İbn Hacer El-´Askalânî’nin Veba-Tâun Gibi Salgın Hastalıklara Yaklaşımı

Yıl 2020, Sayı: 6, 67 - 86, 14.10.2020

Ramy Mahmoud

Öz

İnsanlık tarihi defalarca, milyonların ölümüyle sonuçlanan veba-tâun türü salgın hastalıklara tanık olmuştur. Bu hastalıklar, hiç bir zaman tamamen yok edilememiş, uzun yıllar kendilerini unuttursalar da belirli periyotlarla ortaya çıkarak toplumların demografik, ekonomik ve sosyolojik yapılarında değişimlere yol açagelmişlerdir. Virüsler keşfedilene kadar insanlık ailesinin değişik dinlere, etnik kökenlere ve kültürlere mensup toplumları, hastalıkların arka planında yerine göre karanlık gizil güçler aramışlar, yerine göre de hastalıkları işlemiş oldukları kötülük ve günahların doğal bir sonucu olarak ilah ya da ilahları tarafından cezalandırıldıkları şeklinde yorumlamışlardır. Bu makalede, İbn Hacer el-´Askalânî gibi İslam düşünce sistemine önemli katkılar sunan bir düşünür merkeze alınarak, yaşadığı dönemde veba-tâun türü hastalıkların kaynağı, hastalık karşısında insanın çaresizliği ve bu çaresizlikle baş etmede dinin rolü gibi meselelerde dönemin hâkim anlayışı, zaman zaman diğer kültürlerle birleştiği ve ayrıldığı noktalara da değinilerek ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam, İnanç, İbn Hacer, Tâun, Salgın

APPROACH OF B. HACER EL-ASKALI TO OUTSTANDING DISEASES LIKE THE PLAGUE-TÂUN

Öz

Human history has repeatedly witnessed plague-tâun-type epidemics that have resulted in the death of millions. These diseases have never been completely eliminated, although they have forgotten themselves for many years, they have emerged at certain intervals, leading to changes in the demographic, economic and sociological structures of societies. Until the viruses were discovered, the societies of the human family’s family of different religions, ethnicities and cultures sought dark secret powers on the background of the diseases, and interpreted that they were punished by their deities or deities as a natural result of the evil and sins they committed. This article is taken to the center of a thinker that provides important contributions to the Islamic thought system such as B. Hacer al-´Askalânî, and the dominant understanding of the period in issues such as the source of plague-tâun diseases, the desperation of the person in the face of the disease and the role of religion in dealing with this desperation. It is tried to be explained by mentioning the points where it combines and separates with cultures.

Anahtar Kelimeler

Islam, Faith, Ibn Hajar, Plague, Pandemic

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. Müsned. thk. Şuayb Arnavut. Beyrut: Müessesetü’r-risâle:2001
• Arık, Feda Şamil. Selçuklular Zamanında Anadolu’da Veba Salgınları. Tarih Araştırmaları Dergisi.(Mayıs 1991),15/26.
• Bahadır, Abdülkerim. İnsanın Anlam Arayışı ve Din. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
• Bilen, Mehmet. Hadis Şârihi Olarak İbn Hacer el-Askalânî. Şarkiyat İlmî Araştırmalar Dergisi (Kasım 2009), I/II.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. Tâcü’l-Luġa ve Sıhâh’ul-’Arabiyye. Beyrut: Dâru’l-’İlm li’l-Melâyîn, 1987.
• Hasan Çetinel, Dini Kavramların Öğretimi ve Semantik Analiz. İstanbul: Kitap Dünyası, 2019.
• el-Meâfirî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed. Kitâbü’l-mesâlik fî şerhi Muvattaʾi Mâlik. thk. Muhammed b. Huseyn
• es-Süleymânî Âişe binti’l-Huseyn es-Süleymânî. Beyrut:Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2007.
• el-Menbecî, Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed. Kitâbu’t-Tâ’ûn. Beyrut: Dâar-u b.Hazm, 2017.
• eş-Şevkânî, Muhammed b. Ali. Tuhfetü’z-zâkirîn bi-’uddeti’l-hısni’l-hasîn. Beyrut:Dâru’l-Kalem, 1984.
• Güven, Mustafa. Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın Tefsir Anlayışındaki Modernlik Unsurları ve Bu Bağlamda Muhammed
• Abduh’a Yönelttiği Eleştiriler -Fîl Sûresi Örneği. Ekev Akademi Dergisi. (Kış 2015), 19/61.
• Findley, Carter V. Dünya Tarihinde Türkler. Ayşen Anadol. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2006.
• Harari,Yuval Noah. Homo Deus: Yarının Kısa Bir Tarihi. çev. Poyzan Nur Taneli. İstanbul: Kolektif Kitap, 2019.
• Hasan Han, Sıddîk. el-’İbra fî mâ câe fi’l-ğazvi ve’ş-şehâdeti ve’l-hicra. thk. Muhammed e’s-Saîd Zeglûl. Beyrut: Dâru’l- Kütübü’l-’İlmiyye, 1985.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî. Bezlü’l-Mâ’ûn fî fazli’l-tâ’ûn. thk. Ahmed İsâm el-Kâtib. Riyad: Dâru’l-’Âsıme, 1991.
• İbn Hacer el-Askalânî. Fethu’l-bârî şerh-u sahîhi’l-Buhârî. thk. Muhıbbuddîn el-Hatîb Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1959.
• İbn hacer el-Heytemî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed. Zikru’l-âdâbi’l-mute’allikat’i bi-men Esâbehu’t-Tâ’ûn (Yazma eser).
• Süleymaniye Kütüphanesi: Reîsü’l-Küttâb Mustafa Efendi Koleksiyonu, No:1150, varak:89-93.
• İbn KayyimEl-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr. Zâdü’l-Meâd fÎ hedy-i hayri’l-Ibâd. thk. Şuaybu’l Arnavut Abdülkadir el-Arnavut. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1994.
• İbn Kemâl Paşa. Risâletü’n fî rasti’t-Tâ’ûn (Yazma eser). Süleymaniye Kütüphanesi: Reîsü’l-Küttâb Mustafa Efendi Koleksiyonu. No:1909, varak:10-12.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-’Arab. Beyrut: Dârü’s-Sâdır, 1993.
• İbn Nüceym el-Hanefî, Zeynüddîn b. İbrâhîm. Risâletü’n fi’t-Ta’ni ve’t-Tâ’ûn (Yazma eser). Süleymaniye Kütüphanesi: Reîsü’l-Küttâb Mustafa Efendi Koleksiyonu. No:1143, varak:45-47.
• İstek, Emrah. Avrupa’da Veba Salgını ve Salgında Din Faktörü (Viyana Örneği). Tarih Araştırmaları Dergisi, (Ekim 2017). 36 / 62
• Kandemir, M. Yaşar. “İbn Hacer el-Askalânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/b.- hacer-el-askalani (29.04.2020).
• NevevÎ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Riyâzu’s-Sâlihîn. thk. Şu’aybu’l-Arnavut. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1998.
• Nu’aym b. Hammâd, Ebû Abdillâh. Kitâbü’l-Fiten. thk. Semîr Emîn ez-Züheyrî. Kahire: Mektebetü’t-Tevhîd, 1992.
• Râğıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed. el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kurân. İstanbul: Çıra Yayınevi, 2012.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân. Mâ ravâhü el-vâ’ûn fî ahbâri’t-tâ’ûn, thk. Muhammed Ali el-Bâz. Beyrut: Dâr’ul-Kalem, ty. Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân. Şerhu’s-Sudûr bi-şerhi-hâli’l-mevtâ’l-kubûr. thk. Abdülmecîd Taʿme Halebî. Lübnan: Dâru’l-Maʿrife, 1996.
• Topaloğlu, Bekir. "Şehîd". TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/sehid--esma-i-husna (Erişim 05 Nisan 2020).
• Turan, Mehmet. Meşhur Hadis Alimi İbn Hacer el-Askalânî’nin Hayatı ve İlmi Kişiliği. Batman Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi Dergisi, (Ağustos 2017), 1/1.
• Varlık, Nükhet. “Osmanlılarda Veba Salgınları”. academia.edu. Erişim 28 Nisan 2020.
• https://www.academia.edu/37980780/Osmanl%C4%B1larda_Veba_Salg%C4%B1nlar%C4%B1