоров’я: викорінити, запобігти, перемогти. Рекомендовано до друку Вченою радою Інституту підготовки кадрів державної служби зайнятості України. Протокол № 5 (157) від 1 червня 2020 року., 296.
• Lee, J. A., Park, J. H., & Kim, M. (2015). Social and physical environments and self-rated helath in urban and rural communities in Korea. International Journal of Environmental Research and Public Health, 12(11), 14329-14341.
• Liaropoulos, L., Siskou, O., Kaitelidou, D., Theodorou, M., & Katostaras, T. (2008). Informal payments in public hospitals in Greece. Health Policy, 87(1), 72-81.
• Maas, J., Verheij, R.A., Groenewegen, P.P., de Vries, S., & Spreeuwenberg, P. (2006). Green space, urbanity, and health: how strong is the relation? J Epidemiol Community Health, 60, 587–592.
• Marković, B., & Vukić, S. (2009). Modelı organızacıje ı fınancıranja zdravstva u odabranım zemljama svıjeta. Ekonomski vjesnik, 22(1), 183-196.
• Mosca, I., Radu, C., Strilciuc, Ş., & Ungureanu, M. I. (2023). A five-year (2017–2021) time series evaluation of patient-reported informal healthcare payments in Romania. Journal of Medicine and Life, 16(3), 387.
• Murauskienė, L. (2013). Pacientų mokėjimų, sutikimo ir galimybių mokėti už sveikatos priežiūros paslaugas lygybės aspektai lietuvoje. Health Policy and Management, 1(5), 70-81.
• Nekoeimoghadam, M., Amiresmaili, M., Esfandiari, A. & Ramezani, F. (2013). Informal payments in healthcare: a case study of Kerman province in Iran. International Journal of Health Policy and Management, 1(2), 157-162.
• Özgen, H. (2008). Sağlık hizmetleri finansmanında cepten harcama: Nedir? Neden önemlidir? Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 10(2), 201-228.
• Poortinga, W., Dunstan, F. D., & Fone, D. L. (2007). Perceptions of the neighbourhood environment and self rated health: a multilevel analysis of the Caerphilly health and social needs study. BMC Public Health, 7(1), 1-10.
• Rezazadeh, E., Mahmoudi, G., & Dabaghi, F. (2021). Designing an ınformal payment model for patients admitted in the Iran health system: a qualitative study, Ethiopian Journal of Health Sciences, 31(4), 885-896.
• Romaniuk P., Krajewski-Siuda, K., & Pomierna, I. (2010). Reformy zdrowotne w polsce a problem korupcji–w poszukiwaniu determinantów przebiegu procesów reformatorskich. In Annales Academiae Medicae Silesiensis, 64(1-2), 75-90.
• Sarker, A. R., Mahumud, R. A., Sultana, M., Ahmed, S., Ahmed, W., & Khan, J. A. (2014). The impact of age and sex on healthcare expenditure of households in Bangladesh. Springerplus, 3, 1-5.
• Sevinç, Ş. ve Yılmaz, F. Ö. (2020). Türkiye’de sağlık hizmetleri finansman yöntemleri. Selçuk Sağlık Dergisi, 1(2), 118-132.
• Tabachnik, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. (6th ed.). Pearson Education.
• Tatar, M., Özgen, H., Şahin, B., Belli, P., & Berman, P. (2007). Informal payments in the health sector: a case study from Turkey. Health Affairs, 26(4), 1029-1039.
• Williams, C. C., Horodnic, I. A., & Horodnic, A. (2016). Who is making informal payments for public healthcare in East-Central Europe: an evaluation of socio-economic and spatial variations. Eastern Journal of European Studies, 7(1), 49-61.
• Williams, C. C., & Horodnic, A. V. (2017). Rethinking informal payments by patients in Europe: an institutional approach. Health Policy, 121(10), 1053-1062.
• American Thoracic Society, (2007). https://qol.thoracic.org/sections/key-concepts/health-status-health-perceptions.html (Erişim Tarihi: 08.12.2022).
• TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu, (2022). https://www.tuik.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 04.03.2023).