“Mûsikî İnkilâbı”nı Osmanlı-Türk Modernleşmesinin Kültürel ve Siyasi Mirasi Olarak Yorumlamak

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 1, 1111 - 1126, 15.04.2016

Bilen Işıktaş

Öz

Osmanlı-Türk modernleşmesi 19. yüzyılda sosyo-ekonomik ve siyasal zorunlulukların

sonucunda ortaya çıkan sancılı bir süreç olmuştur. Batı’nın etkisi yalnızca devletin siyasi

kurumlarında değil, kültürel anlamda da hissedilmeye başlanmıştır. Müzik, mimari ve edebiyat

başta olmak üzere, Batı’dan gelen düşünsel ve estetik unsurlar, özellikle müzik kültürü üzerinde

belirleyici bir rol oynamıştır. Geleneksel müziğin patronaj ve icra kaynaklarını yitirmeye

başlaması Osmanlı-Türk müziğinin yaşadığı dönüşümde etkilidir. Bütün bu süreç, Cumhuriyet

döneminde gerçekleştirilen kültürel planlamacılığın ve müzik politikalarının altyapısını

oluşturmuştur. Bu makalede amaçlanan 1930’larda “musiki inkılabı” olarak tanımlanan sürecin

süreklilik anlayışı içinde Osmanlı dönemindeki altyapısı ve düşünsel mirasına işaret etmektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Batılılaşma, Müzik Reformu, Türkiye

Kaynakça

• Karabey A. L. (1963). Garplı Gözüyle Türk Müziği, İstanbul: Doğan Güneş Yayınları. • Aksakal, H. (2014). Tanzimat’tan Günümüze Türk Politik Kültüründe Romantizm, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. • Aksoy, B. (2008). Geçmişin Musiki Mirasına Bakışlar, İstanbul: Pan Yayınları. • Aracı, E. (1998). Abdülaziz Şerefine Verilen Konser”, İstanbul: Toplumsal Tarih Dergisi, sayı 49, s. 30-33. • Aracı, E. (2006). Donizetti Paşa Osmanlı Sarayının İtalyan Maestrosu, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. • Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1989). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, c. 1. • Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, (1989). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, c. 3. • Ayas, G. (2014). Musiki İnkılabı’nın Sosyolojjisi: Klasik Türk Müziği Geleneğinde Süreklilik ve Değişim, İstanbul: Doğu Kitabevi. • Ayvazoğlu, B. (1996). Geleneğin Direnişi, İstanbul: Ötüken Yayınları. • Berkes, N. (2013). Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. • Beşiroğlu, Ş. Ş. (2010). “III. Selim’in Bestekarlığı”, Nizâm-ı Kadîm’den Nizâm-ı Cedîd’e III. Selim ve Dönemi, Ed. Seyfi Kenan, İstanbul: İSAM Yayınları, s. 654-664. Beşiroğlu, Ş. Ş. (1993). III. Selim Döneminin Müzik ve Müzisyenler Açısından İncelenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. • Beydilli, K. (2010). “III. Selim: Aydınlanmış Hükümdar”, Nizâm-ı Kadîm’den Nizâm-ı Cedîd’e III. Selim ve Dönemi, Ed. Seyfi Kenan, İstanbul: İSAM Yayınları, s. 27-58. • De Amicis, E. (1986). İstanbul, çev. Beynun Akyavaş, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. • Egecioğlu, Ö. (2012). Müzisyen Strausslar ve Osmanlı Hanedanı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. • Ercüment B. (1934). Ankete Cevap: Meyhane ve Caz Musikisine Karşı Harp, Nota Dergisi, sayı 29, 15 Haziran. • Finkelstein, S. (1995). Besteci ve Ulus: Müzikte Halk Mirası, çev. M. Halim Spatar, İstanbul: Pencere Yayınları. • Finkelstein, S. (1996). Müzik Neyi Anlatır, çev. M. Halim Spatar, İstanbul: Kaynak Yayınları. • Fischer, E. (2010). Sanatın Gerekliliği, çev. Cevat Çapan, Payel Yayınları, İstanbul. • Fonton, C. (1987). 18. Yüzyılda Türk Müziği, Yay. Haz. Cem Behar, İstanbul: Pan Yayınları. • Gökalp, Z. (1965). Türkçülüğün Esasları, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları. • Gökalp, Z. (1972). “Hars ve Maarif”, Hars ve Medeniyet, Ankara: Diyarbakır’ı Tanıtma ve Turizm Derneği. • Hobsbawm, E. (2009). Devrim Çağı 1789-1848, Ankara: Dost Yayınları. • Hobsbawm, E. (2006). Gelenekleri İcat Etmek, Geleneğin İcadı, Eric Hobsbawm/Terence Ranger, (Ed.). çev. Mehmet Murat Şahin, İstanbul: Agora Yayınları, s. 1-18. • İnalcık, H. (1994). The Ottoman Empire: The Classical Age 1300-1600, London: Phcenix. • Kindarman, W. (2009). Beethoven, Oxford University Press. • Knight, F. (2005). Beethoven ve Devrim Çağı, çev. M. Halim Spatar, İstanbul: Literatür Yayıncılık. • Kosal, V. (2003). Westliche Klassishe Musik in dem Osmanischen Reich, İstanbul: EKO Basım Yayıncılık ve Organizasyon Ltd. • Küçükkaplan, U. (2013). Arabesk: Toplumsal ve Müzikal Bir Analiz, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2013. • Lewis, Bernard (2002). What Went Wrong: Western Impact and Middle Eastern Response, Oxford University Press. • Mardin, Ş. (2012). Türk Modernleşmesi, İstanbul: İletişim Yayınları. • Okay, O. (1991). Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Mithat Efendi, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. • Ortaylı, İ. (2004). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: İletişim Yayınları. • Osmanoğlu, A. (1960). Babam İkinci Abdülhamid Han, İstanbul: Gücen Matbaası. • Öğün, S. S. (2000). “Türk Musikisinde Bireyselleşme ve Tanburi Cemil Bey’in Virtüozitesi”, Türk Politik Kültürü, İstanbul: Alfa Yayınları, s. 434 vd. Özbek, M. (2003). Popüler Kültür ve Orhan Gencebay Arabeski, İstanbul: İletişim Yayınları. • Tanrıkorur, C. (2011). Osmanlı Dönemi Türk Musikisi, İstanbul: Dergâh Yayınları. • Timur, T. (1968). Türk Devrimi: Tarihi Anlamı ve Felsefi Temeli, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları. • Toderini, G. (2012). Türklerin Yazılı Kültürü (Türklerin Edebiyatı), çev. Ali Berktay, Yapı Kredi Yayınları. • Toker, H. (2012). Sultan Abdülaziz Döneminde Osmanlı Sarayında Musiki, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. • Turan, N. S. & Komsuoğlu, A. (2007). From Empire to the Republic: The Western Music Tradition and the Perception of Opera”, Paris: Journal of Turcologia, sayı 3, s. 5- 30. • Turan, N. S. (2005). Bernard Lewis’in Düşündürdükleri, Andante: Müzik ve Toplum Eki, sayı 18, s. 12-15. • Turan, N. S. (2012). “Opera Tutkunu Bir Sultan II. Abdülhamid”, Evrensel Kültür, sayı 241, s. 27-31. • Turan, N. S. (2011). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Gelenek İcadı ve Müzik”, Evrensel Kültür Dergisi, sayı 237, s. 21-24. • Turan, N. S. (2008). Türkiye’de Çağdaşlaşma ve Müzik, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. • Umur, S. (1987). “Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi’nde Donizetti Ailesine Ait Evrak”, İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Yıllığı, sayı 2, s. 186. • Üner, A. M. (2006). Roman ve Musiki, İstanbul, Simurg Yayınları. • Van Der Loo, H. & Van Reijen W. (2014). Modernleşmenin Paradoksları, çev. Kadir Canatan, İstanbul: İnsan Yayınları.