GANOS IġIKLAR DAĞININ EKOJEOMORFOLOJĠSĠ TEKĠRDAĞ

Yıl 2015, Cilt: 3 Sayı: 1, 23 - 44, 01.01.2015

Emre Özşahin

Öz

Bu çalışmanın amacı, Ganos Işıklar Dağı’nın ekojeomorfolojik özelliklerinin incelenmesidir. Bu amaç, ekojeomorfolojik araştırmaların temel unsurları olan jeo jeomorfoloji-yerşekli sistemleri, eğim ve bakı , eko ekoloji-habitatlar ve hidro hidrografya-su erozyonu döngüsü çerçevesinde kurgulanmıştır. Çeşitli kaynaklardan toplanan çok farklı malzemelerden faydalanılan çalışmada, iki farklı yöntem kullanılmıştır. Bu bağlamda erozyon, CBS Coğrafi Bilgi Sistemleri tabanlı RUSLE Düzenlenmiş Evrensel Toprak Kaybı Denklemi , ekojeomorfolojiyi etkileyen faktörlerin erozyonla ilişkisi ise frekans oranı destekli bir şekilde çözümlenmiştir. Çalışmanın analiz aşamasında ve tematik haritaların hazırlanmasında CBS tekniklerinden istifade edilmiştir. Ekojeomorfolojik özellikleri etkileyen faktörlerin erozyon risk sınıflarına göre mekânsal analizi sonucunda, sahanın ekojeomorfolojik duyarlılığı tespit edilmiş ve haritalandırılmıştır. Buna göre inceleme alanında yüksek % 35.60 duyarlılık sınıfına tekabül eden bir ortalama duyarlılık hâkimdir. Dağ alanındaki duyarlılık değerlerinin dağılım paternleri, vejetasyon formasyonların genel karakterini yansıttığı için merkezden çevreye doğru bir yayılış gösterir. Bu nedenle duyarlılık değerlerinin düştüğü sahalar nemli ormanlara, yükseldiği alanlar ise kuru ormanlara veya makilere tekabül etmektedir. Diğer yandan bu sahalar ana yerşekilleri olarak sırasıyla dağ DI ve plato DII ve DIII alanlarına karşılık gelmektedir. Aynı zamanda söz konusu dağılış, antropojenik etki yoğunluğuna da işaret eder. Bu yoğunluğun yüksek olduğu yerlerde duyarlılık artarken, düşük olduğu yerlerde ise duyarlılık azalır. Çalışma sonuçları, inceleme alanındaki antropojenik etki ve ekolojeomorfoloji arasında karmaşık bir ilişkinin mevcudiyetini ortaya çıkarmıştır. Bu ilişki ekojeomorfolojik açıdan ele alınması, eroziv faaliyetlerin ekosisteme etkisinin şiddetini göstermede başarılı olmuştur. Bu nedenle CBS teknikleri benzer çalışmalarda ve geleceğe yönelik planlamalarda başarılı araçlar olarak değerlendirilebilir. Ekolojik açıdan önem arz eden başka sahalarda da benzer çalışmaların yapılması gerekmektedir. Bu bağlamda coğrafyacılara büyük sorumluluklar düşmektedir

Anahtar Kelimeler

Ekoloji, Jeomorfoloji, Ekojeomorfoloji, Ganos (Işıklar) Dağı, Tekirdağ

Ecogeomorphology of Ganos Işıklar Mount Tekirdağ

Öz

This study aims to examine the eco-geomorphological features of the Ganos Işıklar Mount. This aim was constructed within the framework of the cycle of geo geomorphology-landform systems, slope, and aspect , eco ecology-habitats , and hydro hydrography-water erosion , which are the key elements of ecogeomorphological research. Various materials obtained from different sources were used, and two different methods were employed in the study. Erosion analysis was made through GIS Geographic Information Systems based RUSLE Revised Universal Soil Loss Equation while the relationship between erosion and factors influential on eco-geomorphology was analyzed based on frequency ratios. GIS techniques were used in analysis and preparation of thematic maps. The eco-geomorphological susceptibility of the study area was determined and mapped through spatial analysis of the factors influential on eco-geomorphological features according to erosion risk classes. It was seen that the average susceptibility of the study area corresponds to high susceptibility class 35.60% . Since the distribution patterns of susceptibility values in the mountainous area represent the general character of vegetation formations, there is a spread from the central to the periphery. The areas where susceptibility values are lower include moist forests while the areas with higher susceptibility values contain dry forests or maquis. In terms of main landforms, these areas correspond to mountain DI and plateau DII and DIII areas respectively. This distribution points out anthropogenic influence intensity, too. Susceptibility is higher in the areas where such influence is more intense and vice versa. The research results revealed the existence of a complex relationship between anthropogenic influence and eco-geomorphology in the study area. Handling this relationship eco-geomorphologically proved to be effective in showing the intensity of the effect of erosive activities on ecosystem. Therefore, GIS techniques may be considered effective for similar works and future plans. Similar research should be carried out in other ecologically important areas, too. In this sense, great responsibilities fall to geographers

Anahtar Kelimeler

Ecology, Geomorphology, Ecogeomorphology, Ganos (Isıklar) Mount, Tekirdag

Kaynakça

• Akalan, İ. (1978). Türkiye’de Erozyonun Nedenleri ve Erozyona Karşı Alınması Gerekli Önlemler. I. Ulusal Erozyon ve Sedimantasyon Sempozyumu Tebliğleri. s.: 21-35, DSİ Genel Müdürlüğü Yayınları No: 982, Ankara.
• Altaf, S., Meraj, G., Romshoo, S. A. (2014). Morphometry and land cover based multi-criteria analysis for assessing the soil erosion susceptibility of the western Himalayan watershed. Environ Monit Assess, 186: 8391–8412.
• Altın, B. N. (1992). Işıklar (Ganos) Dağı ve çevresinin Neotektonik dönem jeomorfolojik- tektonik gelişimi. Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri Coğrafya Enstitüsü, İstanbul.
• Altın, B. N. (2000). Trakya’da Yerşekillerinin Neotektonik Dönem Jeomorfolojik Gelişimleri. 28. Coğrafya Meslek Haftası (10-12 Haziran 1998, Edirne) Bildiriler, Geçmişte, Günümüzde ve Gelecekte Trakya, Editör: Prof. Dr. Suna Doğaner, s.: 53-71, Türk Coğrafya Kurumu Coğrafya Meslek Haftaları Serisi: 2, İstanbul.
• Ardel, A. (1956). Marmara Bölgesinde Coğrafi Müşahedeler. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 4 (7): 1-16.
• Atalay, İ. (1978). Türkiye’nin morfolojik ve jeolojik özelliklerinin aşınma ve birikme olaylarına etkileri. I. Ulusal Erozyon ve Sedimantasyon Sempozyumu Tebliğleri. s.: 60- 70, DSİ Genel Müdürlüğü Yayınları No: 982, Ankara.
• Atalay, İ. (1994). Türkiye Vejetasyon Coğrafyası. Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• Atalay, İ. (2002a). Mountains Ecosystems of Turkey. Abstract of papers 7. International Symposium on High Remote Sensing Cartography (HMRSC VII). Bishkek, Kyrgyzstan.
• Atalay, İ. (2002b). Türkiye’deki Dağların Oluşumu, Yapısal ve Ekolojik Özellikleri. Türkiye Dağları 1. Ulusal Sempozyumu Bildiriler Kitabı (25-27 Haziran 2002-Ilgaz Dağı), s.: 12-23, Orman Bakanlığı Yayın No: 183, Ankara.
• Atalay, İ. (2002c). Türkiye’nin Ekolojik Bölgeleri. Orman Bakanlığı Yayınları No. 167, Ankara.
• Atalay, İ., Mortan, K. (2011). Türkiye Bölgesel Coğrafyası. İnkılap Kitabevi, İstanbul.
• Avcı, M. (2004). İç Anadolu Bölgesi Ormanlarının Son Sığınakları: Karacadağ ve Karadağ Volkanlarının Bitki Örtüsü. Çantay Kitabevi. İstanbul.
• Aydınözü, D. (2009). Barındırdığı Bitki Varlığı Açısından Trakya’nın Karasallık Derecesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17 (1): 203-212.
• Balcı, N. (1978). Toprak Erozyonunu (Su Erozyonu) Etkileyen Faktörler ve Havza Amenajmanı. I. Ulusal Erozyon ve Sedimantasyon Sempozyumu Tebliğleri. s.: 91-106, DSİ Genel Müdürlüğü Yayınları No: 982, Ankara.
• Bergsma, E., Charman, P., Gibbons, F., Hurni, H., Moldenhauer, W. C., Panichapong, S. (1996). Terminology for Soil Erosion and Conservation. International Society of Soil Science Grafisch Service Centrom, Wageningen.
• Cürebal, İ., Efe, R., Sönmez, S., Soykan, A. (2012). Kazdağları Ekosistemi ve Ekolojisi. Kazdağları Ulusal Çalıştayı Bildiriler Kitabı, s.: 93-110, 2-3 Haziran 2012. Edremit.
• Cürebal, İ., Ekinci, D. (2006). Kızılkeçili Deresi Havzasında CBS Tabanlı RUSLE (3D) Yöntemiyle Erozyon Analizi. Türk Coğrafya Dergisi, 47: 115-130.
• Debnath, G. C., Mondal, P. (2014). Effects of Ecogeomorphological Parameters on Environment: Case Study of Birbhum District, West Bengal. International Journal of Innovative Research & Studies, 3 (3): 654-667.
• Desmet, P. J. J., Govers, G. (1996). A GIS-procedure for automatically calculating the USLE LS-factor on topographically complex landscape units. Journal of Soil and Water Conservation, 51 (5): 427-433.
• Doğan, O. (1987). Türkiye Yağışlarının Erosiv Potansiyeli. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Doğan, O., Küçükçakar, N., Cebel, H., Akgül, S. (2000). Türkiye Büyük Toprakları “K” Faktörleri. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Ankara Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Dönmez, Y. (1990). Trakya’nın Bitki Coğrafyası. Genişletilmiş İkinci Baskı. İ.Ü. Yayınları No: 3601, Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 51, İstanbul.
• Dönmez, Y., Aydınözü, D., Büyükoğlan, F., İbret, Ü. (2012). Floristik Bölgeler Açısından Trakya’nın Bitki Toplulukları. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 25: 1-13.
• Düşünen, K., Özyavuz, M. (2010). Tekirdağ’ın Biyolojik Çeşitliliği. Tekirdağ Değerleri Sempozyumu 21 Ekim 2010, s.: 39-43. Tekirdağ.
• Efe, R., Sönmez, S., Cürebal, İ. (2007). Ecosystem Properties of the Mancınık Mountain (Balıkesir) Orobiome. GeoMed 2007 International Symposium on Geography, Proceedings, p.: 119-133. İstanbul.
• Ekinci, D. (2007). Estimating of Soil Erosion in Lake Durusu Basin Using Revised USLE 3D with GIS. Çantay Press, İstanbul.
• Ekinci, H. (1990). Türkiye Genel Toprak Haritasının Toprak Taksonomisine Göre Düzenlenebilme Olanaklarının Tekirdağ Bölgesi Örneğinde Araştırılması. Basılmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Anabilim Dalı. Adana.
• El Hamdouni, R., Irigaray, C., Fernandez, T., Chacon, J., Keller, E. A. (2008). Assessment of relative active tectonics, southwest border of Sierra Nevada (Southern Spain). Geomorphology, 96: 150-173.
• Erol, O. (1993). Ayrıntılı Jeomorfoloji Haritaları Çizim Yöntemi. İ.Ü. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 10: 19-38.
• Ertek, A. (2011). Jeomorfolojik Birimlerine Göre Trakya’nın Jeomorfolojisi. Fiziki Coğrafya Araştırmaları; Sistematik ve Bölgesel, Türk Coğrafya Kurumu Yayınları No: 5, s.: 561- 586, İstanbul.
• Gönençgil, B. (2008). Küresel Değişim Sürecinde Dağ Ekosistemlerinin Değerlendirilmesi: Erciyes Dağı Örneği. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu (20-23 Ekim 2008)-2008 Bildiriler Kitabı (Editör: A. Evren Erginal), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Pozitif Matbaa, Çanakkale.
• Gönençgil, B., Güngör, Y. (2002). Türkiye’de Dağ Turizmi, Potansiyeller ve Sorunlar. Türkiye Dağları 1. Ulusal Sempozyumu Bildiriler Kitabı (25-27 Haziran 2002-Ilgaz Dağı), s.: 38-47, Orman Bakanlığı Yayın No: 183, Ankara.
• Hupp, C. R., Osterkamp, W. R., Howard, A. D. (Edited by) (1995). Biogeomorphology, Terrestrial and Freshwater Systems. Binghamton Symposium in Geomorphology (26th: 1995: State University of New York at Binghamton), Amsterdam; New York: Elsevier.
• Ilınca, V., Comănescu, L. (2011). Aspects Concernıng Some Of The Geomorphosites With Tourist Value From Vâlcea County (Romania). GeoJournal of Tourism and Geosites, IV/1 (7): 22-32.
• Jordan, G., Rompaey, A. V., Szilassi, P., Csillag, G., Mannaerts, C., Woldai, T. (2005). Historical land use changes and their impact on sediment fluxes in the Balaton basin (Hungary). Agriculture, Ecosystems and Environment, 108: 119-133.
• Koçman, A. (1993). Türkiye İklimi. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, İzmir.
• Lee, G. S., Lee, K. H. (2006). Scaling effect for estimating soil loss in the RUSLE model using remotely sensed geospatial data in Korea. Hydrol. Earth Syst. Sci. Discuss., 3: 135-157.
• Mahmood, S. A., Gloaguen, R. (2012). Appraisal of active tectonics in Hindu Kush: Insights from DEM derived geomorphic indices and drainage analysis. Geoscience Frontiers, 3 (4): 407-428.
• Mitasova, H., Hofieka, J., Zlocha, M., Iverson, L. R. (1996). Modeling topographic potential for erosion and deposition using GIS. International Journal of Geographic Information Systems, 10: 629-641.
• Mondal, P. (2014). A Review Study of Eco-Geomorphology (An Interdisciplinary Approach to River Science). Golden Research Thoughts, 3 (8): 1-7.
• Naylor, L. A., Viles, H. A., Carter, N. E. A. (2002). Biogeomorphology revisited: looking towards the future. Geomorphology, 47 (1): 3-14.
• Özcanlı, M. (2014). Kazdağları Milli Parkı’nda Tarımsal Faaliyetlerin Arazi Örtüsü Değişimine Etkisi (1975-2005). The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, 25-I: 339-356.
• Özşahin E. (2013). Asi Nehri Deltasının (Hatay) Çevresel Jeomorfolojisi. Coğrafyacılar Derneği Yıllık Kongresi Bildiriler Kitabı, s.: 185-194, 19-21 Haziran 2013, Fatih Üniversitesi, İstanbul.
• Özşahin E., Atasoy, A. (2014). Aşağı Asi Nehri Havzası’nda (Hatay) Arazi Kullanımı ve Arazi Örtüsü (AKAÖ) Değişiminin (1990-2011) Erozyon Üzerindeki Etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (31): 457-468.
• Özşahin E., Uygur V. (2014). The effects of land use and land cover changes (LULCC) in Kuseyr plateau of Turkey on erosion. The Turkish Journal of Agriculture & Forestry, 38: 478-487.
• Özşahin, E. (2013). İstanbul İlinin Anadolu Yakasının Jeomorfolojik Özellikleri. Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı. İstanbul.
• Özşahin, E. (2014). Tekirdağ İlinde CBS Tabanlı RUSLE Modeli Kullanarak Erozyon Risk Değerlendirmesi. JOTAF / Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 11 (3): 45-56.
• Pellitero, R., Gonzalez-Amuchastegui, M. J., Ruiz-Flaño, P., Serrano, E. (2011). Geodiversity and Geomorphosite Assessment Applied to a Natural Protected Area: The Ebro and Rudron Gorges Natural Park (Spain). Geoheritage Review, 3 (3): 163-174.
• Pralong J. P. (2005). A method for assessing tourist potential and use of geomorphological sites. Géomorphologie: relief, processus, environment, 3: 189-196.
• Renard, K. G., Foster, G. R., Weeies, G. A., Porter, J. P. (1991). RUSLE: revised universal soil loss equation. Journal of Soil and Water Conservation, 46: 30-33.
• Sekin, S. (1993). Bolayır-Şarköy-Gaziköy Çevresinin Jeomorfolojik Etüdü. Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri Coğrafya Enstitüsü, İstanbul.
• Soykan, A., Efe, R., Atasoy, E. (2008). Dağların Fonksiyonları: Türkiye Dağları Örneği. International Conference Education, Science, Economics and Technologies In The Global World 12th -14th September, 2008, Burgas, Bulgaria.
• Şahin, K., Yılmaz, A. (2002). Kunduz Dağı’nın (Vezirköprü-Samsun) Turizm Potansiyeli ve Değerlendirilmesi. Türkiye Dağları 1. Ulusal Sempozyumu Bildiriler Kitabı (25-27 Haziran 2002-Ilgaz Dağı), s.: 596-599, Orman Bakanlığı Yayın No: 183, Ankara.
• Tağıl, Ş. (2007). Tuzla Çayı Havzasında (Biga Yarımadası) CBS-Tabanlı RUSLE Modeli Kullanarak Arazi Degradasyonu Risk Değerlendirmesi. Ekoloji, 17: 11-20.
• Tonbul, S. (2002). Bingöl Dağı (Oluşumu, Jeomorfolojisi ve Ekolojik Özellikleri). Türkiye Dağları 1. Ulusal Sempozyumu Bildiriler Kitabı (25-27 Haziran 2002-Ilgaz Dağı), s.: 123-130, Orman Bakanlığı Yayın No: 183, Ankara.
• Üçler, A. Ö., Yücesan, Z., Oktan, E. (2002). Yüksek Dağ Ormanlarının Yapısı, Fonksiyonları, Ekolojik ve Sivrikültürel Temelleri. Türkiye Dağları 1. Ulusal Sempozyumu Bildiriler Kitabı (25-27 Haziran 2002-Ilgaz Dağı), s.: 406-412, Orman Bakanlığı Yayın No: 183, Ankara.
• Üstün, B. (2001). Işıklar Dağı Çevresindeki toprak Erozyonunun Coğrafi Bilgi Sistemi ile Modellenmesi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Üstün, B. (2007). Toprak Erozyonu Modellemesinde Uzaktan Algılama; Ganos Dağı Örneği. 11. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 02.-06.04.2007, ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi, Ankara.
• Üstün, B., Müftüoğlu, O., İpbüker, C. (2002). Işıklar Dağı Örneğinde Toprak Erozyonu Modellemesi. Tabiat ve İnsan Dergisi, 36 (1): 14-20.
• Wheaton, J. M., Gibbins, C., Wainwright, J., Larsen, L., McElroy, B. (2011). Preface: Multiscale Feedbacks in Ecogeomorphology. Geomorphology, 126: 265-268.
• Yalçınlar, İ. (1967). Türkiye’de bazı şehirlerin kuruluş ve gelişmesinde jeomorfolojik temeller. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 16: 53-66.
• Yalçınlar, İ. (1977). Türkiye Erozyonunda Disimetrik Sistemler. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 22: 21-28.
• Yaltırak, C. (1996). Ganos Fay Sistemi’nin Tektonik Tarihi. TPJD Bülteni, 8 (1): 137-156.
• Yarcı, C. (2000). Işıklar Dağı’nın (Tekirdağ) Vejetasyonu Üzerinde Fitososyolojik ve Ekolojik Araştırmalar. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 16 (1-2): 1- 10.
• Zeybek, H. İ. (2003). Turhal Ovası ve Yakın Çevresinde Toprak Erozyonu. Doğu Coğrafya Dergisi, 7 (8): 99-130.
• Zeybek, H. İ. (2010). Turhal Ovası (Doğal Ortam Özellikleri). Çantay Kitabevi, İstanbul.