Sağlık Çalışanlarında Algılanan Yönetici Desteği İle Psikolojik Sahiplenme Arasında Örgütsel Öğrenmenin Rolü ve Sosyodemografik Özelliklerin Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 222 - 241, 30.06.2024

Zeynep Polat , Aslı Köse

https://doi.org/10.47097/piar.1484116

Öz

Bu araştırmanın amaçlarından biri sağlık çalışanlarının sosyodemografik özelliklerinin algılanan yönetici desteği, psikolojik sahiplenme ve örgütsel öğrenme üzerinde etkisini değerlendirmektir. Diğer bir amacı ise algılanan yönetici desteği ile psikolojik sahiplenme arasındaki ilişkide örgütsel öğrenmenin aracı rolünü açıklamaktır. Araştırmada veri toplama aracı olarak algılanan yönetici desteği, psikolojik sahiplenme ve örgütsel öğrenme ölçeklerinden oluşan anket formu kullanılmıştır. Erzincan ilinde 386 gönüllü katılım sağlayan sağlık çalışanından veriler toplanmıştır. Sağlık çalışanlarının sosyodemografik özelliklerine göre algıladıkları yönetici desteği, psikolojik sahiplenme ve örgütsel öğrenme düzeyleri değerlendirilmiştir. Sağlık çalışanlarının algılanan yönetici desteği ile sosyodemografik özellikleri arasında, psikolojik sahiplenme düzeyleri ile cinsiyet, medeni durum ve eğitim düzeylerine göre anlamlı bir farklılık olamadığı belirlenmiştir. Sağlık çalışanlarının çalışma sürelerine ve yaş değişkenine göre psikolojik sahiplenme düzeyleri arasında istatistiksel düzeyde anlamlı bir farklılık olduğu saptanmıştır. Örgütsel öğrenme düzeyleri ile cinsiyet, medeni durum, eğitim düzeylerine ve çalışma sürelerine göre bir farklılık olmadığı sonucuna varılmıştır. Sağlık çalışanlarında algılanan yönetici desteğinin psikolojik sahiplenme üzerinde orta düzeyde, algılanan yönetici desteğinin psikolojik sahiplenme etkisinde ise örgütsel öğrenmenin kısmi aracı etkisi olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel Öğrenme, Psikolojik Sahiplenme, Yönetici Desteği.

The Role of Organizational Learning and The Effect of Sociodemographic Characteristics between Perceived Executive’s Support and Psychological Ownership in Health Care Professionals

Öz

One of the purposes of this research is to evaluate the impact of sociodemographic characteristics of healthcare professionals on perceived executive’s support, psychological ownership and organizational learning. Another aim is to explain the mediating role of organizational learning in the relationship between perceived executive’s support and psychological ownership. The research employed a survey form with scores for psychological ownership, organizational learning, and perceived executive’s support to gather data. In the province of Erzincan, 386 volunteer healthcare workers provided the data. Based on their sociodemographic traits, health workers' perceptions of executive’s support, psychological ownership, and organizational learning levels were assessed. It was found that the sociodemographic traits of healthcare professionals, psychological ownership levels, gender, marital status, and educational attainment did not significantly differ from the perceived executive’s support. Based on the characteristics of age and working hours, a statistically significant difference in psychological ownership levels was found among healthcare workers. The study's conclusion was that organizational learning levels are the same regardless of a worker's gender, marital status, degree of schooling, or working hours. It was determined that perceived executive’s support had a moderate effect on psychological ownership in healthcare workers, and organizational learning had a partial mediating effect on the psychological ownership effect of perceived executive’s support.

Anahtar Kelimeler

Organizational Learning, Psychological Ownership, Executive’s Support.

Kaynakça

• Aarons, G. A., Sommerfeld, D. H., & Walrath-Greene, C. M. (2009). Evidence-based practice implementation: the impact of public versus private sector organization type on organizational support, provider attitudes, and adoption of evidence-based practice. Implementation Science, 4(1), 83.
• Akarca, M. (2020). Psikolojik sahiplenmenin kavramsal farklılığı ve örgütsel davranış alanı içerisinde incelenen diğer yapılardan farklılaştığı noktalar üzerine bir araştırma. Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 7(56), 2049-2061.
• Akarca, M. (2021). Psikolojik sahiplenme ve örgütsel değişime dönük tutumun, iş tatmini, iş stresi ve işten ayrılma niyetine etkisi: Sağlık çalışanları üzerinde bir uygulama [Yayımlanmış yüksek lisans tezi]. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• Allen, D.T., Herst, L.E.D., Bruck, S.C., & Sutton, M. (2000). Consequences associated with work to family conflict: A review and agenda for future research. Journal of Occupational Health Psychology, 5(2), 278-308.
• Alp, M. (2007). Örgütlerde psikolojik sahiplenme ve örgütsel vatandaşlık [Yayımlanmış yüksek lisans tezi]. Dumlupınar Üniversitesi.
• Aslan, M. ve Ateşoğlu, H. (2021). Psikolojik sahiplenme ölçeğinin Türkçe uyarlaması, güvenilirlik ve geçerlilik çalışmaları. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(4), 4184-4195.
• Atilla, A. ve Erkılıç, E. (2018). Sağlık kurumlarında örgütsel öğrenme. Çimen, M. ve Deniz, S. (Ed.), Sağlık kurumları yönetiminde örgütsel davranış konuları: örgütsel öğrenme (ss.135). Nobel Yayın ve Dağıtım.
• Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research – conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51 (6), 1173-1182.
• Bhanthumnavın, D. (2003). Perceived social support from supervisor and grup members psychological and situtional characteristics as predictors of subordinate performance in Thai work units. Human Resource Development Quarterly, 14(1), 79-97.
• Blau, P.M. (1964). Exchange and Power in Life. Wiley.
• Chen, Z., Eisenberger, R., Johnson, K. M., Sucharski, I. L., & Aselage, J. (2009). Perceived organizational support and extra-role performance: which leads to which?. The Journal of social psychology, 149(1), 119-124.
• Çıkmaz, G. ve Yeşil, S. (2020). Çalışanların algıladıkları örgütsel desteğin psikolojik sahiplenme üzerine etkisi. OPUS International Journal of Society Researches, 15(22), 1234-1254.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu G., ve Büyüköztürk Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL Uygulamaları. Pegem Akademi.
• Dawley, D., Houghton, J. D., & Bucklew, N. S. (2010). Perceived organizational support and turnover intention: The mediating effects of personal sacrifice and job fit. The Journal of Social Psychology, 150(3), 238-257.
• Demirkaya, H. ve Şimşek Kandemir, A. (2014). 21. yüzyılın anahtar rekabet faktörü olan psikolojik sahiplenme üzerine bir işletme incelemesi. Çalışma Dünyası Dergisi, 2(3), 7-21.
• Doğan, E. (2010). Toplam üretken bakım uygulamasından başarı sağlamada örgütsel öğrenmenin rolü ve bir üretim işletmesindeki uygulama [Yayımlanmış yüksek lisans tezi]. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Dönmez, G. (2012). Personeli güçlendirme ve tükenmişlik ilişkisi: iş yükü kontrolü modeli açısından bir değerlendirme [Yayımlanmış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Durmuş, V. ve Şahin, B. (2015). Hastanelerde algılanan örgütsel destek ile örgütsel öğrenme arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. TAF Preventive Medicine Bulletin, 14, 6, 438-447.
• Edmondson, A., Garvin, D., & Gino, F. (2008). Is yours a learning organization?. Harvard Business Review, 86(3), 109-116.
• Emhan, A., Kula, S., & Töngür, A. (2013). Analysis of relationship among manager support, organizational commitment, organizational performance, and burnout with structural equation model: the case of government sector. Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Science, 31(1), 53-69.
• Emhan, A., Kula, S., & Tüngör, A. (2014). Yapısal eşitlik modeli kullanılarak iş memnuniyeti, yönetici desteği ve tükenmişlik kavramları arasındaki ilişkilerin analizi: bankacılık sektöründe bir uygulama. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 27, 75-96.
• Erigüç, G. ve Yalçın Balçık, P. (2007). Öğrenen örgüt ve hemşirelerin değerlendirmelerine yönelik bir uygulama. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 10(1), 75-104
• Fındıklı Afacan, M. (2014). Algılanan lider desteği ve algılanan örgütsel destek ile işten ayrılma niyeti ilişkisinde örgütsel özdeşlemenin aracılık rolü: İstanbul'da kamu çalışanları üzerine bir araştırma. İ. Ü. İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü Yönetim Dergisi, 25(77), 136-157.
• Gemici Çark, E. (2019). Çevresel çalkantı ve örgütsel yenilikçilik ilişkisi: örgütsel öğrenme ve yüksek performanslı iş uygulamalarının etkileri [Yayımlanmış doktora tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Giray, M. D., & Şahin, D. N. (2012). Algılanan örgütsel, yönetici ve çalışma arkadaşları destegi ölçekleri: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 15(30), 1-11.
• Han, T.S., Chiang, H.H., & Chang, A. (2010). Employee participation in decision making, psychological ownership and knowledge sharing: Mediating role of organizational commitment in taiwanese high-tech organizations. The International Journal of Human Resource Management, 21(12), 2218-2233.
• Kalkan, V.D. (2006). Örgütsel öğrenme ve bilgi yönetimi: kesişim ve ayrışma noktaları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 5(16), 22-36
• Karaca, A.E., Erden K., Akbolat, M., & Sağlam, M. (2022). Algılanan yönetici ve çalışma arkadaşları desteğinin örgütsel bağlılığa etkisi. Örgütsel Davranış Araştırmaları Dergisi, 70-84.
• Karadal, H. ve Akyazı, T.E. (2015, 5-8 Kasım) Psikolojik sahiplenme ile etik olmayan örgüt yanlısı davranışlar arasındaki ilişkinin analizi üzerinde Aksaray ilinde bir araştırma [Kongre sunumu]. 3. Örgütsel Davranış Kongresi, Tokat.
• Karasek, R., Brisson, C, Kawakami, N., Houtman, I., Bongers, P, & Amick, B. (1998). The job content questionnaire (JCQ): an instrument for internationally comparative assessments of psychosocial job characteristics. Journal of Occupational Health Psychology, 5, 322-355.
• Kavak, D.G. (2007). Dr. Zekai Tahir Burak kadın sağlığı eğitim ve araştırma hastanesindeki örgütsel öğrenme etkinliklerine ilişkin bir değerlendirme. [Yayımlanmış yüksek lisans tezi]. Sağlık Bilimleri Üniversitesi.
• Keçeli, S. ve Erdoğan, A. (2019). Örgütsel öğrenme yeteneğinin görev ve bağlamsal performansa etkisi: sağlık sektöründe bir uygulama. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 491-510.
• Kılıç, S. (2016). Cronbach'ın alfa güvenirlik katsayısı. Journal of Mood Disorders, 6(1), 47-48.
• Koç, H. ve Topaloğlu, M. (2010). Yönetim bilimi: Temel kavramlar, kuramlar ve ilkeler. Seçkin Yayınları.
• Kula, S. (2011). Occupational stress and work-related wellbeing of Turkish national police members [Published doctoral dissertation]. University of Florida.
• Liu, J., Chun, H.W., & Cynthia, L. (2012) Psychological ownership: how having control matters. Journal of Management Studies, 49(5), 869-895.
• Mayhew, M.G., Ashkanasy, N.M., Bramble, T., & Gardner, J. (2007). A study of the antecedents and consequences of pscyhological ownership in organizational settings. Journal of Social Pscyhology, 147, 477-500
• McIntyre, N., A. Srivastava, J.A., & Fuller, J.A. (2009). The relationship of locus of control and motives with psychological ownership in organizations. Journal of Managerial Issues, 21(3), 383-401.
• Ötken, B.A. (2015). Algılanan örgütsel destek ve psikolojik sahiplenme arasındaki ilişki ve bu ilişkide örgütsel adaletin rolü. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33(2), 113-140.
• Özyurt, M. (2010). Yönetici rollerinin ve örgütsel öğrenme ortamının eğitim transferine etkisi ve bir araştırma [Yayımlanmış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Pekdemir, I., Koçoğlu, M., & Gürkan, G. Ç. (2013). Birey örgüt uyumunun açıkça konuşma davranışı üzerindeki etkisinde algılanan yönetici desteğinin aracılık rolü: MBA öğrencilerine yönelik bir araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü Yönetim Dergisi, 24(75), 83-104.
• Pemberton, J. (2000). Organizational learning and knowledge assets and essential patrnership. The Learning Organization, 7(4), 184-193.
• Pierce, J. L., Kostova, T., & Dirks K. T. (2001). Toward a theory of psychological ownership in organizations. Academy of Management Review, 26, 298-310.
• Rhoades, L., & Eisenberger, R.(2004) Perceived organizational support: a review of the literature. Journal of Applied Psychology, 87(4), 698-714.
• Rhoades, L., Eisenberger, R., & Armeli, S. (2001). Affective commitment to the organization: The contribution of perceived organizational support. Journal of Applied Psychology, 86(5), 825-836.
• Sinokki, M., Hinkka, K., Ahola, K., Koskinen, S., Kivimäki, M., Honkonen, T., Puukka, P., Klaukka, T., Lönnqvist, J., & Virtanen, M. (2009). The association of social support at work and in private life with mental health and antidepressant use: The health 2000 study. Journal of Affective Disorders, 115, 36–45.
• Şeker, C., Örücü, E. ve Ercan Önbıçak, A. (2024). Örgütlerde inovasyon, örgütsel öğrenme ilişkisinde yapay zekâ kaygısının rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 16(1), 328–345.
• Tabachnick, B., & Fidell, L. (2018). Using Multivariate Statistics, (8th ed.). Pearson Education.
• Tan, F.Z. (2014). Öğrenme, örgütlerde öğrenme, öğrenen organizasyonlar terimlerinin tanımı ve kavramsal ayırım. Uluslararası İşletme ve Yönetim Dergisi, 2(2), 188-217.
• Uzuntarla, Y., Cihangiroğlu, N., Teke, A. ve Uğrak, U. (2015). Örgütsel öğrenme yeteneği: bir üniversite hastanesi örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 189-208.
• Van Dyne, L., & Pierce, J. L. (2004). Psychological ownership and feelings of possession: Three field studies predicting employee attitudes and organizational citizenship behavior. Journal of Organizational Behavior, 25, 439–459.
• Yamane, T. (2001). Temel Örnekleme Yöntemleri, (Çeviri Esin, A.). Literatür Yayınları.
• Yavan Temizkan, Ö. (2019). Psikolojik güçlendirme ile psikolojik sahiplenme arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi: devlet hastanesi örneği. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(3), 640-665.
• Yavuz, E. C. ve Gül, H. (2023). Kapsayıcı liderliğin psikolojik sahiplenme üzerindeki etkisinde işgören sesliliğinin rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(4), 2577–2596.
• Yıldız Bağdoğan, S. (2018). Algılanan örgütsel destek, psikolojik iyi oluş ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkilerin değerlendirilmesi. The Journal of Industrial Relations & Human Resources, 20(3), 5-20.
• Yılmaz, F. ve Şahin, B (2006). Hastanelerde öğrenen örgüt kültürü ve öğrenme engelleri: bir eğitim ve araştırma hastanesi uygulaması. Hastane Yönetimi Dergisi, 2(10), 23–31.
• Yılmaz, H. ve Görmüş, A. (2012). Stratejik girişimciliğin, algılanan örgütsel destek ve örgütsel öğrenme üzerine etkilerinin araştırılması: tekstil sektöründe ampirik bir çalışma. Journal of Yasar University, (7), 4483-4504.
• Yılmaz, N., Erdoğan, E., Kayar, Z. ve Yılmaz, E. (2023). Sağlık çalışanlarında etik liderlik algısının psikolojik sahiplenme üzerinde etkisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23 (3), 1005-1024.