Klasik Türk Şiirinde Tasavvufî Açıdan Tûr-i Sînâ

Yıl 2018, - Özel Sayı, 197 - 210, 20.08.2018

Abdullah Eren

https://doi.org/10.29000/rumelide.454266

Cited By: 3

Öz

Dağlar, yükseklik ve heybetleri ile inanan
insanların gönül ve zihinlerinde ilahî azamet ve kudreti çağrıştıran,
dinî-tasavvufî hisleri coşturan en önemli yeryüzü şekillerindendir. Bu
çerçevede hemen hemen her din, dağlara özel bir anlam yüklemiş ve bazı dağları
kutsal kabul etmiştir. Hz. Musa’nın Allah ile konuştuğu ve ilahî tecelliye
mazhar olduğu yer olması münasebetiyle Tûr-i Sînâ bu dağlar içerisinde önemli
bir yere sahiptir. Peygamber kıssaları ve bu kıssalarda yer alan unsurlardan
etraflı bir şekilde faydalanan klasik Türk şiiri, Tûr-i Sînâ’ya tecelliye
mazhar olma bakımından özel bir önem atfetmiş ve bu eksende onu özellikle aşk,
gönül, vücut, insan-ı kâmil, âşık, tevazu, mahviyet, şevk, vecd, cezbe ve
istiğrak gibi bazı tasavvufî kavram ve hâllerin anlatımında temel figürlerden
biri olarak kullanmıştır. Bu çalışma, Tûr-i Sînâ’nın klasik Türk şiirinin
tasavvufî muhteva esasına dayalı olarak anlam dünyası içerisindeki yeri,
sembolik derinlikleri, ifade ettiği anlamlar, ilişkili olduğu kavramlar ve bu
kavramların anlatımında yer alış tarzları incelenerek değerlendirilmesine
yöneliktir.

Anahtar Kelimeler

Tûr-ı Sînâ, klasik Türk şiiri, tasavvuf, tecelli, aşk

Mount Sinai from Mystical Aspect in The Classical Turkish Poetry

Öz

The mountains are one of the most important
structures of the earth that excite religious-mystical feelings, evoke the
divine power and might in the hearts and minds of religious person. In this
frame, almost every religions give a special meaning to the mountains and
accept some of the mountains as sacred. Mount Sinai has an important place in
these mountains. Because, Prophet Moses talked to God here and saw holy light
on this mountain. The classical Turkish poetry contains parables of the
prophets and elements of this parables comprehensively, attributes special
importance to Mount Sinai in terms of being manifestation place, and this axes
uses it as one of the basic figures in the narration of some mystical concepts
and events such as especially love, heart, body, murshid, lover, humility, enthusiasm,
rapture and mystical contemplation. This study aims to examine and evaluate the
Mount Sinai with its symbolic depths, meanings, related concepts and the way of
taking place in the expressions of these concepts as based on meaning world of
mystical contents in the classical Turkish poetry. 

Anahtar Kelimeler

Mount Sinai, classical Turkish poetry, sufism, manifestation, love

Kaynakça

• Abdulkerim Ceylî (2018.03.03). İnsan-ı Kâmil. Çev. Abdulkadir Akçiçek. https://archive.org/details/Sir-e-kitap-insan-iKamil-abdulkerimCeyli- Abdulkerim Kuşeyrî (2003). Kuşeyrî Risâlesi. hzl. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yay. Âgâh Dîvânı. hzl. Şerife Akpınar (2017). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,195642/agah-divani.html [19.04.2018]. Âhî Dîvânı. hzl. Mustafa S. Kaçalin. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78356/ahi-divani.html (12.02.2018). Ahmedî Dîvânı. hzl. Yaşar Akdoğan. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78357/ahmedi-divani.html (12.02.2018). Ahmedî, Mevlid (Ahmedî Dîvânı içinde). hzl. Yaşar Akdoğan. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78357/ahmedi-divani.html (12.02.2018). Âşık Çelebi Dîvânı. hzl. Filiz Kılıç (2017). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,195827/asik-celebi-divani.html [08.04.2018]. Avnî Dîvânı. hzl. Muhammed Nur Doğan. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78360/avni-fatih-divani.html (12.02.2018). Azmizâde Hâletî Dîvânı. hzl. Bayram Ali Kaya (2017). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,196456/azmizade-haleti-divani.html [11.02.2018]. Bâkî Dîvânı. hzl.: Sabahattin Küçük (1994). Ankara: TDK Yay. Beyânî Dîvânı. hzl. Fatih Başpınar. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78363/beyani-divani.html (12.02.2018). Buhârî (1989). Sahîh-i Buhârî ve Tercemesi. mütercim: Mehmed Sofuoğlu. C. XIV. İstanbul: Ötüken Yay. Edirneli Nazmî Dîvânı. hzl. Sibel Üst (2018). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78367/edirneli-nazmi-divani.html [12.02.2018]. El-Aclûnî, İsmail b. Muhammed (2009). Keşfü’l Hafâ ve Müzîlü'l-İlbâs C. II. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-‘İlmiyye. Hamdullah Hamdî Dîvânı. hzl. Ali Emre Özyıldırım. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78375/hamdullah-hamdi-divani.html (12.02.2018). Harman, Ömer Faruk (1993). “Dağ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. VIII. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 400-401. Hayâlî Dîvânı. hzl. Ali Nihat Tarlan (1992). Ankara: Akçağ Yay Hayretî Dîvânı. hzl. Mehmed Çavuşoğlu, M. Ali Tanyeri. http://groups.yahoo.com/neo/groups/metinbankasi/files, Dec. 31. 2004 versiyonu. İmam Gazâlî (1994). Mişkatü’l-Envâr. çev. Süleyman Ateş. İstanbul: Bedir Yay. İsmail Hakkı Bursevî, Kitâbü’l-Envâr. İ.B.B. Atatürk Kitaplığı Sayısal Arşiv ve e-Kaynaklar. No. 297.7. http://katalog.ibb.gov.tr/kutuphane2/yazmalar/BEL_Yz_K0589.pdf (03.03.2018). Kâdı Beydâvî (2011). Muhtasar Beydâvî Tefsiri (Envâru’t-Tenzîl ve Esrârü’t-Te’vîl). C. 4. Tercüme ve Dipnotlar: Şadi Eren. İstanbul: Selsebil Yay. Kâtib-zâde Sâkıb Dîvânı. hzl. Mehmet Kırbıyık (2017). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,199763/katib-zade-sakib-divani.html [08.04.2018]. Kur’an-ı Kerim Meâli (2011). hzl.: Halil Altuntaş- Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay. Mehmed Sıdkî Dîvânı. hzl. Abdullah Eren (2017). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,195956/mehmed-sidki-divani.html [11.02.2018]. Mermer, Ahmet (1991). Mezâkî Hayatı, Edebî Kişiliği ve Dîvânı’nın Tenkitli Metni. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay. Mevlânâ (2017). Mesnevî -Tam Metin-. Türkçesi: Adnan Karaismailoğlu. Ankara: Akçağ Yay. Nâ’ilî Dîvânı. hzl. Haluk İpekten (1990). Ankara: Akçağ Yay. Nâbî Dîvânı. hzl. Ali Fuat Bilkan (1997). İstanbul: MEB Yay. Nakşî Dîvânı. hzl. Emrah Ayhan. http://groups.yahoo.com/ neo/groups/metinbankasi/files, Jan. 4. 2005 versiyonu. Nehcî Dîvânı. hzl. Üzeyir Aslan (2017). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,194366/nehci-divani.html [12.02.2018]. Nesîmî Dîvânı. hzl. Hüseyin Ayan (1990). Ankara: Akçağ Yay. Nev’î, Divan. hzl. Mertol Tulum, Ali Tanyeri (1977). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yay. Sâkıb Dede Dîvânı. hzl. Ahmet Arı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78398/sakib-dede-divani.html (12.02.2018). Sinanoğlu, Mustafa (2009). “Sînâ” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. XXXIV. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 221-222. Sun’ullâh-ı Gaybî Dîvânı. hzl. Bilal Kemikli (2000). İstanbul: M.E.B. Yay. Süheylî Dîvânı. hzl. M. Esat Harmancı (2017). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,194364/suheyli-divani.html [12.02.2018]. Şeyh Gâlib Dîvânı. hzl. Muhsin Kalkışım (1994). Ankara: Akçağ Yay. Şeyhî Divanı. hzl.: Mustafa İsen, Cemâl Kurnaz (1990). Ankara: Akçağ Yay. Şeyhülislam Yahyâ Dîvânı. hzl. Hasan Kavruk. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78405/seyhulislam-yahya-divani.html (11.02.2018). Usûlî Divanı. hzl. Mustafa İsen (1990). Ankara: Akçağ Yay. Ümmî Sinân Dîvânı. hzl. A. Azmi Bilgin (2017). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,195646/ummi-sinan-divani.html [08.04.2018 ]. Vusûlî Dîvânı. hzl. Hakan Taş (2010). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78409/vusuli-divani.html [12.02.2018]. Yahyâ Bey Dîvânı. hzl. Mehmed Çavuşoğlu (1977), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay. Zâtî Dîvânı. hzl. Ali Nihad Tarlan (1970). C. II. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yay.