The Neglected Emphasis on Tawhid in Turkish Translations of the Quran: the case of Chapter Furqan verse 77

Yıl 2024, Sayı: 26, 75 - 86, 20.04.2024

Hasan Nas

https://doi.org/10.32950/rid.1402296

Öz

It is mandatory to consider the mindset of the first interlocutors of the Qur’an to understand the messages of Allah which will deliver people to peace in the end. That is because the divine message has been delivered in the language of its interlocutors and accordance with their culture and mindsets. Thus, to comprehend the message of the Qur’an as intended by Allah one would need to consider Meccan culture along with lingual analysis and dictionary knowledge. As it is known, pre-Islamic era Arabs were familiar with the concept “Allah”. This is apparent in the divine message as early as its first messages that it was speaking to a society that knew Allah and believed in Him. But, these polytheists, while embracing Allah as the highest deity, also took on other gods and worshipped them just as they worshipped Allah. Moreover, the daily life of Meccan people used to revolve around those idols and this polytheistic way of thinking was effective in their every deed. Polytheists of Mecca believed in these idols and acted as their servants because they believed that these idols could protect them from evil and disasters and provide them with everything they needed. We can gather from what we know about the era that the first interlocutors of the Qur’an had some sort of a “gods pantheon” that placed Allah at the top. Against this established status quo during the start of the revelation period, the Qur’an started a relentless struggle against polytheism to direct the Meccan people towards Tawhid. That’s why we need to try and understand the verses revealed in Mecca with this context in the back of our minds. Otherwise, we’d fail to deliver the theme of Tawhid in Turkish, the message that the Qur’an is intended to deliver to its interlocutor. An example case for this is the 77th verse of chapter Furqan. Indeed, in our society, when prayers are mentioned in sermons, lectures, and religious discussions this verse comes to mind immediately, relying on memorization purely, instead of being a result of a justified research. However, to my understanding, this verse carries a different message, and it delivers its call to its interlocutor as a whole. Furthermore, linguistically, and grammatically, the form of this verse is not suitable for interpreting the two sentences that make up the verse as two distinguished sentences that target two different sets of people. The verse in hand, when evaluated with an inner coherent by considering intra-textual and extratextual contexts, would be on point to claim that this verse, first and foremost, speaks to Meccan polytheists in a warning manner. Thereby, the Qur’an states those who take others as deities along with Allah and worship them too, bear no value in the eyes of Allah. This crystal-clear message of tawhid that Furqan 77 bears has been apparent in the first Qur’an dictionaries as well as classical tafsirs. However, when we look at many of the well-known Qur’an translations, we see that the message of tawhid has been overlooked due to the lack of interest in the verse’s context.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur'an, Tawhid, Furqan 77, Translation

Türkçe Kur’an Meallerinde İhmal Edilen Tevhit Vurgusu: Furkân 25/77 Âyeti Örneği

Öz

Allah Teâlâ’nın insanları esenliğe ulaştıracak mesajlarını doğru anlayabilmek için, Kur’an’ın ilk muhataplarının sahip oldukları zihniyeti dikkate almak zorunludur. Çünkü ilahî mesaj evvelemirde muhatap kitlenin lisanı üzere ve onların kültür ve zihin kodlarını dikkate alarak nazil olmuştur. Bu yüzden Kur’an-ı Kerim’in Allah’ın muradına uygun olarak anlaşılabilmesi için, dil tahlilleri ve sözlük bilgisiyle birlikte Mekke toplum kültürünün de göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Bilindiği gibi Câhiliye Arapları Allah mefhumundan habersiz kimseler değillerdi. Nitekim ilahî kelamın ilk nazil olan surelerinden itibaren onun Allah’ı bilen ve O’na inanan bir topluma hitap ettiği anlaşılmaktadır. Ancak Mekke müşrikleri Allah’ı en yüce tanrı olarak benimsemekle birlikte O’nun yanı sıra bir takım tanrılar da edinmişlerdi ve onlara da Allah’a ibadet ettikleri gibi tazimde bulunuyorlardı. Bu minvalde Mekke toplumunun günlük yaşamı adeta putların etrafında dönüyordu ve şirk zihniyeti toplumun bünyesini tamamen sarmıştı. Müşrikler, ilah edindikleri putlarına tazimde bulunmalarının yanı sıra bu putların onları kötülük ve felaketlerden koruduğuna, ihtiyaç duydukları şeylerin onlar sayesinde elde edildiğine inanıyorlardı. Anlaşıldığına göre Kur’an’ın ilk muhatapları olan Mekke müşriklerinin tanrı tasavvuru, en üst kademede Allah adında yüce bir tanrının bulunduğu bir “tanrılar sistemi”ne benzemektedir. Vahyin nazil olmaya başladığı vasattaki bu özel duruma mukabil Kur’an, şirk müptelası olan Mekkelileri tevhit zihniyetine ulaştırmayı hedeflemiş ve şirkle amansız bir mücadele başlatmıştır. Bu münasebetle özellikle Mekke döneminde nazil olan âyetleri bu konteksti göz önünde bulundurarak anlamaya çalışmak gerekir. Aksi halde Furkân sûresi 77. âyette olduğu gibi tevhit çağrısı dikkatlerden kaçacak ve Kur’an’ın vermek istediği mesaj hedefine ulaşmayacaktır. Nitekim toplumumuzda hutbe, vaaz ve dinî sohbetlerde dua söz konusu olduğunda, araştırılarak ulaşılmış bir sonuç olmaktan ziyade, ezbere dayalı olarak hemen bu âyet-i kerime akla gelmektedir. Hâlbuki âyet, kanaatimizce farklı bir mesaj vermekte ve bir bütün olarak ilgili muhatabına çağrısını iletmektedir. Ayrıca dil ve gramer bakımından da âyetin yapısı bu âyette yer alan iki cümleyi farklı kişileri muhatap alan iki ayrı cümle şeklinde okumaya müsait değildir. İlgili âyet, metin içi ve metin dışı bağlamları dikkate alınarak ve kendi içinde bir bütünlük oluşturacak şekilde değerlendirildiğinde, âyetin öncelikle ve özellikle Mekke müşriklerini ikaz edici mahiyette olduğunu söylemek isabetli olacaktır. Böylece, Allah ile birlikte putları da ilah edinen ve onlara da tazimde bulunan kimselerin O’nun katında hiçbir kıymetlerinin olmayacağı bildirilmiş olmaktadır. Furkân 25/77 âyetinin içerdiği bu açık mesajın, gerek ilk Kur’an sözlüklerinde gerekse klasik tefsirlerde karşılık bulduğu ve bu eserlerde âyetteki Allah’ın vahdaniyetine yönelik vurgunun ifade edildiği görülmektedir. Ancak ülkemizde tedavülde bulunan belli başlı Türkçe Kur’an meallerine bakıldığında, âyetin bağlamının dikkate alınmamasına bağlı olarak âyetteki tevhit vurgusunun ihmal edildiği anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur'an, Tevhit, Furkân 25/77, Meal

Kaynakça

• Abdülbaki, M. Fuâd. el-Mu’cemu’l-müfehres li elfâzı’l-Kur’âni’l- Kerîm. Kahire: Dâru’l-Hadis, 2007.
• Altuntaş, Abdurrahman. “Furkân Sûresinin 77. Âyetinde Geçen “Dua” Kelimesinin Anlamı Üzerine”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XX/40 (2022), 186-217.
• Ateş, Süleyman. Kur'ân-ı Kerim ve Yüce Meali. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, t.y.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Kur'an-ı Kerim'in Türkçe Meali Alisi ve Tefsiri. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi, t.y.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Kur'ân-ı Kerim ve Türkçe Meali. haz. Nedim Yılmaz. 3. Baskı. İstanbul: Damla Yayınevi, 2011.
• Cevad Ali. el-Mufassal fi târîhi’l-Arab kable’l-İslâm. 20 Cilt. Dımaşk: Dâru’s-Sâkî, 4. Basım, 1422/2001.
• Çantay, Hasan Basri. Kur'ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm. haz. M. A. Yekta Saraç. 3 Cilt. İstanbul: Risale Yayınları, 2017.
• Çiftçi, Nurettin. “Kur’ân Âyetlerinde Anlam Zenginliği ve Âyetlerdeki Muhtemel Farklı Anlamları Bire İndirme İmkânı”. Balıkesir İlahiyat 13 (2021), 249-264.
• Derveze, M. İzzet. Asru’n-nebî (Kur’ân’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı). çev. Mehmet Yolcu. 2 Cilt. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2011.
• Döndüren, Hamdi. İnsanlığa Son Çağrı Kur’an-ı Kerim (Yüce Meali ve Açıklaması). 2 Cilt. İstanbul: Yeni Şafak Gazetesi Armağanı, 2003.
• Elik-Coşkun, Hasan-Muhammed. İndirildiği Dönemin Işığında Kur’an Tefsiri Tevhit Mesajı. 3. Baskı. İstanbul: İFAV Yayınları, 2016.
• Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı: Meal-Tefsir. çev. Cahit Koytak-Ahmet Ertürk. 6. Baskı. İstanbul: İşaret Yayınları, 1999.
• Ezherî, Ebû Mansûr. Tehzîbü'l-luğa. thk. Muhammed Abdünnaim Hafaci - Mahmûd Ferec Ukde. 15 Cilt. Kahire: Dârü’l-Mısriyye, ts.
• Ferrâ, Yahyâ b. Ziyâd. Me‘âni'l-Kur'ân. thk. Ahmed Yûsuf Necâtî vd. 3 Cilt. Kahire: Dârü’l-Mısriyye, ts.
• Feyizli, Hasan Tahsin. Feyzü’l-Furkân Tefsirli Kur’an-ı Kerim Meali. 12. Baskı. İstanbul: Server Yayınları, 2017.
• Gökkır, Necmettin. “Mekke Toplumunun Sosyo-Kültürel Yapısını Kur’ân Lafızlarında Okuma veya Lafızları Anlamada Sosyo-Kültürel Bağlam”. Kur’ân’ın Anlaşılmasına Katkısı Açısından Kur’ân Öncesi Mekke Toplumu Sempozyumu. ed. Mevlüt Güngör. 385-408. İstanbul: İBB Kültür Müdürlüğü Yayınları, 2011.
• Izutsu, Toshihiko. Kur’ân’da Tanrı ve İnsan. çev. M. Kürşad Atalar. İstanbul: Pınar Yayınları, 2012.
• İbnu’d-Dureys. Fedâilü’l-Kur'ân ve mâ ünzile mine’l-Kur’ân bi-Mekke vemâ ünzile bi’l-Medîne. thk. Gazve Bedir. Dımeşk: Dârü'l-Fikr, 1988.
• İbn Fâris. Mu’cemu mekâyîsi’l-luğa. thk. Abdüsselam Muhammed Hârûn. 6 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Habîb. Kitabü’l-Muhabber. thk. İlse Lichtenstadter. Beyrût: Dârü’l-Âfâkı’l-Cedîde, ts.
• İbnü’l-Kelbî. Putlar Kitabı. çev. Beyza Bilgin. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• İbn Kesîr, İsmâil b. Ömer. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Sâmi b. Muhammed es-Selâme. 8 Cilt. Riyâd: Dâru Taybe, 2. Basım, 1420/1999.
• İbn Kesîr, İsmâil b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye (Büyük İslam Tarihi). çev. Mehmet Keskin. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1994.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed. Garîbu’l-Kur’ân. thk. Ahmed Sakr. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1398/1978.
• İbn Manzûr. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, 3. Basım, h. 1414.
• Kısa, Mahmut. Kısa Açıklamalı Kur’an-ı Kerim Meali. Konya: Armağan Kitaplar, 2017.
• Komisyon. Kur’an Yolu Meali. 8. Baskı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2018.
• Komisyon. Kur’an-ı Kerim Açıklamalı Meali. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2018.
• Keleş, Ahmet. “Kuran Meali - Hadis İlişkisinin Önemi: Mü’min: 40/60 ve Furkân:25/77 Ayetleri Örneği”. Siyer Araştırmaları Dergisi 3 (2018), 11-31.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Te’vîlâtu ehl-i’s-sünne. thk. Mecdî Bâsellûm. 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ. Kur’ân’ın Dört Temel Terimi. çev. Mahmut Osmanoğlu. İstanbul: Özgün Yayıncılık, 1999.
• Mukâtil b. Süleyman. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâs, h. 1423.
• Mücâhid b. Cebr. Tefsîru Mücâhid. thk. Muhammed Abdüsselâm Ebü’n-Nîl. Mısır: Dârü’l-Fikri’l-İslâmi’l-Hadîse, 1410/1989.
• Öztürk, Mustafa. Kur’an-ı Kerim Meali Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri. 5. Basım. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2018.
• Öztürk, Resul. “İslam Öncesi Arap Toplumunun Tanrı Tasavvuru ve Bu Tasavvurun İslam’ın Tanrı Tasavvuruna Etkisi Sorunu”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 7/1 (2007), 133-158.
• Râgıb el-İsfahânî. el-Müfredât fî ğarîbi’l-Kur’ân. thk. Safvan Adnan Davûdî. Dımeşk: Dâru’l-Kalem - Beyrût: Dârü’ş-Şamiyye, 1412.
• Râzî, Fahreddîn. Mefâtîhu’l-ğayb (et-Tefsîru’l-kebir). 32 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, 3. Basım, h. 1420.
• Söylemez, M. Mahfuz. “Câhiliye Arap İnancında Putların Yeri”. Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi 11/1 (2014), 9-50.
• Suyûtî, Celâleddîn. el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur'ân. thk. Muhammed Ebü'l-Fazl İbrâhim. 4 Cilt. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmme li’lKitâb, 1394/1974.
• Şener-Sofuoğlu-Yıldırım, Abdulkadir-M. Cemal-Mustafa. Yüce Kur’an ve Açıklamalı - Yorumlu Meali. 6. Baskı. İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları, 2020.
• Tan, Zeki. “Kur’ân Öncesi Arap Toplumunun Örf ve Adetlerini Bilmenin Kur’ân’ı Anlamadaki Rolü: Kurban Örneği”. Kur’ân’ın Anlaşılmasına Katkısı Açısından Kur’ân Öncesi Mekke Toplumu Sempozyumu. ed. Mevlüt Güngör. 27-77. İstanbul: İBB Kültür Müdürlüğü Yayınları, 2011.
• Temizkan, Abdullah. “Tefsir’de Çeşitlilik (Tenevvü’) Bağlamında Furkân 77 ve Mü’min 60. Âyetlerin Yorumu”. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 13/2 (Ağustos 2021), 845-863.
• Yahyâ b. Sellâm. Tefsîru Yahyâ b. Sellâm. takdim ve thk. Hind Şelebî. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l Kütübi’l-İlmiyye, 1425/2004.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Kur'ân-ı Kerim ve Türkçe Meali ve Muhtasar Tefsiri. sadeleştiren. Hamdi Döndüren. İstanbul: Çelik Yayınevi, 2016.
• Yıldırım, Suat. Kur’ân-ı Hakîm ve Açıklamalı Meali. İstanbul: Define Yayınları, 2013.
• Zeccâc, Ebû İshâk. Meâni'l-Kur’ân ve i'râbuhu. thk. Abdülcelîl Abduh Şelebî. 5 Cilt. Beyrut: Âlemü'l-Kütüb, 1408/1988.
• Zemahşerî, Cârullah. el-Keşşâf ‘an hakâikı gavâmizi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 3. Basım, h. 1407.