Reddu’l-Hadîs min Ciheti’l-Metn İsimli Çalışma Hakkında Bazı Mülahazalar

Yıl 2023, Sayı: 23, 217 - 228, 20.04.2023

Mehmet Ali Çalgan

https://doi.org/10.32950/rid.1255716

Öz

Bu yazıda Mu’tez el-Hatîb isimli araştırmacının Reddu’l-hadîs min ciheti’l-metn, dirâse fî menâhici’l-muhaddisîn ve’l-usûliyyîn isimli aslı 2009 senesinde hazırlanmış bir doktora tezi olan çalışması hakkında bazı mülahazalarımız kaydedilmiştir. Mu’tez el-Hatîb bu çalışmasında muhaddislerin ve fıkıh usulcülerinin metin tenkidi yöntemlerini incelemek ve karşılaştırmak istemiştir. Usul kitapları hakkında tatminkâr seviyede malumat sunmakla ve titiz ve dikkatli bazı tahliller içermekle birlikte incelediğimiz eserin muhaddislerin metin tenkidi faaliyetleri hakkında önceki araştırmalara herhangi bir katkı sağlamamış, yeni bir bulgu ortaya koyamamış olması eserin en önemli eksikliğidir. Ayrıca müellif muasır çalışmaları mütekaddim/müteahhir ayrımı yapmamakla eleştirmekle beraber kendisinin bu ayrıma pek çok yerde riayet etmeden oldukça hatalı istidlallerde bulunduğu görülmektedir. Yine, yazarın pek çok yerde geç dönem merkezli değerlendirmeler yapıp bunları tüm muhaddislere genellemesi ve muhaddisler ve fukahanın yöntemlerine dair tezat oluşturan tespitler yapması da sorunludur. İçerdiği zengin malumat sebebiyle öğretici sayılabilecek olan eserin metin tenkidi konusunda alt yapısı olmayan okuyucu için aynı zamanda yanıltıcı olabileceğini de belirtmekte fayda vardır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Metin Tenkidi, Muhaddisler, Fıkıhçılar, Hadis Usulü

Some Comments About the Study Titled Rad al-Hadith min Cihat al-Matn

Öz

In this study some comments about the study titled Reddu’l-hadîs min ciheti’l-metn, dirâse fî menâhici’l-muhaddisîn ve’l-usûliyyîn which is originally a PhD thesis prepared in 2009 by Mu’tez el-Hatîb are recorded. Mu’tez el-Hatîb wanted to study the content criticism methods of hadith and jurisprudence scholars and compare them in this study. While offering satisfactory informatin about the methodology books and containing some rigorous and careful analyses, the most important deficieny of this study is that it did not make any contribution to the previous studies on this topic and did not put forward any new finding. Furthermore while the author criticizes the contemporary studies for not discriminating between early and late periods, it is observed that he also does not take into account this difference in many places and derives wrong conclusions. It is also problematic that he makes assessments based on the late period and makes generalizations about all the hadith scholars and makes contradictory evaluations about the methods of hadith and jurisprudence scholars. It is important to note that while this study can be regarded as didactic due to its valuable information, it might also be misleading for those readers who lack a background about content criticism.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Content Criticism, Hadith Scholars, Jurisprudence Scholars, Hadith Methodology

Kaynakça

• Belhî, Nebîl Ahmed. Mesâlik nakdî’l-metn inde nukkâdi’l-hadîs fi’l-karni’s-sâlisi’l-hicrî. Kuveyt: el-Hey’etü’l-Âmme li’l-inâye bi-tıbâati ve neşr, 2021.
• Beroje, Sahip. “Şafii’nin Sünnetin Kur’an’a Arzı Yöntemine Sünnetin Beyan Vasfı Çerçevesinde Yaklaşımı”. Uluslararası İmam Şafii Sempozyumu. 7-9 Mayıs 2010, 2012, 860-877.
• Çalgan, Mehmet Ali. “Fethu’l-bârî’de Meğâzî Rivayetlerinin Metin Tenkidi ve Teâruz Çözümleri”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 35 (Haziran 2020): 105-135.
• Çalgan, Mehmet Ali. “İbn Ebu Hâtim’in ʿİlelü’l-ḥadîs̱ İsimli Eserinde Metin Tenkidi”. HADITH 9 (Aralık 2022), 1-49.
• Çalgan, Mehmet Ali. “İbnü’l-Cevzî’nin Mevzûât’ındaki Metin Tenkidi Tatbikatı Üzerine Bazı Mülahazalar”, Kastamonu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 / 1 (Eylül 2022): 44-66.
• Çalgan, Mehmet Ali. “Müslim’in Kitâbu’t-Temyîz'i Işığında Erken Dönem Münekkidlerinde Metin Tenkidi”. HADITH 7 (Aralık 2021): 4-51.
• Çalgan, Mehmet Ali. “Zehebî’de Metin Tenkidi ve Münker Tabirinin Metin Tenkidi Kapsamında Gerekçeli Kullanımı”, İslami İlimler Araştırmaları Dergisi 12 (Aralık 2022): 147-158.
• Durays, Halid b. Mansur. Nakdu’l-metni’l-hadîsî ve eseruhû fi’l-hükmi ale’r-ruvât inde ülemâi’l-cerhi ve’t-ta’dîl. Riyad: Daru’l-Muhaddis, 2007.
• Dümeynî, Müsfir b. Garamullah. Mekâyis nakdi mutûni’s-sünne. Riyad: y.y., 1984.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr el-Hatîb Ahmed b. Ali. el-Kifaye fî ilmi’r-rivaye. Beyrut: Müessesetu’r-risale nâşirûn, 2013.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman er-Râzî. ʿİlelü’l-ḥadîs̱. thk. Rıf’at Fevzî Abdulmuttalib, Ali Abdulbasit Mezîd. Kâhire: Mektebetü’l-hâncî, 2009.
• İbn Hacer el-ʿAsḳalânî, Aḥmed b. ʿAli. en-Nüket ala kitâbi İbni’s-Salah. thk. Rebi' b. Hadi Umeyr. Riyad: Dârü'r-Raye, 1988.
• İbn Hacer el-ʿAsḳalânî, Aḥmed b. ʿAli. Nüzhetu’n-nazar. Beyrut: Müessesetü’r-risale, 1435.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî. el-İhsan fî takribi Sahihi İbn Hibban. thk. Şuayb el-Arnaut. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1986/1406.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî. el-Mecrûhîn mine'l-muhaddisin ve'd-duafa ve'l-metrukin. thk. Hamdi Abdulmecid Selefi. Riyad: Dârü’s-Sumay’i, 2000.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed. el-Müntehabu min ileli’l-Hallal. thk. Târık b. Ivazullah. Riyad: Dârü’r-Raye, 1998/1419.
• İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed. Şerhu İleli’t-Tirmizi. thk. Nureddin Itr. Dımaşk: Dârü’l-minhâc, 1440.
• İbnu’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî. Kitâbü’l-mevzûât. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2008.
• Kanarya, Bayram. “İmâm Şafiî’nin “İhtilâfu’l-Hadîs” İsimli Eserinde Muteârız Hadisleri Çözme Metodolojisi”, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 4/8 (2012), 101-128.
• Melibarî, Hamza b. Abdullah. Nazarât Cedîde fî Ulûmi’l-Hadîs. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2003.
• Mu’tez el-Hatîb. Reddu’l-hadîs min ciheti’l-metn, dirâse fî menâhici’l-muhaddisîn ve’l-usûliyyîn. Beyrut: eş-Şebeketü’l-arabiyye li’l-ebhâs, 2011.
• Muallimî, Abdurrahman b. Yahyâ b. Ali Yemani. el-Envarü’l-kaşife lima fî kitâbi edva ale’s-sünne mine’z-zülel ve’t-tadlil fî’l-mücazefe. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1983/1403.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn b. el-Haccâc. Kitâbu’t-Temyîz. thk. Muhammed b. Ali el-Ezherî. Kâhire: el-Fâruku’l-hadîse li’t-tibâa, 2008.
• Özdemir, İbrahim. “İmâm Şâfiî’de Hadisin Kur’ân’a Arzı”. Diyanet İlmi Dergi. 54/3 (2018), 13-37.
• Polat, Selahattin. Metin Tenkidi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.
• Saîdî, Hasan Fevzî Hasan. ez-Zehebî ve Menhecuhû fî Nakdi Metni’l-Hadîsi’ş-Şerîf. Kâhire: Mektebetü Vehbe, 2013.
• Selefî, Muhammed Lokman. İhtimâmu’l-muhaddisîn bi nakdi’l-hadîs seneden ve metnen. Riyad: Dâru’d-dâî li’n-neşr, 1420.
• Sülemî, Abdurrahman b. Nüveyf. el-Hadîsu’l-münker inde nukkâdi’l-hadîs. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2005.
• Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris b. Abbas. el-Üm. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1983.
• Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris b. Abbas. er-Risâle, thk. Ahmed Muhammed Şakir. Kahire: Mustafa el-Babi el-Halebi, 1940/1358.
• Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris b. Abbas. İhtilâfu’l-hadis. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1983.
• Topgül, Muhammed Enes. Rivayetten Râviye: Cerh-Ta’dil Hükümleri Nasıl Oluştu? İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2019.
• Yıldırım, Enbiya. Hadiste Metin Tenkidi. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2014.
• Yılmazlar, Esma. “Reddu’l-hadîs min ciheti’l-metni: dirâseti fî menâhici’l-muhaddisîn ve’l-usûliyyîn”. Akademik-Us 4 / 2 (Aralık 2020): 91-94.