Tarihi Yapıların Yaşatılması ve Yeniden İşlevlendirme: Fitnat Hanım Evi

Yıl 2024, , 295 - 307, 15.09.2024

Ercan Aksoy

https://doi.org/10.54864/planarch.1485059

Öz

Ülkemizde sayıca en fazla sayıda bulunan tarihi yapıların başında gelen geleneksel konutların korunması, büyük çoğunluğu kullanım dışı kalması sebebiyle zor olmaktadır. Ancak bu yapıların yaşatılması ve kullanılması hem korunmanın sağlanmasına hem de kent panoramasında sürdürülebilirliğe imkân vermektedir. Geleneksel konutların birçoğunun günümüz konfor koşullarına cevap verememesi bunların kullanım dışı kalmasına sebebiyet verirken yeniden işlevlendirilerek kullanılabilmeleri de sürdürülebilir mimariye sahip olduklarını göstermektedir. Çalışmada Çatalca’da bulunan geleneksel bir konut değerlendirilmiş, belgelemesi yapılmış ve meydana gelen bozulmalar tespit edilmiştir. Yerinde yapılan incelemeler ve karşılaştırmalı çalışmalar ile restitüsyon önerisi getirilmiş, uygun olan müdahale biçimleri belirlenerek restorasyon kararları verilmiştir. Yapının mevcut fonksiyonu ile kullanımı değerlendirilmiş fakat farklı bir işlev vererek kullanılmasının konutun yaşatılmasında daha etkin olacağı değerlendirilmiştir. Araştırmada geleneksel bir konutun yaşatılabilmesi ile en doğru işlevin verilmesi amaçlanmış, konumu ve mevcut durumu değerlendirilerek konutun yaşatılması ön planda tutulmuştur. Yapılara yönelik işlev değişikliği önerilerinde nelere dikkat edilmesi gerektiği de ayrıca açıklamıştır.

Anahtar Kelimeler

restorasyon, yeniden işlevlendirme, sürdürülebilir mimari, geleneksel konut, çatalca

Preservation and Adaptive Re-use of Historical Buildings: Fitnat Hanım House

Öz

The preservation of traditional houses, which are among the most numerous historical buildings in our country, is challenging due to the fact that the majority of them are no longer in use. However, maintaining and utilizing these structures not only ensures their preservation but also contributes to the sustainability of the urban panorama. Many traditional houses have become disused because they do not meet modern comfort conditions, but their reuse through adaptive reuse demonstrates their potential for sustainable architecture. In this study, a traditional house located in Çatalca was evaluated, documented, and the deteriorations that occurred were identified. Through on-site inspections and comparative studies, a restitution proposal was made, appropriate intervention methods were determined, and restoration decisions were taken. The current function of the building was evaluated, but it was concluded that using it with a different function would be more effective in preserving the house. The research aimed to determine the most suitable function for sustaining a traditional house, prioritizing its preservation by evaluating its location and current condition. The study also explained what should be considered when proposing function changes for buildings.

Anahtar Kelimeler

restoration, adaptive re-use, sustainable architecture, traditional dwelling, çatalca

Kaynakça

• Acar Ata, İ., Başar, M. E., Tazefidan, C., & Şenalp, M. (2023). Ankara Beypazarı’nda Geleneksel Evlerin Koruma Çalışmalarına Bir Örnek: Ali Ay Evi Restorasyon Projesi. Euroasia Journal of Mathematics, Engineering, Natural & Medical Sciences, 10(29), 28-57. https://doi.org/10.5281/zenodo.8416060
• Aigwi, I. E., Nwadike, A. N., Le, A. T. H., Rotimi, F. E, Sorrell, T., Jafarzadeh, R., & Rotimi, J. (2022). Prioritising optimal underutilised historical buildings for adaptive reuse: a performance-based MCDA framework validation in Auckland, New Zealand. Smart and Sustainable Built Environment, 11(2), 181-204. https://doi.org/10.1108/SASBE-08-2021-0139
• Aras, A. (2020). Fiziksel Engelliler Açısından Yeniden İşlevlendirilmiş Tarihi Yapıların Erişilebilirlik Analizi: Bursa’daki Müze Yapıları. Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık dergisi, (21), 56-90. https://doi.org/10.17365/TMD.2020.21.6
• Arı, N. G., & Çelebi Karakök, M. E. (2021). Yeniden İşlevlendirme Uygulamalarında Özgünlük Kayıplarının Araştırılması: Geleneksel Alanya Konutları Örneği. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, (9), 1802-1825. https://doi.org/10.29130/dubited.910812
• Aydın, A., & Şahin, Ö. (2018). Tarihi yapıların yeniden işlevlendirilmesi: Isparta Aya İshotya Yorgi Kilisesi’nin Gül Müzesi’ne dönüşümü. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, (17), 63-75. https://doi.org/10.22520/tubaked.2018.17.004
• Bahar, Z., & Kurak Açıcı, F. (2021). Tarihi yapıların yeniden işlevlendirilmesi: Kayseri Lisesi. Artium, 9(2), 68-78. https://doi.org/10.51664/artium.880347
• Ball, R. M. (2002). Re use potential and vacant industrial premises: Revisiting the regeneration issue in Stoke-on-Trent. Journal of Property Research, 19(2), 93-110. https://doi.org/10.1080/09599910210125223
• Biber, K., & İslamoğlu, Ö. (2023). Tarihi Yapıların Yeniden Kullanımı: Nemlizade Konağı. Artium, 11(1), 33-42. https://doi.org/10.51664/artium.1177332
• Bose, S. (2012). Restoration of Town Hall in Kolkata for adaptive reuse: a case study. Structural Survey, 30(3), 280-291. https://doi.org/10.1108/02630801211241838
• Bullen, P. A. (2007). Adaptive reuse and sustainability of commercial buildings. Facilities, 25(1/2), 20-31. https://doi.org/10.1108/02632770710716911
• Conejos, S., Langston, C. A., & Smith, J. (2011). Improving the implementation of adaptive reuse strategies for historic buildings. In International Forum of Studies Titled SAVE Heritage: Safeguard of Architectural, Visual, Environmental Heritage, Capri, Italy, 1-10.
• Conejos, S., Langston, C., & Smith, J. (2014). Designing for better building adaptability: A comparison of adaptSTAR and ARP models. Habitat International, 41, 85-91. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2013.07.002
• Çetin, C. İ. (2021). Tarihi Yapıların Sürdürülebilirlik Kapsamında Yeniden İşlevlendirilmesi: Venedik Un Fabrikası Örneği. Sanat-Tasarım Dergisi, (12), 10-17. https://doi.org/10.29228/sanat.2
• De Silva, G. D. R., Perera, B. A. K. S., & Rodrigo, M. N. N. (2019). Adaptive reuse of buildings: The case of Sri Lanka. Journal of Financial Management of Property and Construction, 24(1), 79-96. https://doi.org/10.1108/JFMPC-11-2017-0044
• Douglas, J. (2006). Building adaptation. Heriot-Watt University.
• Gravagnuolo, A., Angrisano, M., Bosone, M., Buglione, F., De Toro, P., & Girard, L. F. (2024). Participatory evaluation of cultural heritage adaptive reuse interventions in the circular economy perspective: A case study of historic buildings in Salerno (Italy). Journal of Urban Management, 13(1), 107-139. https://doi.org/10.1016/j.jum.2023.12.002
• Halifeoğlu, F. M., & Nursen, I. (2021). Yeniden işlevlendirme çalışmalarında çağdaş yaklaşımlar; Diyarbakır kent müzesi (Cemil Paşa Konağı) örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(79), 251-258. https://doi.org/10.17719/jisr.2021.39071
• Haştemoğlu, B., & Beyhan, Ş. G. (2017). Isparta Demirci Efe Konağının mimari açıdan analizi ve yeniden işlevlendirilmesi. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 2(1), 17-32. https://doi.org/10.30785/mbud.312375
• Hegazi, Y.S., Shalaby, H.A., & Mohamed, M.A.A. (2021). Adaptive reuse decisions for historic buildings in relation to energy efficiency and thermal comfort—Cairo Citadel, a case study from Egypt. Sustainability, 13, 10531. https://doi.org/10.3390/su131910531
• Jokilehto, J. (2006). Considerations for the adaptive re-use of historic buildings. In ICCROM Forum on Conservation (Vol. 16).
• Karakök, E. Ç., & Arı, N. G. (2021). Yeniden işlevlendirme uygulamalarında özgünlük kayıplarının araştırılması: Geleneksel Alanya konutları örneği. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 9(5), 1802-1825. https://doi.org/10.29130/dubited.910812
• Kaynakcı Elinç, Z., Söğüt, A. Y. & Ertaş Beşir, Ş. (2023). Social sustainability and re-functioning of cultural heritage: Seljuk Bath and Ali Aydın house. Journal of Architectural Sciences and Applications, 8(1), 67-84. https://doi.org/10.30785/mbud.1258212
• Kayo, C., & Tonosaki, M. (2022). Lifetimes of buildings in Japan. Resources, Conservation and Recycling, 185, 106504. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2022.106504
• Kincaid, D. (2002). Adapting buildings for changing uses: guidelines for change of use refurbishment. Spon Press.
• KUDEB, İstanbul Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı Koruma Uygulama ve Denetim Müdürlüğü. (2009). İstanbul Çatalca ilçesi kültür ve tabiat varlıkları envanteri. İBB Kudeb Yayınları.
• Langston, C. A. (2008). The sustainability implications of building adaptive reuse. In The Chinese Research Institute of Construction Management (CRIOCM) International Symposium: Advancement of Construction Management and Real Estate, Beijing, China, 1-10.
• Mazzetto, S. (2022). Comparing the Sustainable Reuse of Historical Buildings. Ekistics, 81, 22-32.
• Öztürk, G. B., Onaran, B. S., & Hersek, C. M. (2022). Yeniden İşlevlendirme Kapsamında Tarihi Merinos İstasyonu. Sanat ve Tasarım Dergisi, (29), 247-263.
• Plevoets, B., & Van Cleempoel, K. (2013). Adaptive reuse as an emerging discipline: an historic survey. Reinventing architecture and interiors: a socio-political view on building adaptation, 13-32.
• Sanchez, B., Esnaashary Esfahani, M., & Haas, C. (2019). A methodology to analyze the net environmental impacts and building’s cost performance of an adaptive reuse project: a case study of the Waterloo County Courthouse renovations. Environment Systems and Decisions, 39(4), 419-438. https://doi.org/10.1007/s10669-019-09734-2
• Selimoğlu, P., & Halaç, H. H. (2023). Yeniden işlevlendirme kapsamında Sinop Buzhane binası. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32(2), 553-567. https://doi.org/10.35379/cusosbil.1243337
• Stratton, M. (2000). Industrial building conservation and regeneration. E & Fn Spon.
• Süphanoğlu, Y. B., Güneş, E., & Başok, G. Ç. (2022). El Aman Kervansarayı'nın Yeniden İşlevlendirme Açısından Değerlendirilmesi ve Tasarım Önerileri. Online Journal of Art & Design, 10(3), 79-102.
• Takva, Y., Takva, Ç., & İlerisoy, Z. (2023). Sustainable Adaptive Reuse Strategy Evaluation for Cultural Heritage Buildings. International Journal of Built Environment and Sustainability, 10(2), 25-37. https://doi.org/10.11113/ijbes.v10.n2.1060
• Tam, V. W., & Hao, J. J. (2019). Adaptive reuse in sustainable development. International Journal of Construction Management, 19(6), 509-521. https://doi.org/10.1080/15623599.2018.1459154
• Turanlı, A., & Satıcı, B. (2021). Tarihi yapıların yeniden işlevlendirilmesi: Hayriye Hanım Konağı örneği. Journal of Technology and Applied Sciences, 4(1), 57-71.
• URL-1. Amsterdam Bildirgesi, retrieved from http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0458320001536681780.pdf (last access: 13.05.2024)
• URL-2. Carta Del Restauro, retrieved from http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0660878001536681682.pdf (last access: 13.05.2024)
• URL-3. ICOMOS Geleneksel Mimari Miras Tüzüğü, retrieved from http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0464062001536913566.pdf (last access: 13.05.2024)
• URL-4. Venedik Tüzüğü, retrieved from http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0243603001536681730.pdf (last access: 13.05.2024)
• URL-5. Europa Nostra, retrieved from https://www.europanostra.org/ (last access: 09.07.2024)
• URL-6. National Trust for Historic Preservation, retrieved from https://savingplaces.org/ (last access: 09.07.2024)
• URL-7. Çatalca Geleneksel Konutları, retrieved from http://aktifrestorasyon.com.tr/giris.asp?. (last access: 09.07.2024)
• Vural, Z., & Sağıroğlu Demirci, Ö. (2021). Sivas Özdoğanlar Evi restorasyon ve yeniden işlevlendirme önerisi. Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, (24), 54-88. https://doi.org/10.17365/TMD.2021.TURKEY.24.04
• Xiong, X., Wang, Y., Ma, C., & Chi, Y. (2023). Ensuring the authenticity of the conservation and reuse of modern industrial heritage architecture: a case study of the large machine factory, China. Buildings, 13(2), 534. https://doi.org/10.3390/buildings13020534
• Yalçın, İ. C., & Kurak Açıcı, F. (2023). Yeniden işlevlendirme kapsamında tarihi Tahir Ağa Konağı. Medeniyet Sanat Dergisi, 9(1), 7-23. https://doi.org/10.46641/medeniyetsanat.1152447
• Yeğin, M. (2022). Geleneksel Divriği evlerinin kültür turizmi amaçlı yeniden işlevlendirilmesi. Journal of Humanities and Tourism Research, 12(4): 798-816. https://doi.org/10.14230/johut1314
• Yenel, A. (2015). Ankara Kalesi'ndeki Hatipoğlu Konağı için yeniden işlevlendirme önerisi. Journal of Ankara Studies, 3(1), 54-77.
• Yıldız, N. (2023). A Refunctional Traditional Housing; Kula Zeynep Onbaşı House. Artium, 11(2), 87-101. https://doi.org/10.51664/artium.1214554
• Yung, E. H. K., & Chan, E. H. W. (2012). Implementation challenges to the adaptive reuse of heritage buildings: towards the goals of sustainable, low carbon cities. Habitat International, 36(3), 352–361. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2011.11.001
• Yurdugüzel, O. T. (2022). Yeniden İşlevlendirilen Kırşehir Konaklarının Sosyokültürel Sürdürülebilirlik Kapsamında İrdelenmesi. İDEALKENT, 13(38), 2365-2393. https://doi.org/10.31198/idealkent.1139497