Kadının Mahremsiz Sefere Çıkması Hususunda Fıkhî Bir Analiz

Yıl 2019, Sayı: 15, 206 - 243, 20.06.2019

Muhammed Hüsnü Çiftçi

https://doi.org/10.32950/rteuifd.558489

Öz

• Bu makalede kadının mahremsiz (gerek hac gerekse genel
  manada) sefere çıkması meselesi ele alınmıştır. Bu mesele tabiin döneminden
  günümüze kadar güncelliğini muhafaza etmiştir. Konuyla ilgili rivayetlerin
  çoğunluğu kadının, mahremi olmadığı halde yolculuk yapamayacağı yönünde olmakla
  birlikte bazılarının bunu caiz gördüğü anlaşılmıştır. Bu çalışmamız hadis
  rivayetleri bağlamında ele alınarak iki görüşe ait delillerin özellikle hadis
  kriterleri düzleminde mukayese edilmesi imkanını sağlayacaktır. Çalışmamızda
  ayrıca konuyla ilgili mezheplerin görüş ve delillerinin tahliline de yer
  verilecektir. Teâruzu’l-edille gibi kavramsal usûl-i fıkıh tartışmaları yanı
  sıra Hanefî ve Şafiî mezheplerinin istidlal ettiği aklî ve naklî deliller, ilmi
  kriterler çerçevesinde analiz edilmeye çalışılacaktır. Özellikle seferilik
  halinde emniyet şartının günümüzde ne ifade ettiği konusuna açıklık getirmesi
  bakımından bazı istatistikler zikredilecektir. Tüm bu değerlendirmeler
  neticesinde özellikle makalenin sonuç kısmında modern dönemde Müslüman bir
  kadının gerek üniversite eğitimi gerekse ticari gaye ile tek başına seyahat
  edip edemeyeceği konusu izah edilmeye çalışılmıştır. Özellikle de sefer
  kavramının asıl mahiyetine vurgu yapılmaya çalışılmış ve seferdeki emniyetin
  sadece iki havaalanı arasında geçen müddet olmadığı bilakis sefer müddetinin
  tamamı için geçerli olduğu vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Kadının sefere çıkması, mahrem, Teâruzu’l-edille Hanefî

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Acar, Halil İbrahim. “Seferilikte Mesafe ve Zaman Kriteri İle İlgili Değerlendirmeler”. Turkısh Studıes. 12/20 (2017): 39-52.Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Ahmed Cevdet Paşa. Mecelle-i ahkam-ı adliye. 3. bs. Dersaâdet: Matbaa-i Osmaniye, 1308.Ali el-Kârî, Ebü'l-Hasen Nuruddîn Ali b. Sultan Muhammed. Fethü bâbi’l-‘inâye bi şerhi’n-Nukâye. nşr. Muhammed Nizâr Temîm, Heysem Nizâr Temîm. Beyrut: Dâru'l-Erkâm b. ebi'l-Erkâm, 1997.Aslan, Alper. Öcal, Oğuz. “Türkiye’de Suç Oranlarının Sürekliliği”. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi. 5/1 (2012): 85-92. Azîmâbâdî, Şemsülhak Muhammed b. Emîr Ali. Avnü’l-ma‘bûd şerhu Sünen-i Ebî Dâvûd. thk. Abdurrahmân Muhammed Osmân. 2. Baskı. Medine: el-Mektebetü's-Selefiyye, 1968.Aynî, Ebû Muhammed Bedreddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ. Umdetü’l-kârî’ şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Kahire: İdâretü’t-tıbâati’l-münîriyye, t.y.Atar, Fahrettin. “Sefer”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2009. 36: 294-298.Bâcî, Ebü'l-Velîd Süleymân b. Halef. el-Müntekâ. Kahire: Dâru’l-fikri’l-Arabî, 1913.Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil. et-Târihü’s-sağîr. thk. Mahmûd İbrâhim Zâyed. Halep: Dâru'l-va‘y, 1977.Beşer, Faruk. İslam’da Seferilik ve Hükümleri. İstanbul: İslami İlimler Vakfı (İsav). Ensar Neşriyat, 1997.Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali, thk. Abdulmu’tî Emin kal’acî. Ma‘rifetü’s-sünen ve'l-âsâr. Karaçi: Camiatu’d-dirâsâti’l-İslâmiyye, 1991.------- es-Sünenü’l-Kübrâ. thk. Abdulmuhsin et-Türkî. Kahire: Merkezu Hecr, 2011.Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdülhâlik el-Basrî. el-Bahrü'z-zehhâr (Müsnedü'l-Bezzâr. thk. Mahfûzurrahmân Zeynüllah. Medine: Mektebetü’l-ulum ve’l-hikem, 1988.Cessâs, Ebû Bekr Muhammed b. Ali er-Râzî. Ahkâmü’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1993.Cürcânî, Ebü'l-Hasen Seyyid Şerîf Ali b. Muhammed b. Ali. et-Ta‘rîfât. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1983.Çakan, İsmail Lütfi. Hadislerde Görülen İhtilaflar ve Çözüm Yolları. İstanbul: İsav Yay., 1982.Çakır Gerçek, Leyla. “Yargıtay Kararları Cinsel Taciz Suçu”. AUHFD, 60/1 (2011): 47-82.Dârekutnî, es-Sünen. thk. Şuayb Arnaut. Beyrut: Müessetü’r-risâle, 2004.Desûkî, Ebû Abdullâh Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Arafe. Hâşiyetü'd-Desûkî alâ şerhi'l-kebîr. Beyrut: Dâru'l-Fikr, t.y.Ebû Yûsuf, Yakûb b. İbrâhim b. Habîb el-Ensârî el-Kûfî. el-Asâr. Karaçi: Mektebetu dâri’l-ulûm, ty. Fevzî Muhammed. Hüccetü’l-Mürsel. Kahire: el-Matbaatü’l-Arabiyyeti’l-Hadi, 1982.Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd b. Muhammed. Me‘âlimü’s-sünen şerhu Sünen-i Ebî Dâvûd. Beyrut: Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, 1991.İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdülazîz ed-Dımaşkî. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr şerhi Tenvîri’l-ebsâr. İstanbul: Kahraman yay., 1984.İbn Battal, Ebü’l-Hasen Ali Halef b. Abdülmelik. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Riyad: Mektebetü’r-rüşd, 2000.İbn Ebî Hâtim, Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris. el-İlel. Riyad: y.y., 2006.İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. İbrâhim. el-Musannef fi'l-ehâdîs ve'l-âsâr. nşr. Saîd Lehhâm. Beyrut: Dâru'l-fikr 1994.İbn Emîru Hâc, Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed. et-Takrîr ve’t-tahbîr. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1983.İbn Hacer, Ebü'l-Fazl Şehâbeddîn Ahmed İbn Hacer el-Askalânî. Fethü'l-bârî bi-şerhi Sahîhi'l-Buhârî. thk. Abdülazîz b. Abdullâh b. Abdurrahmân b. Bâz, Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Muhibbüddîn el-Hatîb. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife, t.y.------- ed-Dirâye fî tahrîci ehâdîsi’l-Hidâye. tsh. es-Seyyid Abdullâh el-Hâşim el-Yemânî el-Medenî. Beyrut: Dâru'l-ma‘rife, t.y. ------- Telhîsü’l-habîr, thk. Adil Ahmed Abdülmevcud, vd. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1998.İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed Büstî. Kitâbü’l-Mecrûhîn mine’l-muhaddisîn. thk. Hamdi b. Abdülmecîd. Riyad: Dâru’s-sumey‘î, 2000.------- Sahîhü İbn Hibbân (İbn Balaban, el-İhsân fî takrîbi Sahîhi İbn Hibbân ile birlikte). thk. Şuayb el-Arnaût. Beyrut: Müessesetü'r-risâle, 1986.İbnü'l-Hümâm, Kemâleddîn Muhammed b. Abdülvâhid b. Abdülhamîd. Şerhu Fethi’l-kadîr, y.y: Mustafa el-Babî el-Halebî, 1970.İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Şemsettin Muhammed. Zâdü’l-mead, thk. Şuayb Arnaut. Kuveyt: Müessesetü’r-risâle, 1987.İbnü’s-Sâ’âtî, Muzafferüddin Ahmed b. Ali Bağdadi. Mecmeu’l-bahreyn ve mülteka'n-neyyireyn. Beyrut: Dâru kütübi’l-ilmiyye 2005.İbn Kudâme, el-Muğnî. thk. Abdullâh b. Abdülmuhsin Türkî. vd., 2. bs. Kahire: Hecr li’t-Tıbaa ve’n-neşr, 1992.İbn Rüşd, el-Beyân ve t-tahsîl, thk. Muhammed Haccî, Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslâmî, 1986.İbn Rüşd (el-Hafîd), Ebü'l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid. thk. Abdülmecid Tu’me Halebî, Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1997.İbnü’l-Münzir, Muhammed b. İbrâhim en-Nisâbûrî. el-Evsat. Feyyum: Dâru’l-felâh, 2010.------- el-İşrâf alâ mezhebi’l-ulemâ. Mekke: el-Mektebetü't-Ticariyye, t.y.------- el-İknâ’. 2. Baskı. Riyad: Mektebetü'r-Rüşd, 1993.İzmirli İsmail Hakkı, İlm-i Hilâf. İstanbul: Dersaadet Hukuk Matbaası, 1330.Kaffâl eş-Şâşî, Hilyetü’l-ulemâ. Ammân: Mektebetü’r-Risâleti’l-Hadise, 1988. ------- “Kaffâl” “Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi”. İstanbul: TDV Yayınları, 2001. 24: 146-148.Kallek, Cengiz, “İbnü’l-Münzir en-Nîsâbûrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2000. 21: 158-159.Karacabey, Salih. “Hattâbî” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1997. 16: 489-491.Ömer Karadâğî, el-Menhelü-nehhâ fî ihtilâfi’l-eşyâh. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2007.Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd. Bedâi‘ü’s-sanâ’i‘fî tertîbi'ş-şerâi'. Beyrut: 1982.Kirmânî, Şemseddîn Muhammed b. Yûsuf b. Ali. el-Kevâkibü’d-derârî fi şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 2. bs. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1981.Koca, Ferhat. “Tahsis”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2010. 39: 432-434.Koçak, Zeki. “İddet Bekleyen ve Yanında Mahremi Olmayan Kadınların Sefere Çıkması ve Hacca Gitmesi”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakultesi Dergisi, 39 (Erzurum 2013), 114.Mâverdî, Ebü'l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habîb el-Mâverdî. el-Hâvi'l-kebîr şerhu Muhtasari'l-Müzenî. thk. Ali Muhammed Muavviz, Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, 1994.Merğînânî, Ebü'l-Hasan Burhâneddîn Ali b. Ebî Bekr el-Merğînânî. el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. thk. Muhammed Muhammed Tâmir, Hâfız Aşûr Hâfız. Kahire: Dâru’s-selâm, 2000.Miras, Kamil. Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi. Ankara: DİB Yay., 1978.Mübârekfûrî, Ebü'l-Ulâ Muhammed Abdurrahmân b. Abdürrahîm. Tuhfetü'l-ahvezî. Kahire: Dâru’l-hadîs, 2001.Mahmud Sa’d, Mebâhisu’t-tahsîs. İskenderiye: Münşeetü'l-Maârif, t.y.Münzirî, Ebû Muhammed Zekiyüddin Abdülazim. et-Tergîb ve’t-terhîb. thk. Muhyiddîn Abdulhamîd. Kahire: Dâru’l-fikr, 1979.Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref. el-Mecmû‘ şerhu'l-Mühezzeb. Beyrut: Dâru'l-fikr, t.y.Özen, Şükrü. “Teâruz”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2011. 40: 208-211.Pezdevî, Ali b. Muhammed. Usûlü’l-Pezdevî (Keşfü’l-esrâr ile birlikte). 3. bs. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-Arabiyye, 1997. Polat, Salahattin. Mürsel Hadisler ve Delil Olma Yönünden Değeri. Ankara: TDV Yayınları, 1985. ------- “Mürsel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2006. 32: 52-54.Sadruddîn İbn Ebi’l-İzz, Sadruddîn Ali b. Alâeddîn Ali b. Muhammed. et-Tenbîh alâ müşkilâti’l-Hidâye. thk. Abdülhakîm b. Muhammed Şâkir. Riyad: Mektebetü’r-rüşd, 2003.Savrun, Bayram Mert. “Bir Ahlak Sorunu Olarak Cinsel Taciz”. DİB. IV. Din Şurası, Tebliğ ve Müzakereleri Ankara: DİB yayınları, 1 (2009): 568-572. Seha Lebîb. Eseru vesâili’n-nakl alâ seferi’l-mer’e. Gazze: el-Câmiatü’l-İslâmiyye, 2010. (Basılmamış Master Tezi), https://library.iugaza.edu.ps/thesis/90094.pdfSelâhaddîn Atiyye es-Seb’âvî. el-Vecîz li fıkhi’l-hac ve umre. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2015.Serahsî, Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl. el-Mebsût. İstanbul: Çağrı yay., 1982-1983.------- Şerhu's-Siyeri'l-kebîr. thk. Abdülaziz Ahmed. Kahire: Câmiatü'd-Düveli'l-Arabiyye, 1971.Şâfiî, Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. el-Ümm. thk. Ali Muhammed vd. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 2001.------- er-Risâle, 2. bs. Kahire: Dâru’t-türâs, 1979.Şeybânî, Muhammed b. Hasan b. Ferkad. el-Hücce alâ ehli'l-Medîne. Haydarâbâd: Alemü’l-kütüp, 1965.Taberânî, Ebü’l-Kasım Süleyman b. Ahmed. el-Mu’cemü’l-kebîr. thk. Hamdi Abdülmecid Selefî. 2. bs. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 1985.Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâmet el-Ezdî. Muhtasaru İhtilâfi’l-ulemâ. thk. Abdullâh Nezîr Ahmed. Beyrut: Dâru’l-beşâiri’l-İslâmiyye, 1995.------- Şerhu Me‘âni’l-âsâr. thk. Muhammed Seyyid Câdülhak. Kahire: Matbaatü'l-envâri'l-Muhammediyye, 1968.------- Ahkâmü'l-Kur'ân. thk. Sadettin Ünal. İstanbul: İsam Yay., 1995. Timur, Şermin. Ok, Şenay. “Kadın ve Çocuklarda Cinsel Taciz”. Atatürk Üni., Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 4/2 (2001): 68-74.Tehânevî, Zafer Ahmed. İ‘lâü's-sünen. Karaçi: İdâretü'l-Kur'ân ve'l-ulûmi'l-İslâmiyye, 1415.Yaylalı, Davut. Seferilik ve Hükümleri. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1997.Zeylaî, Ebû Muhammed Cemâleddîn Abdullâh b. Yûsuf b. Muhammed. Nasbu’r-râye li-ehâdîsi'l-Hidâye. y.y: el-Mektebetü'l-İslâmiyye, 1973.Zeydan, Abdülkerim. el-Mufassal fî ahkâmi'l-mer'e ve'l-beyti'l-müslim fi'ş-şeriati’l-İslâmiyye. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1992-1993.Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhü’l-İslâmî ve edilletüh. Dımaşk: Dâru'l-fikr, 1997.Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Mîzânü'l-i'tidâl fî nakdi'r-ricâl. thk. Ali Muhammed Muavvad. Beyrut: Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, 1995.Yavuz, Yunus Vehbi. Çağdaş fıkıh problemleri. Bursa: Feyiz Yay., 2008. Yûsuf el-Kardâvî, Hedyü’l-İslâm fetâvâ muâsıra. 4. bs. Mensure: Dâru’l-Vefa, 1989. 1: 353.Zekeriyya el-Ensârî, Ebû Yahya Zeynüddin Zekeriyyâ b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. Esna’l-metâlib şerhu ravdit’t-tâlib. Beyrut: Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, 2001.Zekiyyüddîn Şa’bân, Usûlü fıkhı’l-İslâmî. 2. bs. Beyrut: Dâru'l-kütüb, 1971.