Günümüz Arap Dünyasında Teferrüt Meselesi İle İlgili Tartışmalar

Yıl 2019, Sayı: 16, 193 - 241, 20.12.2019

Yavuz Köktaş , İbrahim Koç

https://doi.org/10.32950/rteuifd.624354

Öz

Teferrüt
meselesi hadislerin tashih ve taz‘ifinde önemli bir role sahip olduğu için
geçmişte olduğu gibi günümüz Arap dünyasında da tartışma konusu olmuştur.
Hadisleri tashih ve taz‘if edenler genellikle ravînin adalet sahibi ve
güvenilir olmasına binaen rivayetlere hüküm vermişlerdir. Hadis âlimleri
genellikle hadis rivayetinde sika kabul edilen ravilerin teferrüt ederek
rivayet ettikleri hadislerine sahih hükmü vermiştir. Hadis rivayetinde zayıf
kabul edilen ravilerin teferrüt ederek rivayet ettikleri hadislerine ise zayıf
demişlerdir. Ancak günümüz Arap dünyası hadis âlimlerinden bazıları ravilerin
teferrüt ederek rivayet ettikleri hadislerine hüküm vermek için genel
durumlarının bilinmesini yeterli görmemiştir. Hadislerin tashih ve taz‘ifinde ravilerin
isabet veya hata ettiklerine dair karinelerin de bilinmesini şart koşmuşlardır.
Bazıları da hadis rivayetlerine karine ve delillere bakmaksızın sadece ravinin
genel durumuna göre hüküm verileceğini kabul etmiştir. Böylece bu iki görüş
sahipleri arasında bir tartışma meydana gelmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Teferrüt, Tashih, Taz‘if, Râvî, Sikâ

Kaynakça

• KAYNAKÇA Abdurrezzâḳ b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-Ṣana‘anî el-Yemânî. Muṣannef, thk. Ḥabibu'r-Raḥman el-A‘zamî. Beyrut: el-Mektebetu'l-İslâmî, 1983.Aḥmed b. Muhammed b. Ḥanbel. Müsned, thk. Şuayb el-Arnavuld ve Âdil Mürşid. Beyrut: Müessesetü'r-risâle, 2001. Aḥmed Şâkir Maḥmud. Mecelletu Külliyeti'l-İmami'l-A'zam, "Teferrudü'r-ruvvat fi'l-Hadis ve Mevḳifu'n-nuḳḳâd minhu". sa. 15, y. 2012.Alâî, Ṣalahaddin Ebu Said Ḫalil b. Keykâldî. Camiu'l-taḥsil fi Âhkâmi'l-merâsîl, thk. Hamdî Abdulmecid es-Selefî. Beyrut: A‘lemu'l-kutub, 1986.Bâġdâdî, Ebubekir Aḥmed b. Ali b. Ṡâbit b. Ahmed el-Ḫatîb. el-Kifâye fi Ulumi'r-rivâye, thk. Ebu Abdullah es-Sevraḳî ve İbrâhim Ḥamdi el-Medenî. Medine: el-Mektebetü'l-ilmiyye, ts.Beyhâḳî, Ebubekir Aḥmed b. El-Ḥüseyin b. Ali. es-Sünenü'l-kübrâ, thk. Abdullah b. Abdilmuḥsin et-Türkî. Yemâme: Merkez Hecer li'd-Dirasâti'l-Arabiyye ve'l-İslâmiye, 2011.Buḫârî, Abu Abdilleh Muhammed b. İsmâil b. İbrâhim, Sahihu'l-Buḫârî. thk. Muhammed Züheyr b. Nâṣır. Beyrut: Dar Ṭavku'n-necât, 2002. Câsım b. Muhammed b. Ali. el-Muḥaccetü'l-beyzâ fi'd-Difâ‘ an Menheci'n-nuḳḳâd el-Ḳudemâ. Riyad: 2006.Cevherî, İsmail b. Ḥammâd. es-Ṣiḥaḥ Tacu'l-Arab ve Ṣiḥâḥu'l-luġā, thk. Aḥmed Abdulġafur Aṭṭar. Beyrut: Daru'l-ilm Lilmelâyîn, 1979.Dâraḳutnî, Ebu'l-Ḥasan Ali b. Ömer b. Aḥmed el-Bâġdâdî. el-İlzâmât ve't-Tetebbu‘, thk. Ebu Abdurrahman Muḳbil b. Hâdî el-Vâdi‘. Beyrut: Daru'l-kutubi'l-ilmiyye, 1985.................el-İlelu'l-vâride fi'l-Ahâdisi'n-nebeviyye, thk. Maḥfuẓ er-Raḥmân es-Selefî. Riyâd: Dar Ṭaybe, 1985.Dârimî, Ebu Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b el-Faḍıl b. Behrâm. Sünen, thk. Ḥüseyin Selim Eslem ed-Dârânî. Suudî Arabistan: Daru'l-muġnî, 2000. Dâvûdî, Yusuf b. Cevde. Menhecu'l-İmam ed-Dâraḳutnî fi Naḳdi'l-hadis fi Kitâbi'l-İlel. Ḳahire: Daru'l-muhaddiṡin, 2011.Düzenli, Muhittin. Hadis Metodolojisinde Teferrüt Kavramı ve Diğer Istılahlarla İlişkisi. Bişkek, 2015.Ebu Ḥafs el-Meyânicî. S̱elâs̱u Resâil fi Ulumi'l-hadis Mala Yeseu‘ el-Muhaddis Cehluhu, thk. Ali Ḥasan Ali Abdulhamid. Ammân: el-Vekâletü'l-arabiyye, ts.Ebu Muaẕ, Ṭârık b. Avaḍilleh b. Muhammed. ed-Dibace fi İlmi'l-hadiṡ. Ḳahire: Daru'l-kevṡer, 2009.Ebu Nu‘aym, Aḥmed b. Abdullah b. Aḥmed el-İṣfahânî. Ma‘rifetu's-ṣahabe, thk. Adil b. Yûsuf el-Azâzî. Riyâd: Daru'l-vatan lil'n-Neşr, 1998.Ebu Şuhbe Muhammed b. Muhammed b. Suveylim. el-Vasîṭ fi Ulumi Muṣtalahi'l-hadiṡ, thk. Abdulhamid b. Salih b. Ḳasım. Beyrut: Dar İbn Ḥazm, 2006.Ebubekir Kâfî. Menhecu'l-İmam el-Buḫârî fi Tashihi'l-ehâdisi ve Ta‘liliha. Beyrut: Dar İbn Ḥazm, 2000.İbn Fâris, Ebu'l-ḤüseyinAḥmed b. Zekeriyâ. Mu'cemu Maḳayisi'l-Luġā, thk: Abdu's-Selâm Muhammed Ḥarun. Beyrut: Daru'l-fikr, 1979. Elbânî, Muhammed Naṣıruddin. İrvâu'l-Ġalil fi Taḫric Ahâdis Menâri's-sebil. Beyrut: el-Mektebetü'l-İslâmî, 1979.Firuzâbâdî, Muhammed b. Ya‘kub. el-Ḳâmus. Beyrut: Müessesetü'r-risâle, 2005.Hâkim, Muhammed b. Abdullah en-Niṣâbûrî. Ma‘rifetu Ulumi'l-Hadis. ys.,2003.Ḫalil b. Ahmed, Kitabu'l-‘ayn. thk. Abdulhamid Hindâvî. Beyrut: Daru'l-kutubi'l-ilmiyye, 2003.Ḥasan Fevzi. el-Menhecu'n-Naḳdî inde'l-Müteḳaddimin mine'l-Muḥaddis̱in ve Es̱eru Tebâyuni'l-menhec. Câmia‘tu Ayni'ş-şems, 2000, (Yüksek Lisan Tezi).Ḫatîb, Muhammed Accâc. Usulu'l-hadis. Beyrut: Daru'l-fikr, 2006.Ḥâzimî, Cemal b. Muhammed es-Seyyid. İbn Ḳayyim el-Cevziyye ve Cuhuduhu fi Ḫidmeti's-sünne’n-nebeviyye. ys., ts.Ḥemâm, Abdulcevvâd. et-Teferrüd fi Rivayeti'l-hadis ve Menhecu'l-muhaddisin fi Ḳabulih ve Raddih. Beyrut: Daru'n-nevâdir, 2008. Irakî, Abdurrahman b. El-Hüseyin Zeynüddin. et-Taḳyidve'l-İẓah Şerh Mukaddimeti'bni's-Ṣalâḥ, Abdurrahman Muhammed Osman. Medine: el-Mektebu's-selefî, 1969.Iṭr, Nureddin. Menhecu'n-naḳd fi Ulumi'l-hadis. Dımaşḳ: Daru'l-fikr, 1981. İbn Abdilber, Ebu Ömer Yûsuf Abdullah Muhammed. el-İstiâb fi Ma‘rifeti'l-aṣḥâb, thk. Muhammed Ali el-Becâvî. Beyrut: Daru'l-cîl, 1992.İbn Adî, Ebu Aḥmed el-Cürcânî. el-Kamil fi Ḍuafâi'r-rical, thk. Adil Aḥmed Abdulmevcûd ve Ali Muhammed Muavviẕ. Beyrut: el-Kutubu'l-ilmiye, 1997.İbn Asâkir, Ebu'l-ḳasım Ali b. Ḥasan b. Hibetullah. Tarihu Dimaşḳ, thk. Amr b. Garâme el-Amrî. Beyrut: Daru'l-fikir, 1995.İbn Cemâa‘, Muhammed b. İbrahim Bedruddin. el-Menhelu'r-ravî fi Muḫtaṣar Ulumu'l-hadisi'n-nebevî, thk. Muhyiddin b. Abdurrahman Ramazan. Beyrut: Daru'l-fikr, ts. İbn Dakîk el-İ'd, Taḳiyyuddin Ebu'l-Feth Muhammed b. Ali. el-İḳtirah fi Beyani'l-ıṣtılaḥ. Beyrut: Dar Kutubi'l-ilmiyye, ts.İbn Ebi Hâtim er-Râzî. İlel İbn Ebi Hâtim, thk. Sa‘d b. Abdullah el-Ḥumeydî ve Ḫâlid b. Abdurrahmân el-Cüreysî. Beyrut: el-Fârûḳ el-Hadise, 2006. İbn Ebi Şeybe, Abdullah b. Muhammed b. İbrâhim, Muṣannef, thk. Usâme b. İbrâhim b. Muhammed Ebu Muhammed, Riyâd: Fihrist Mektebetü'l-melik Fehd, 2008.İbn Ḥacer, Aḥmed b. Ali b. Muhammed. Nüzhetü'n-naẓar fi Tavḍih Nüḫbeti'l-fiker fi Muṣtalaḥ Ehli'l-es̱er, thk. Abdullah b. Ḍayfullah er-Rahîlî. Medine: Câmiatu Ṭaybe, 2001. ................Fethu'l-Bârî Şerhu Sahihi'l-Buḫârî, nşr. Muhibbuddin el-Ḫatib. Beyrut: Daru'l-ma‘rife, 1960......................Tehzibu't-tehzib. Hindistan: Daru'l-ma‘arif en-Nizâmiyye, 1909.İbn Mâce, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid el-Ḳazvînî. Sünen, thk. Muhammed Fuâd Abdulbâḳî. Beyrut: Dar İhyâu'l-kutubi'l-arabiyye, 2009. İbn Manẓûr, Cemaluddin Muhammed b. Mukrim. Lisanu'l-Arab. Beyrut: Dar Ṣâdir, ts.İbn Receb el-Ḥanbelî. Şerhu İleli’t-Tirmiẕî, thk. Nureddin Iṭr. Beyrut: Daru'l-mellâh, ts. İbn Teymiyye, Ahmed b. Abdulhalim. Mecmuu‘ Fetavâ Şeyhi'l-İslâm İbn Teymiye. Riyâd: Vizâratu'ş-şuuni'l-İslâmiye, 2004.İbnu'l-Ḳayyim el-Cevziye. Zadu'l-Meâd fi Hedyi Ḫayri'l-i‘bâd, thk. Şuayb el-Arnavûld- Abdulḳadir el-Arnavûld. Beyrut: Müessesetü'r-risâle, 2009. İbnu's-Ṣalaḥ, Ebu Amr Osman b. Abdurrahman Taḳiyyuddin. Ma‘rifetu Envâi‘ Ulumu'l-Hadiṡ. Beyrut: Daru'l-kutubu'l-ilmiyye, 2002.İbnu't-Türkmânî, Âlâu'd-din Ali b. Osman b. İbrâhim b. Muṣtafa el-Mârdinî. el-Cevheru'n-naḳî alâ Süneni'l-Beyhâḳî. Beyrut: Daru'l-fikr, ts. Ḳâsimî, Muhammed Cemâluddin b. Muhammed Said b. Ḳâsım. Ḳavâdi‘du't-tahdiṡ min Fununi Muṣtalaḥi'l-hadis. Beyrut: Daru'l-kutubi'l-İlmiyye ts.Kettânî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ebi'l-fayḍ Câfer b. İdris. er-Risaletu'l-müstaṭrafa li Beyân Meşhuri's-sünneti'l-müşarrafe, thk. Muhammed el-Muntaṣır b. Muhammed ez-Zemzemî. Beyrut: Daru'l-beşâiri'l-İslamiye, 2000.Koçyiğit, Talat. Hadis Istılahları. Ankara: AÜİF. Yayınları, 1980.Lâhim, İbrâhim b. Abdullah. Muḳarenetu'l-merviyyât. Beyrut: Müesesetü'r-reyyân, 2012...........Teferrüdü's- sika bi'l-hadis. ys., ts.Mâhir Yâsin el-Faḥl, Eṡeru İhtilafu'l-Esanid ve'l-Mutun fi İhtilafi'-l-Fuḳaḥa. Beyrut: Daru'l-kutubu'l-ilmiyye, 2009.Mâlik b. Enes. Muvaṭṭa, thk. Muhammed Fuâd Abdulbâḳî. Beyrut: Dar İhyâi'turâs el-Arabî, 1985.Medḫilî, Rabi' b. Hâdî. Menhecü'l-imam Müslim fi Tertibi Kitabihi's-ṣahih ve Dahdi Şübuhâtin Havleh. ys., 1988.Melibârî, Ḥamzâ Abdullah. el-Muvâzene beyne'l-Müteḳaddimin ve'l-Müteaḫḫirin fi Tasihi'l-Ahâdis ve Ta‘lilihâ. Beyrut: Dar İbn Ḥazm, 2001. ............. Nazrât Cedide fi Ulumi'l-hadis. Beyrut: Dar İbn Ḥazm, 2003..............el-Hadisu'l-Ma'lul. Beyrut: Dar İbn Ḥazm, 1996.Muallimî, Ebu Abdullah Abdurrahman b. Yaḥya el-Yemanî. et-Tenkil fi Te'nibi'l-Kevṡerî Mine'l-ebaṭil, thk. Muhammed Nasıreddin el-Elbânî. Beyrut: el-Mektebetu'l-İslamiyye, 1986.Mübarekfûrî, Muhammed Abdurrahman b. Abdurrahim. Tuhfetu'l-Aḥveẕî Şerhu Camii‘et-Tirmiẕî. Beyrut: Daru'l-fikir, ts.Münâvî, Muhammed Abdurrauf. Feyḍu'l-ḳadir Şerhu Câmi‘'s-ṣağir. Beyrut: Daru'l-ma‘rife, 1971.Müslim, İbu'l-Haccâc. Sahih, thk. Nazar b. Muhammed el-Fârayâbî Ebu Kuteybe. Beyrut: Dar Ṭaybe, 2006.Nevevî, Muhyiddin b. Şeref. et-Takrib ve't-Teysir li Ma‘rifeti Süneni'l-beşiri'n-Nezir, thk. Muhammed Osman el-Ḫışt. Beyrut: Daru'l-kitâbi'l-Arabî, 1985. Seḫavî, Muhammed b. Abdurrahman Şemsuddin. Fethu'l-Muġis bi Şerhi Elfiyyeti'l-hadis, thk. Abdulkerim el-Ḫuḍayr ve Muhammed b. Abdilleh b. Fehd. Beyrut: Daru'l-menâhic, 1426............. el-Gâye fi Şerhi'l-hidaye fi Ulûmi'r-rivâye, thk. Ebu Âiş Abdulmun‘im İbrâhim. Beyrut: Mektebetu Evlâdi'ş-şeyh, 2001.Suyuṭî, Celaluddin Ebu'l-Faḍl Abdurrahman. Tedribu'r-ravi fi Şerhi Taḳribi'n-Nevevî, thk. İrfan el-Aşâ Hasüne. Beyrut: Daru'l-fikir, 2000. Şevkânî, Muhammed Alii. Neylu'l-Evṭâr min Esrâri Münteḳâ'l-Aḫbâr, thk. Muhammed Ṣubhi b. Ḥasan Ḥallâk. Beyrut: Dar İbnu'l-cevzî, 1427.Ṭaberanî, Süleymân b. Aḥmed b. Eyyub. Mu'cemu'l-Kebir, thk. Ḥamdi Abdulmecid es-Selefî. Beyrut: Mektebetü İbn Teymiyye, ts.Tirmiẕî, Ebu İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre. Sünen, thk. Aḥmed Şâkir ve Muhammed Fuâd Abdulbâḳî. Ḥaleb: Mustafa el-Bâbî el-Ḥalebî, 1977.Ṭurayfî, Abdulaziz b. Marzûḳ. el-Ahâdisu'l-Muallâ fi's-Salâh. ys., ts.............. et-Tahcil fi İrvâi'l-ġalil. Riyâd: Mektebetu'r-rüşd, 2001. Uḳaylî, Ebu Cafer Muhammed b. Amr b. Musâ b. Ḥammâd el-Mekkî. ed-Ḍuafai'l-Kebir. Beyrut: Daru'l-kutubi'l-ilmiyye, ts.Û‘nî, eş-Şerif Ḥâtim b. Ârif. el-Medḫal ile Fehmi İlmi'l-ilel. ys., 2010.Zebidî, Muhammed b. Muhammed b. Abdurrazzaḳ el-Murtazâ el-Ḥuseynî. Tacu'l-ârus min Cevâhiri'l-ḳâmûs, thk. Abdulaziz Maṭar. Kuveyt: Matbaatu Hukumeti'l-Kuveyt, 1987.Ẕehebî, Muhammed b. Aḥmed b. Osman b. Kaymaz. el-Mûkiẓa fi İlmi Muṣtalaḥi'l-hadis,Ali b. Aḥmed er-Râzihî. Beyrut: Daru'l-âsâr, 2007...............Tezkiretü'l-huffâz, thk. Abdurrahman b. Yahyâ el-Muallimî. Dâiretü'l-meârif el-Osmaniye, ts. Zehrânî, Aḥmed b. Salih. Beyânu Mücâzafât ed-Doktor Hamzâ el-Melibârî. ys., ts..Zerkeşî, Bedruddin, en-Nüket alâ Muḳaddimeti İbni's-Ṣalaḥ, thk. Zeynü'l-abidin Feric. Beyrut: Aḍvâu's-selef, 1998.Zeylâî, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdullah b. Yûsuf b. Muhammed. Nasbu'r-Raye li Ahâdiṡi'l-hidâye, thk. Muhammed Avvâme. Beyrut: Müessesetü'r-rayyân, ts.