Farklı Disiplinlerde Lisansüstü Eğitim Almış Kadınların Kraliçe Arı Sendromu Algısı

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 175 - 198, 30.06.2024

Kübra Mert Mahan , Parvın Orujzade

https://doi.org/10.47097/piar.1463587

Öz

Kraliçe arı sendromu, kadınların kariyerlerinde karşı karşıya kaldığı önemli bir sorundur. Kraliçe arılar erkek egemen organizasyonlarda, diğer kadınlardan ne kadar farklı olduklarını vurgulayarak başarıya ulaşmış kıdemli kadınlardır. Kraliçe arı sendromuna göre, bir kraliçe arının bir kovanın tek yöneticisi olmak istemesi gibi, kadınlar da çalıştıkları organizasyonlarda yönetici pozisyonlarına tek başına yükselmek istemektedir. Ancak bu sendrom sadece kadın yöneticilerde görülmemektedir. Bu bağlamda çalışmanın amacı, kadın akademisyenlerin kariyer gelişimlerini nasıl sınırladığını tespit etmek amacıyla lisansüstü eğitim almış kadınlarda kraliçe arı sendromunu incelemektir. Çalışmada, nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini Türkiye’de bulunan üniversitelerde lisansüstü eğitim almış ve danışmanı kadın olan dokuz kadın oluşturmaktadır. Bu katılımcılara veri toplamak amacıyla lisansüstü eğitim almış kadınların yaşadıkları sorunlara ilişkin “cinsiyet, medeni durum, çalışma planı, danışmanıyla ilişkileri veya aralarındaki engeller” gibi faktörlerin incelendiği on beş adet açık uçlu yarı-yapılandırılmış soru iletilmiştir. Verilen cevaplar, içerik analizi ile yorumlanmıştır. Elde edilen veriler deşifre edilip, kodlanıp yorumlandığında örneklemde yer alan kadınların lisansüstü eğitim süreçlerinde danışmanları tarafından kraliçe arı davranışlarına maruz kalmadıkları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kraliçe Arı Sendromu, Toplumsal Cinsiyet, Kadın, Lisansüstü Eğitim, Türkiye.

Perception of Queen Bee Syndrome of Women Who Received Postgraduate Education in Different Disciplines

Öz

Queen bee syndrome is an important problem that women face in their careers. Queen bees are senior women who have achieved success in male-dominated organizations by emphasizing how different they are from other women. According to the queen bee syndrome, just as a queen bee wants to be the sole manager of a hive, women want to rise to managerial positions alone in the organizations they work for. However, this syndrome is not only seen in female managers. In this context, the aim of the study is to examine the queen bee syndrome among women with postgraduate education to determine how female academics may limit their career development. The study employed a qualitative research method. The sample consisted of nine women who received postgraduate education at universities in Türkiye and had female advisors. To collect data, semi-structured interviews with fifteen open-ended questions were conducted, examining factors such as gender, marital status, study plans, relationships with advisors, and obstacles faced. The responses were analyzed using content analysis. The data revealed that the women in the sample did not experience queen bee behavior from their advisors during their postgraduate education.

Anahtar Kelimeler

Queen Bee Syndrome, Gender, Woman, Postgraduate Education, Türkiye.

Kaynakça

• Akman, G. ve Akman, Y. (2016). Kraliçe arı sendromu bağlamında kadın öğretmenlerin kadın yöneticilere ilişkin görüşleri. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(3), 748-763.
• Alshenqeeti, H. (2014). Interviewing as a data collection method: A critical review. English Linguistics Research, 3(1), 39-45.
• Attanapola, C. T. (2003). Changing gender roles and health ımpacts among female workers in export-processing ındustries in sri lanka. Social and Medicine, 58 (11), 2310-2312.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
• Blackstone, A. M. (2003). Gender roles and society. Sociology School Faculty Scholarship, 335-338.
• Bozkurt, Ö. ve Bozkurt, İ. (2022). Kraliçe arı sendromu. İçinde Erdoğan Kaygın, Ethem Topçuoğlu, Burcu Turan Torun (Editörler), Yönetim ve Organizasyon Sendromları 1 (ss.5-20). Eğitim Yayınevi.
• Carli, L. L. (2001). Gender and social influence. Journal of Social Issues, 57(4), 725-741.
• Cevher, E. ve Öztürk, U. C. (2015). İş yaşamında kadınların kadınlara yaptığı mobbing üzerine bir araştırma. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(4), 860-876.
• Creswell, J. (2015). 30 essential skills for the qualitative researcher. CA: SAGE.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni: Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları. 3. Baskı, Eğiten Kitap.
• Creswell, J. W. ve Creswell, J. D. (2021). Araştırma tasarımı nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları. (Çev. Ed.) Engin Karadağ, Beşinci Basımdan Çeviri, Nobel Yayınevi.
• Çelik, H., Başer Baykal, N. ve Kılıç Memur, H. N. (2020). Nitel veri analizi ve temel ilkeleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi-ENAD, 8(1), 379-406.
• Dellasega, C. (2005). Mean girls grown up-adult women who are still queen bees, middle bees, and afraid to-bees. John Wiley & Sons, Inc.
• Derks, B., Van Laar, C., & Ellemers, N. (2016). The queen bee phenomenon: Why women leaders distance themselves from junior women. The Leadership Quarterly, 27(3), 456-469.
• Derks, B. (2017). Quee bee syndrome. İçinde Rogelberg. S. G. (Editör.) The SAGE Encyclopedia of Industrial and Organizational Psychology. 2. Baskı. Thousand Oaks, SAGE Publications.
• Drexler, P. (2013). The tyranny of the queen bee. Peggy Drexler, 1-4.
• Ellemers, N., Heuvel, H., Gilder, D., Maass, A., & Bonvini, A. (2004). The underrepresentation of women in science: Differential commitment or the queen bee syndrome? British Journal of Social Psychology, 43(3), 315-338.
• Ellemers, N. (2017). Gender stereotypes. Annual Reviews, 69, 1-19.
• Faniko, K., Ellemers, N., & Derks, B. (2016). Queen bees and alpha males: Are successful women more competitive than succesful men? European Journal of Social Psychology, 46(7), 903-913.
• Fritz, R. L., & Vandermause, R. (2018). Data collection via in-depth email interviewing: Lessons from the field. Qualitative health research, 28(10), 1640- 1649.
• Güçlü, İ. (2019). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri teknik- yaklaşım-uygulama. Birinci Basım, Nobel Akademik Yayıncılık.
• Harvey, C. (2018). When queen bees attack women stop advancing: recognising and addressing female bullying in the workplace. Development and Learning in Organizations: An International Journal, 32(5), 1-4.
• Haslanger, S. (2000). Gender and race: (What) are they? (What) do we want them to be?. Noûs, 34(1), 31-55.
• Işık, E. ve Semerci, Ç. (2019). Eğitim alanı nitel araştırmalarında veri üçgenlemesi olarak odak grup görüşmesi, bireysel görüşme ve gözlem. Turkish Journal of Educational Studies, 6(3), 53-66.
• Karahan, S., Uca, S. ve Güdük, T. (2022). Nitel araştırmalarda görüşme türleri ve görüşme tekniklerinin uygulanma süreci. Nitel Sosyal Bilimler, 4(1), 78- 101.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Mavin, S. (2008). Queen bees, wannabees and afraid to bees: No more ‘best enemies’ for women in management? British Journal of Management, 19, 75-84.
• Mert, K. (2022). Örgütlerde kraliçe arı sendromu. İçinde Turhan Moç (Editör), Örgütlerde Toksik Davranışlar (ss. 199-221), Kriter Yayınevi.
• Oakley, A. (1972). Sex, gender, and society. Harper and Row.
• Öğüt, A. (2006). Türkiye'de kadın girişimciliğin ve yöneticiliğin önündeki güçlükler: Cam tavan sendromu. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 1(1), 56-78.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. 3. Baskıdan Çeviri, (Çev. Ed.) Mesut Bütün ve Selçuk Beşir Demir, Pegem Akademi.
• Polat, A. (2022). Nitel araştırmalarda yarı-yapılandırılmış görüşme soruları: Soru form ve türleri, nitelikler ve sıralama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 161-182.
• Poyraz, Z., & Kılıç, T. (2023). The relationship between queen bee syndrome and leadership: A view to healthcare institutions. International Journal Of Health Management And Tourism, 8(2), 138-157.
• Salman Yıkmış, M. (2020). Nitel araştırmalarda e-görüşme tekniği. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 183-197.
• Saraç, S. (2013). Toplumsal cinsiyet. İçinde Lerzan Gültekin, Gülgüneş, Ceylan Ertungu ve Aslı Şimşek (Editörler), Toplumsal Cinsiyet ve Yansımaları, Atılım Üniversitesi Yayınları.
• Savin-Baden, M., & Major, C. (2013). Qualitative research: The essential guide to theory and practice. Routledge.
• Sığrı, Ü. (2018). Nitel araştırma yöntemleri. Birinci Basım, Beta Basım A.Ş.
• Silverman, D. (2018). Nitel verileri yorumlama. Çev. Editörü: Erkan Dinç, Pegem Akademi.
• Sobczak, A. (2018). The queen bee syndrome. The paradox of women discrimination on the labour market. Journal of Gender and Power, 9(1), 51-61.
• Staines, G., Tavris, C., & Jayaratne, T. E. (1974). The queen bee syndrome. Psychology Today, 7, 55-60.
• Strauss, A., & Corbin, J. M. (1990). Basics of qualitative research: Grounded theory procedures and techniques. Sage Publications, Inc.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. İstanbul Journal of Sociological Studies, 35, 29-56.
• Weber, R. P. (1990). Basic content analysis. (No. 49), Sage.
• Yaşbay Kobal, H. (2021). Kraliçe arı fenomeni bağlamında özel sektörde çalışan kadınlara yönelik nitel bir araştırma. Kadem Kadın Araştırmalar Dergisi, 7(1), 53-77.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Zel, U. (2002). İş arenasında kadın yöneticilerin algılanması ve "Kraliçe arı sendromu". Amme İdaresi Dergisi, 35(2), 39-48.