A Comparative Assessment on the Development of Public Health Expenditures in Turkey and Selected OECD Countries (2010-2022)

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 29 - 71, 31.01.2024

Melike Güneş , Murat Demir

https://doi.org/10.33723/rs.1414620

Cited By: 2

Öz

Health services are one of the important service areas of the public sector in all countries with their public nature and externalities. In order to improve health status indicators, which express the general health status of the individual and the society, it is important to transfer more resources to the health sector and to use existing resources with the right priorities and preferences. Public health expenditures include expenditures for all kinds of procedures carried out within the scope of health services financed by the public sector. Health expenditures play an important role in building a physically and psychologically healthy social structure. Providing new technologies in health, improving drug and treatment conditions, increasing the quality of health services, and increasing health-related research and development activities will be achieved through the correct use of health expenditures. In this regard, the analysis of the current situation regarding Turkey's health indicators was the main motivation for creating this study. By discussing health and health-related concepts, the study aims to reveal the change in public health expenditures in Turkey and selected OECD countries over the years. The general view of public health expenditures in Turkey and selected OECD countries has been revealed through descriptive evaluations, and it has been concluded that public health expenditures in Turkey are at a very low level, especially compared to developed countries.

Anahtar Kelimeler

Health, Health Expenditures, Public Health Expenditure, Türkiye, OECD

TÜRKİYE VE SEÇİLMİŞ OECD ÜLKELERİNDE KAMU SAĞLIK HARCAMALARININ GELİŞİMİ ÜZERİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR DEĞERLENDİRME (2010-2022)

Öz

Sağlık hizmetleri kamusal niteliği ve sahip olduğu dışsallıklar ile bütün ülkelerde kamu kesiminin önemli hizmet alanlarından biridir. Birey ve toplumun genel sağlık durumunu ifade eden sağlık statüsü göstergelerini iyileştirmek için sağlık sektörüne daha fazla kaynak aktarımı, mevcut kaynakların doğru öncelik ve tercihlerle kullanılması önem taşımaktadır. Kamu sağlık harcamaları, finansmanı kamu kesimince sağlanan sağlık hizmeti kapsamında yerine getirilen her türlü işlem için yapılan harcamaları kapsamaktadır. Fiziksel ve psikolojik anlamda sağlıklı bir toplum yapısının inşasında sağlık harcamaları önemli rol oynamaktadır. Sağlıkta yeni teknolojilerin tedariki, ilaç ve tedavi koşullarının iyileştirilmesi, sağlık hizmet kalitesinin arttırılması, sağlığa ilişkin araştırma-geliştirme faaliyetlerinin arttırılması hususları sağlık harcamalarının doğru kullanımı ile gerçekleştirilecektir. Bu doğrultuda Türkiye’nin sağlık göstergelerine ilişkin mevcut durumun tahlili, bu çalışmanın oluşturulmasında temel motivasyon kaynağı olmuştur. Çalışmada sağlık ve sağlığa ilişkin kavramlar ele alınarak, yıllar itibariyle Türkiye ve seçilmiş OECD ülkelerinde kamu sağlık harcamalarındaki değişimin ortaya konulması amaçlanmıştır. Türkiye ve seçilmiş OECD ülkelerine ait kamu sağlık harcamalarının genel görünümü betimsel değerlendirmelerle ortaya konulmuş, Türkiye’de kamu sağlık harcamalarının özellikle gelişmiş ülkelere kıyasla oldukça düşük düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık, Sağlık Harcamaları, Kamu Sağlık Harcaması, Türkiye, OECD

Kaynakça

• Akar, S. (2014). Türkiye’de sağlık harcamaları, sağlık harcamalarının nisbi fiyatı ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin İncelenmesi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 21(1), 311-322.
• Akbulut, E. (2020). Sağlık harcamaları ve gelir dağılımı ilişkisi: Türkiye ve OECD ülkeleri karşılaştırmalı analizi. Maliye Araştırmaları Dergisi, 6(3), 137-155.
• Akalın, G. (1981). Kamu ekonomisi. Ankara Üniversitesi S.B.F Yayınları.
• Akdur, R. (2001). Sağlık hizmetlerinde finansman ve ulusal ekonomi. Yeni Türkiye, 7(40), 1571-1585.
• Astudi H. J. ve Nagase K. (2014). Patient loyalty to healthcare organizations: relationship marketing and satisfaction. International Journal of Management and Marketing Research, 7(2), 39-56.
• Atilgan, E., Kilic, D. ve Ertugrul, H. M. (2017). The dynamic relationship between health expenditure and economic growth: is the health-led growth hypothesis valid for Turkey? European Journal of Health Economics, 18(5), 567–574.
• Barnighausen, T. ve Sauerborn, R. (2002). One hundred and eighteen years of the german health insurance system: are there any lessons for middle and low income countries?. Social Science & Medicine, 54(1), 1559-1587.
• Barro R. (1996). Three models of health and economic growth. Unpublished Manuscript, Harvard University.
• Baysan, C. (2021). Sağlık sistemi bağlamında covid-19 salgını: Güney Kore. Toplum ve Hekim Dergisi, 36(6), 403-411.
• Bernal-Delgado, E., Garcia-Armesto, S., Oliva-Morena, J. ve Sanchez Martinez, F. I. (2018). Spain: Health system review. Health Systems in Transition. 20(2), 1-179.
• Belek, İ., Nalçacı, E., Onuroğulları, H., ve Ardıç, F. (1998). Sınıf toplum yolunda Türkiye için sağlık tezi. Sorun Yayınları.
• Blank, R. ve Brau, V. (2010). Comparative health policy. Palgrave Macmillian.
• Block, M. A. G. (1997). Comparative research and analysis methods for shared learning from health systems reforms. Healthy Policy, 42, 187-209.
• Bulutoğlu, K. (2008). Kamu ekonomisine giriş, demokraside devletin ekonomik bir kuramı. Maliye ve Hukuk Yayınları.
• Burnham, G., Pariyo, G., Galiwango, E., ve Wabwire-Mangen, F. (2004). Discontinuation of cost sharing in Uganda. Bulletin of the World Health Organization, 82(3), 187-195.
• Cansever, İ. H. (2018). Devlet anlayışları ekseninde sağlık politikalarının değişimi ve analizi: Türkiye incelemesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2, 105- 120.
• Chen, L. C., Evans, T. G. ve Richard, A. C. (1999). Health as a global public good. Global Public Goods, 1, 284-304.
• Cylus, J., Richardson, E., Findley, L., Longley, M., O’Neill, C. ve Steel, D. (2015). United Kingdom: Health System Review. Health Systems in Transition, 17(5), 1–125.
• Çalışkan, A. ve Eğmir, R. T. (2020). Kamu harcama türleri ile insani gelişme arasındaki ilişki: Avrupa ülkeleri örneği (2009-2018). Sosyal Güvenlik Dergisi, 10(2), 217-226.
• Çiçeklioğlu, M. (2022). Meksika sağlık sistemi ve pandemi yanıtı. Toplum ve Hekim Dergisi, 37(2), 129-141.
• Ensor, T. ve San, P. (1996). Access and payment for health care: the poor of Northern Vietnam. International Journal of Health Planning and Management, 11(1), 69-83.
• Eryer, A. (2023). Covid-19 özelinde seçili ülkelerin sağlık hizmetleri sistemi ve göstergelerinin değerlendirilmesi. Ünye İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 47-61.
• Ertürk Atabey, S. (2018). Sağlık sistemleri ve sağlık politikası. Gazi Kitabevi.
• Feachem, R. G. A. ve Sachs, J. D. (2002). Global public goods for health. The report of working group 2 of the commission on macroeconomics and health. WORLD HEALTH ORGANIZATION.
• Frenzel, K. A. ve McCready, D. J. (1979). Health economics: A subdiscipline? Economic Development and Cultural Change, 27 (2), 267-282.
• Fuchs, V. R. (1996). Economics, values, and health care reform. American Economic Review, 86(1), 1-24.
• Geyik, O. ve Aydın, M. S. (2021). Maliye politikası aracı olarak kamu harcamaları ile insani gelişme endeksi arasındaki ilişki: Türkiye Üzerine Bulgular (1990-2019). İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, 10(3), 2066-2084.
• Görmüş, A. (2013). Sağlık sisteminde dönüşüm ve sağlık insan gücü üzerine etkileri. Siyasal Kitabevi.
• Gökbunar, R., Özdemir, H. ve Uğur, A. (2008). Küreselleşme kıskacındaki refah devletinde sosyal refah harcamaları. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 9(2), 158-173.
• Grossman, M. (1972). On the concept of health capital and the demand for health. Journal of Political Economy, 80, 223-255.
• Gonzalez Block M.A., Reyes Morales, H., Cahuana Hurtado, L., Balandran, A. Mendez, E. ve Allin S. (2020) Mexico: Health system review. Health Systems in Transition, 22(2): 1–222.
• Goryakin, Y., Thiebaut, S., Cortaredona, S., Lerouge, M., Cecchini, M., Feigl, A. ve Ventelou, B., (2020), Assessing the future medical cost burden for the European health systems under alternative exposure-to-risks scenarios. Plos One, 15(9), 1-14.
• Gülşen, A. (2018), Almanya’da Sağlık Sistemi. https://www.researchgate.net/publication/328465407_ALMANYA'DA_SAGLIK_SISTEMI , Erişim Tarihi: 11.11.2023.
• Hayran, O. (1997). Sağlık ve hastalık kavramları. Sağlık Hizmetleri El Kitabı.
• Holcombe, R. G. (1997), “A theory of the theory of public goods. Review of Austrian Economics, 10(1), 1-22.
• Hüsmenoğlu, M. ve Kuşaklı, B. Y. (2021). Almanya sağlık sistemi COVID-19 pandemisi durum analizi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 8(2), 156-162.
• https://data.oecd.org/healthres/health-spending.htm Erişim Tarihi:09.11.2023.
• Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG), (2018). Health care in Germany: The German health care system, https://www.informedhealth.org/the-german-health-care-system.html, Erişim Tarihi: 09.11.2023.
• Kara, F. ve Öztürk, İ. (2021). Birinci basamak sağlık hizmetlerinin karşılaştırmalı analizi (Benchmarking): Türkiye ve İspanya örneği. Batı Karadeniz Tıp Dergisi, 5(1), 7-18.
• Kaul, I. (2003). Providing global public goods: Managing globalization. Newyork: Oxford University Press.
• Kaul, I., Grunberg, I. ve Stern M. A. (1999). Defining global public goods. Global public goods: International cooperation in the 21 st Century. Oxford Universty Press. https://www.researchgate.net/profile/EugenioBobenrieth/publication/46440722_The_Political_Economy_of_International_Environmental_Cooperation/links/55ddb07308ae79830bb531ed/The-Political-Economy-of-International-Environmental Cooperation.pdf#page=40, Erişim Tarihi: 23.11.2023.
• Kırcı Çevik, N. ve Yüksel, O. (2019). Türkiye, Almanya ve Hindistan sağlık sistemleri: Karşılaştırmalı bir analiz. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 209-218.
• Kirmanoğlu, H. (2014). Kamu ekonomisinin analizi. Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Kızılçelik, S. (1996). Türkiye’nin sağlık sistemi: Bir medikal sosyoloji denemesi. Altın Kitaplar Yayınevi.
• Koç, E. (2018). Türkiye’de sağlık harcamaları ve özel kesim uygulamaları. Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Kurşun, A. ve Rakıcı, C. (2014). Türkiye ve sosyal refah devletlerindeki sağlık harcamalarının analizi. İnsan Hakları Yıllığı, 32, 77-105.
• Kwon, S., Lee, T., ve Kim, C. (2015) Korea health system review health systems in transition, WHO.
• Mendi, B. (2016). Sağlık bilişimi ve güncel uygulamalar. Nobel Tıp Kitabevleri.
• Murray, C. J. L. ve Frenk, J. (2000). A framework for assesming the performance of health systems. Bulletion of the World Health Organization, 78(6), 717-731.
• Mushkin, S. (1962). Health as an investment. The Journal of Political Economy, 70, 5(2), 129-157.
• Mutlu, A. (2006). Küresel kamusal mallar bağlamında sağlık hizmetleri ve çevre kirlenmesi: Üretim, finansman ve yönetim sorunları. Maliye Dergisi, 0(150), 53-78.
• Nadaroğlu, H. (1992). Sağlık ekonomisine giriş. Ekin Kitabevi.
• Özbay, H., Öncül, H.G., Gökçimen, M., Arı, H. O. ve Mollohaliloğlu, S. (2007). Sağlık sektörü finansmanı Türkiye’de sağlığa bakış. Sağlık Bakanlığı Yayını.
• Özkaya, H. (2016). Cumhuriyet döneminde bulaşıcı hastalıklarla mücadele. Türk Aile Hekimliği Dergisi, 20(2), 77-84.
• Özçelik, E. (2020). İngiltere’de sağlık sistemi. Journal of Social. Humanities and Administrative Sciences, 6(28), 1152-1184.
• Potter, H. R. (1969). Social dimensions of health; The level of health concept, the potential for social change. University of New Mexico: Albuquerque, Regional Medical Program, School of Medicine.
• Reinke, W. A. (1988). Health planning for effective management, Oxford University Press.
• Roemer, M. I. (1993). National health systems of throughout the world. Annual Review of Public Health, 14, 335-353.
• Sağlam, Ş. ve Kara, O. (2023). Sağlık statüsündeki değişimler kamu harcama bileşenini etkiler mi? Gelişmiş ülkeler üzerine bir uygulama. Hacettepe Sağlık Dergisi, 26(3), 575-596.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun, 1961, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=224&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=4 Erişim Tarihi: 01.11.2023.
• Samuelson, P. A. (1954), The pure theory of public expenditure. The Review of Economics and Statistics, 36(4), 387-389.
• Sayım, F. (2017). Türkiye’de sağlık ekonomisi istatistikleri ve sağlık harcamalarının gelişimi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 7(15), 13-30.
• Schieber, G. ve Maeda, A. (1999). Health care financing and delivery in developing countries. Health Affairs, 18(3), 193-205.
• Smith, P. C. (2002). Measuring health systems performance: European. Journal of Health Economics, 3, 145-148.
• Stiglitz, J. E. ve Rosengard, J.K. (2015). Economics of the public sector. W. W. Norton & Company.
• Şahinli, S. ve Tarim, M. (2019). Yaşlı sağlık hizmetleri: Türkiye- Norveç karşılaştırmalı analizi. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, (1), 13-27.
• Şantaş, F., Şantaş, G. ve Demirgil, B. (2021). Kamu sağlık harcamasının üç temel sağlık göstergesine etkisi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(21), 73-84.
• Tekin, F. (1987). Türkiye’de sağlık hizmetleri ve finansmanı. Eskişehir Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 263-289.
• Tokgöz, E. (1979). Sağlık Hizmetleri Piyasası Üzerine Bir İnceleme. Hacettepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 1(2). https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/8393, Erişim Tarihi: 01.12.2023.
• Tontuş, H. Ö. (2015). Tüm yönleriyle sağlık turizmi ülkeler: Norveç. https://www.researchgate.net/publication/348559372_Tum_Yonleriyle_Saglik_Turizmi_Ulkeler_Norvec, Erişim Tarihi: 01.12.2023.
• Tosun, C. (2018). Türkiye’de sağlık harcamalarının belirleyicileri, (Tez No. 526173) [Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi].
• Türkiye Cumhuriyeti Başkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, https://www.sbb.gov.tr/butce/ Erişim Tarihi: 01.12.2023.
• Türkal, H. ve Cihangir, M. (2008). Sağlık hizmetlerinin kamu maliyesi açısından analizi ve değerlendirilmesi. İktisat Dergisi, 498, 130-141.
• Twaddle, A. (1974). The concept of health status. Social Science and Medicine, 8, 24-38.
• Tuncel, N., Şanlı, T. ve Perk, M. (1993). Halk sağlığı hemşireliği. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Uğurluoğlu, E. ve Özgen, H. (2008). Sağlık hizmetleri finansmanı ve hakkaniyet. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 11(2), 135-160.
• Ünal, E. (2013). Sağlık ekonomisi ve yönetimi. Ekin Basın Yayın Dağıtım.
• Üzümcü, A. ve Söğüt, Y. (2020). Kamu sağlık harcamaları-iktisadi büyüme ilişkisi: Türkiye üzerine bir inceleme (1983-2019). Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi (JEBPIR), 6(2), 275-295.
• Witter, S., Ensor, T., Jowett, M. ve Thompson, R. (2000). Health economics for developing countries. MacMillan Education.
• Whitehead, M., Dahlgren, G. ve Evans, T. (2001). Equity and health sector reforms: Can low-income countries escape the medical poverty trap? The Lancet, 833-836.
• Woodward, D. ve Smith, R. (2003). Global public goods and health. Bulletin of World Health Organization,81(7),475.https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/268992/PMC2572508.pdf, Erişim Tarihi: 05.12.2023.
• Wallace, L. S. (2013). A view of health care around the world. Annals of Family Medicine, 11(1), 84-85.
• Yalçın, A. Z. ve Çakmak, F. (2016). Türkiye’de kamu sağlık harcamalarının insani gelişim üzerindeki etkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 30(4), 706-723.
• Yıldırım, H. H. ve Yıldırım, T. (2011). Avrupa Birliği sağlık politikaları ve Türkiye. Sağlık-Sen Yayınları.
• Yılmaz, F. ve Şenel, İ. K. (2019). OECD ülkelerinin sağlık sistemi etkinliklerinin değerlendirilmesi. 3. Uluslararası 13. Ulusal Sağlık ve Hastane İdaresi Kongresi, (1052-1062).https://www.researchgate.net/profile/Faruk-Yilmaz 2/publication/338006379_oecd_ulkelerının_saglık_sıstemı_etkınlıklerının_degerlendırılmesı/links/5df9ebd892851c8364856311/oecd-ulkelerının-saglık-sıstemı-etkınlıklerının-degerlendırılmesı., Erişim Tarihi:10.12.2023.