Mevlânâ’ya atfedilen mülemma bir gazel üzerine

Yıl 2019, Sayı: 15, 242 - 252, 21.06.2019

Cenk Açıkgöz

https://doi.org/10.29000/rumelide.580559

Cited By: 1

Öz

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, genellikle Farsça
şiirler yazmayı tercih etse de sanatı ve fikirleriyle klasik Türk edebiyatını
derinden etkilemiştir. Mevlânâ çok sayıda eseri bulunan üretken bir
şahsiyettir. Buna rağmen, bazen Mevlânâ’ya ait olmayan şiirler de Mevlânâ’ya
atfedilmiştir. Bu çalışmamızda, Mevlânâ’ya atfedilen mülemma bir gazelin
Mevlânâ’ya aidiyeti tekrar değerlendirilmiştir. Birçok kitap ve makalede
Mevlânâ’ya ait olduğu belirtilen bu mülemma gazelin Şeyhî Divanı’nda da
bulunduğu tarafımızdan ortaya konmuştur. Çalışmamız bir giriş bölümü, üç ana
bölüm ve bir sonuç bölümünden meydana gelmiştir. Giriş bölümünde, bazen klasik
Türk edebiyatının temel kaynaklarında aynı şiirlerin farklı şairlere ait
gösterildiği belirtilmiş ve bu duruma örnekler verilmiştir. Ardından Mevlânâ
Celâleddîn-i Rûmî’ye atfedilen bazı şiirlerde de benzer sorunlarla
karşılaşıldığı belirtilmiş, makalemizin konusu olan mülemma gazel üzerinde
kısaca durulmuştur. Birinci bölümde, Mevlânâ’nın gazellerini ele alan ilmî
yayınlarda, Mevlânâ’ya atfedilen mülemma gazele yönelik yaklaşımlar ele
alınmıştır. İkinci bölümde, bahsi geçen gazelin Türk Edebiyatı Numuneleri ve
Şeyhî Divanı adlı eserlerde bulunan şekilleri üzerinde durulmuştur. Üçüncü
bölümde, gazeller arasındaki nüsha farkları ve gazellerin dayandırıldığı
kaynaklar değerlendirilmiştir. Çeşitli araştırmacıların konuya yaklaşımlarından
hareketle gazelin kime ait olduğu ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Ayrıca
gazelin gerçek sahibi hakkındaki düşünce ve tahminler sıralanmıştır. Sonuç
bölümünde, araştırma sırasında karşılaşılan sorunlara ve araştırmadan elde
edilen faydalara değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ, Şeyhî, mülemma, gazel, Dîvân-ı Kebîr

On a mulemma ghazal attributed to Mevlana

Öz

Although Mevlana Celaleddin-i Rumi preferred to
write Persian poems, he deeply influenced classical Turkish literature with his
art and ideas. Mevlana is a productive figure with many works.  Nevertheless, poems which do not belong to
Mevlana are sometimes attributed to Mevlana. In this study whether a mulemma
ghazal attributed to Mevlana really belongs to him was reevaluated. In many
books and articles, it is stated that this mulemma ghazal belongs to Mevlana.
But it was revealed by us that this mulemma ghazal was also found in the
Şeyhi’s Divan. Our study consists of an introduction part, three main parts and
a conclusion part. In the introduction part, it is stated that sometimes the
same poems are shown as belonging to different poets in the basic sources of
classical Turkish literature and examples are given.
Then, some of the poems attributed to Mevlana
Celaleddin-i Rumi have been mentioned and mulemma ghazal was briefly discussed.
In the first part, in the scientific studies that dealt with Mevlana’s ghazals,
the approaches to mülemma ghazal attributed to Mevlana was discussed. In the
second part, the forms of these ghazals in the works like Turk Edebiyatı
Numuneleri and Şeyhi Divanı. In the third part, the differences between these
ghazals and resources were reevaluated. It has been tried to find out whom
ghazal belongs to by various researchers. In addition, opinions and estimates
about the actual owner of ghazal are listed. In the conclusion section, the
problems encountered during the research and the benefits obtained from the
research are discussed.

Anahtar Kelimeler

Mevlana, Şeyhi, mulemma, ghazal

Kaynakça

• Açıkgöz, C. (2017). Hayâlî Bey dîvânı’nın harfü’l-yâ’ bölümündeki 95 ve 96. gazeller kime ait?. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 1-8. Açıkgöz, C. (2018). Fuzûlî’nin Türkçe divan’ındaki XXV. gazel Nesîmî’ye mi ait?. Ü. Aslan, H. Taş ve Ö. Zülfe (Ed.). Bir devr-i kadîm efendisi Prof. Dr. Tahir Üzgör’e armağan içinde (s. 29-43). Ankara: Yayın Evi. Akyüz, K., Yüksel, S., Beken, S. ve Cunbur, M. (1958). Fuzûlî Türkçe divan. Ankara: İş Bankası, Türk Tarih Kurumu Basımevi. Ayan, H. (2014). Nesîmî hayatı, edebî kişiliği, eserleri ve Türkçe divanının tenkitli metni. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Biltekin, H. (2003). Şeyhî dîvânı (inceleme-tenkitli metin-dizin). Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Biltekin, H. (2018). Şeyhî dîvânı. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. Erişim adresi: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-215511/seyhi-divani.html (Erişim tarihi: 01.03.2019, saat: 21.35). Çelebi, A. H. (1939). Mevlâna hayatı – şahsiyeti – eserlerinden parçalar. [İstanbul]: Kanaat Kitabevi. Çıpan, M. (Ed.). (2012). Mevlânâ Celâleddîn Muhammed-dîvân-ı kebîr (tıpkıbasım) (1. Cilt). Ankara: T.C. PTT Genel Müdürlüğü Yayınları. Ergun, S. N. (1932). Mevlâna. İstanbul: Kanaat Kütüphanesi. Fürûzanfer, B. (1339). Kulliyât-ı Şems yâ dîvân-ı kebîr (5. Cilt). Tahran: İntişârât-ı Dânişgâh-ı Tehrân. Fürûzanfer, B. (2005). Mevlâna Celâleddin Feridun Nafiz Uzluk (Çev.). Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. Gölpınarlı, A. (1957). Mevlânâ Celâleddin dîvân-ı kebîr I (1. Cilt). İstanbul: Remzi Kitabevi. Gölpınarlı, A. (1992). Mevlânâ Celâleddin dîvân-ı kebîr II (2. Cilt). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Gönensay, H. T., Hamamizade, İ. ve Yücel H. Â. (1926). Türk edebiyatı numuneleri, menşelerden onuncu hicret asrına kadar (1. Cilt). İstanbul: Maarif Vekaleti Neşriyatından, Millî Matbaa. İsen, M. ve Kurnaz, C. (1990). Şeyhî divanı. Ankara: Akçağ Yayınları. Karahan, A. (1966). Kanuni Sultan Süleyman çağı şairlerinden Figanî ve divançesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. Karaismailoğlu, A. (2015). Dîvân-ı kebîr gazel dizini – yazma, basma ve çeviriler için karşılaştırmalı dizinler-. Ankara: Akçağ Yayınları. Mansuroğlu, M. (1954). Mevlânâ Celâleddin Rumî’de Türkçe beyit ve ibareler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 207-220. Mazıoğlu, H. (2007). Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin Türkçe şiirleri. Türk Dili-Dil ve Edebiyat Dergisi, XCIV/672, 811-822. Şafak, Y. (2009). Mevlânâ’ya atfedilen “yine gel...” rubâîsine dair. Tasavvuf-İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 24, 75-80. Tanrıkorur, C. (2005). Osmanlı dönemi Türk mûsikîsi (2. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları. Tarlan, A. N. (1945). Hayâlî Bey dîvânı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları. Yaltkaya, M. Ş. (1934). Mevlânâ’da Türkçe kelimeler ve Türkçe şiirler. İstanbul: Remzi Kitaphanesi. Zülfe, Ö. (2009). Rahîkî [ö. 953/1546] ve şiirleri. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi/The Journal of Turkish Cultural Studies, 21, 171-198.