1523 VE 1530 YILLARI TAHRİR KAYITLARINA GÖRE YANBOLU’DAKİ KIPTÎLERİN (ROMANLARIN) SOSYO-EKONOMİK DURUMLARI

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 21 - 34, 17.06.2022

Hasan Ali Cengiz

Öz

Osmanlı maliye teşkilatında vergilerin ve bu vergileri verenlerin tespiti amacıyla yapılan sayımların kaydedildiği defterleri ifade eden tahrir, Kıptîlerin iktisadi yapıları hakkında bize temel bilgi sunan kaynaklar arasındadır. Kıptîlerle ilgili tutulan tahrir kayıtlarından hâne sayıları, ödedikleri cizyelerle birlikte bunların sosyo-ekonomik yapıları hakkında fikir edinebilmekteyiz. Çingenelerle ilgili ilk tahrir kayıtları 1523 tarihli Rumeli eyaletine ait tahrir defterinde yer almaktadır. 120 Numaralı Defter ayrıntılı tahrirlerini içeren mufassal, 370 Numaralı Defter ise gelir toplamlarını içeren icmal defterdir. Rumeli eyaletinde Kıptî nüfusunun yoğun olduğu kazalardan biri de Bulgaristan’ın güneydoğu kesiminde Tunca nehrinin kenarında verimli bir ovada yer alan Yanbolu’dur. Bu çalışma ile 120 ve 370 Numaralı Tapu Tahrir kayıtları esas alınarak XVI. yüzyılın başlarındaki Yanbolu’daki Kıptîler hakkında bilgi verilecektir. Bahsi geçen bu tapu tahrir kayıtları ve diğer arşiv kayıtlarından Yanbolu’daki Kıptîlerin nüfusu, uğraştıkları meslekler ile sosyo-ekonomik durumları ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, tahrir defteri, Yanbolu, Roman, Kıptî

THE SOCIO-ECONOMIC STATUS OF GYPSIES (KIPTÎ) IN YANBOLU ACCORDING TO THE TAHRIR RECORDS OF 1523 AND 1530

Öz

The tahrir, which expresses the books in which the taxes in the Ottoman finance organization and the censuses made for the purpose of determining these taxes are recorded, are among the sources that provide us with basic information about the economic structure of the Gypsies. We can get an idea about the number of households and their socio-economic structures, together with the jizya they paid, from the census records kept about the Gypsies. The first census records related to the Gypsies are in the "tahrir" book of the province of Rumelia dated 1523. Notebook numbered 120 is the detailed book containing the detailed tahrirs, while Notebook numbered 370 is the icmal book containing the total revenues. One of the districts where the Gypsy population is dense in Rumelia is Yanbolu, which is located on a fertile plain by the Tunca River in the southeastern part of Bulgaria. With this study, information will be given about the Gypsies in Yanbolu at the beginning of the 16th century, based on the Land Registry Records numbered 120 and 370. The population of the Gypsies in Yanbolu, their occupations and their socio-economic status will be revealed from the aforementioned land registry records and other archive records.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Yanbolu, tahrir book, Gypsy

Kaynakça

• ALTINÖZ, İsmail, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Çingenelerin Sosyo-Ekonomik Yapıları”, OTAM, S. 48, 2020, ss. 1-34.
• ALTINÖZ, İsmail, Osmanlı Toplumunda Çingeneler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2013.
• DİNGEÇ, Emine, Rumeli’de Geri Hizmet Teşkilatı İçinde Çingeneler (XVI. Yüzyıl), Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Eskişehir 2004.
• DİNGEÇ, Emine, “XVI. Yüzyılın Başlarında Rumeli Şehirlerinde Çingeneler, Osmanlı Dönemi Balkan Şehirleri, Editörler, Zafer Gölen-Abidin Temizer, Ankara 2016.
• DİNGEÇ, Emine, “Osmanlı Devleti’nde Çingeneler ve Göç”, VII. Uluslararası Balkan Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Tam Metin Bildiri Kitabı, C. II, Edirne: 19-21 Ekim 2019, Ankara 2019, ss. 587-604.
• DİNGEÇ, Emine, “Romanlar(Kıptiler) ve Cizye: Silistre Kazası Örneği (1843)”, Trakya Üniversitesi Roman Dili ve Kültürü Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, C. 2, S. 1, (2021), ss. 35-56.
• Evliya Çelebi, Seyahatname, C. III, Yay. Haz. Seyit Ali Karaman-Yücel Dağlı, İstanbul 2006.
• GÖYÜNÇ, Nejat, “Hane’ Deyimi Hakkında”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S. 32, 1979, ss. 331-335.
• HALAÇOĞLU, Yusuf, Bulgaristan (Osmanlı Dönemi), DİA. C. VI, İstanbul 1992, ss. 396-399.
• İLHAN, M. Mehdi, “Mufassal Tahrir Defterlerindeki Adların Önemine Dair Bazı Örnekler”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 25, S. 40, 2006, ss. 41-58.
• İNALCIK, Halil, “Osmanlılarda Raiyyet Rüsumu”, Belleten, XXIII/92, Ankara 1959, ss. 575-610.
• KIEL, Machıel, “Yanbolu”, DİA., C. 43, İstanbul 2013, s. 312-315.
• ÖZ, Mehmet, “Tahrir”, DİA., C. 39, İstanbul 2010, s. 425-429.
• ÖZYURT, Selcen, “XV. ve XVI. Yüzyıllarda Yanbolu Şehri”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, S. 14, 2008, ss. 57-77.
• SEZGİN, İbrahim, Osmanlı Romanları, Trakya Üniversitesi Yayınları, Edirne 2015.
• ÜNAL, Mehmet Ali, “Tahrir”, Osmanlı Tarih Sözlüğü, İstanbul 2011.