Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın bazı romanlarında kenar mahalleler

Yıl 2019, Sayı: 14, 131 - 143, 21.03.2019

Haluk Öner

https://doi.org/10.29000/rumelide.541001

Cited By: 1

Öz

Mahalle; sosyal hayatın yerlilik vurgusu yapan,
kültürel, ekonomik açıdan benzer insanları bir araya getiren yahut
benzemeyenleri yakınlaştıran, aidiyet hissini mekânla özdeşleştiren dinamik
unsurlarından biridir. Kenar mahalle de bu dinamiğin içinde ekonomik, kültürel,
ahlaki açıdan ve dil bakımından çevrede kalan; merkezle oluşan uzak mesafeyi
gösteren, gündelik hayatı ayrıntılarıyla yansıtan müesseselerindendir. Bu
yönüyle kentleşme olgusunun somutlaştığı zamanlardan itibaren edebi eserlerin
önemli mekânlarından ve sosyolojinin ilgilendiği alanlardan biri olmuştur.
Hüseyin Rahmi Gürpınar, Türk edebiyatında kent kimliğinin henüz
yerleştiği dönemlerden itibaren kenar mahalleleri eserlerine yansıtan romancılardan biridir. Yazar, kenar mahallelerin ve buradaki
insanların görünümlerini yazma anının gerçeklerine uygun bir bakışla dile
getirirken kurguyu da bu gerçeklikten yola çıkarak şekillendirir. Yazarın kenar
mahallelerde geçen romanlarında kurgu ve kurgudaki çatışma unsurları, buralarda
yaşamakla doğrudan ilgilidir. Dolayısıyla kenar mahalle, yazarın dünyasında
yalnızca bir mekân unsuru olmanın ötesinde sınıf farklılığının, canlı ve renkli
kent hayatının, yoksulluğun, alt kültür pratiklerinin görüldüğü gündelik hayat
müessesesidir. Bu makalede üretken bir yazar olan Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın
kenar mahalleleri, buralardaki insanları ve hayatları yansıtma bağlamında
temsil değeri olan 13 romanı incelenecektir. Kenar mahallelerin nasıl tasvir
edildiği, buralarda yaşayan ve romanların kişi kadrosunu oluşturan insanların
ele alınma biçimleri üzerinde durulacaktır. Yazarın romanlarında kenar
mahalleleri ele almasının sebepleri üzerinde durulacaktır. Hüseyin Rahmi
Gürpınar’ın kenar
mahalleleri ve insanlarını bir sınıf sorunsalı olarak değerlendirip
değerlendirmediği de sorgulanacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Hüseyin Rahmi Gürpınar, kenar mahalle, gündelik hayat, roman

Outskirts in some of Hüseyin Rahmi Gürpınar’s novels

Öz

Neighborhoods are dynamic environments of social
life, in which there is an emphasis on locality. They bring people from similar
backgrounds together or make people from different backgrounds familiar with
each other. Neighborhoods make people associate themselves with their environment.
Outskirts, on the other hand, are peripheral areas, which lay behind
neighborhoods in economical, cultural, moral, and linguistic aspects. Despite
being lively and colorful places, outskirts represent remoteness from center.
These characteristics of outskirts have made them significant places for
sociological and literary works, since the times when the phenomena of
urbanization became concrete. Hüseyin Rahmi Gürpınar is one of the authors who
have touched upon outskirts in their works, since the times when the fact of
urbanity newly emerged. He deals with outskirts and people living in outskirts
with a realistic point of view, and shapes the fiction in accordance with this
reality. The fiction in his novels about outskirts, and the elements of conflict
are all directly related to the life in those outskirts. In this sense, the
term ‘outskirts’ in his novels represents not only a setting, but also a place
where there are class differences, poverty, sub-cultural practices, and yet a
lively and colorful life. This article deals with thirteen novels of a
productive author, Hüseyin Rahmi Gürpınar, upon interpreting how he has
approached the phenomena of outskirts, how he has depicted those places, and
how he has treated with the characters in his novels. As well as dealing with
the reason for why he centers his novels on outskirts, it will also be
questioned whether Gürpınar regards the outskirts, and people of outskirts as
problematic resulting from class differences.

Anahtar Kelimeler

Hüseyin Rahmi Gürpınar, outskirts, daily life, novel

Kaynakça

• Akçam, Akçam. (2006). Karnaval ve Türk Romanı. Ankara: Ürün Yayınları. Aktaş, Şerif. (1997). Ahmet Rasim’in Eserlerinde İstanbul, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Aktaş, Şerif. (1990). “Hüseyin Rahmi Gürpınar”, Büyük Türk Klasikleri Cilt 10. İstanbul: Ötüken-Söğüt Yayınları. Alver, K. (2013). Mahalle. Ankara: Hece Yayınları. Alver, Köksal. (2006). “Edebiyatın Sosyolojik İmkânı”. Edebiyat Sosyolojisi, Ankara: Hece Yayınları. Assmann, Jan. (2015). Kültürel Bellek. (Çev: Ayşe Tekin) İstanbul: Ayrıntı Yayınları Çoruk, Ali Şükrü. (1995). Cumhuriyet Devri Türk Romanında Beyoğlu. İstanbul: Kitabevi Yayınları. Enginün, İnci. (2006). Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e. İstanbul: Dergâh Yayınları. Göçgün, Önder. (1987). Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Romanları ve Romanlarında Şahıslar Kadrosu. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Gramsci, Antonio. (2010) “Madun Sınıfların Tarihi: Metodolojik Ölçüt”, Toplumbilim Dergisi, Ekim Sayı:25. Güneş, Mehmet. (2017). “Aravind Adiga’nın Beyaz Kaplan Romanında Sömürgecilik Sonrası Hint Toplumu Ve Madun Bilinci”. Humanitas Dergisi 2017, Cilt:5, Sayı:10, s.393-408 Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (1963). Kesikbaş. İstanbul: Pınar Yayınevi. Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (1963). Eşkıya İninde. İstanbul: Nurgök Matbaası. Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (1966). Efsuncu Baba. İstanbul: Atlas Kitabevi. Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (1967). Billur Kalp İstanbul: Atlas Kitabevi. Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (1970). Şeytan İşi. İstanbul: Atlas Kitabevi. Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (1972). Kuyruklu Yıldız Altında Bir Evlenme. İstanbul: Atlas Kitabevi. Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (1972). Ben Deli miyim? İstanbul: Atlas Kitabevi. Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (1974) Can Pazarı. İstanbul: Atlas Kitabevi. Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (1999). Gazetecilikte İlk Yazılarım 1888-1898. Abdullah-Gülçin Tanrıkulu (haz.) İstanbul: Özgür Yayınları. Gürpınar, Hüseyin Rahmi. (2012). Son Arzu, Evlere Şenlik Kaynanam Nasıl Kudurdu? İstanbul: Everest Yayınları. Kaplan, Mehmet. (1997).” Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar I. İstanbul: Dergâh Yayınları. Kudret, Cevdet. (1977). Edebiyatımızda Hikâye ve Roman. İstanbul: Varlık Yayınları. Moran, Berna. (2000). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1. İstanbul: İletişim Yayınları. Ortaylı, İlber. (2010). Osmanlı Toplumunda Aile. İstanbul: Timaş Yayınları. Özbalcı, Mustafa. (1991). “Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın Bazı Romanlarında Ferdî ve Sosyal Tenkit”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt:6 Sayı:1, s.207-220. Sevinçli, Efdal. (1990). Hüseyin Rahmi Gürpınar İnceleme. İstanbul: Arba Yayınları. Tanpınar, Ahmet Hamdi. (1995). Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul: Dergâh Yayınları. Taştan Zeki-Oto Elif Duran. (2014). Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Romanlarında Mahalle Hayatı, İstanbul: Kitabevi Yayınları Tezcan, Mahmut. (2011). Sosyolojiye Giriş, Ankara: Anı Yayıncılık.