Cerrah Mehmed’in tıbba dair risalesi

Yıl 2019, Sayı: 16, 1 - 13, 21.09.2019

Nevzat Topal

https://doi.org/10.29000/rumelide.616878

Cited By: 1

Öz

Yazma tıp metinleri, yazıldıkları dönemlerin dil ve
kültür özelliklerini ortaya koyabilecek niteliktedir. Bu çalışmalarda hekim isimlerini,
tıp terimlerini, halk inanışlarını, hastalıkların tedavilerinde kullanılan
bitkileri bulmak mümkündür. Ülkemizde son yıllarda tıp metinlerinin
incelenmesine yönelik çalışmaların arttığı görülmektedir. Yapılan bu çalışma
ile bu alandaki çalışmalara katkı sağlamak hedeflenmiştir. Çalışmaya konu olan
yazma tıp metni, 15. yüzyılda yaşadığı düşünülen Cerrah Mehmed tarafından
istinsah edilmiştir. Çalışmada kırık ve çıkıklar ile bunların tedavi yollarının
ele alınmıştır. Risaleden elde edilen kırık ve çıkıkla ilgili tedavilere
yönelik bulguların, tıp tarihi, tıp terimleri ve biyografi çalışmalarına,
Beylikler Dönemi ilmî faaliyetlerine, halk bilimine katkı sağlayacağı
düşünülmektedir. Çalışmanın yöntemini tarama ve metin aktarma oluşturmaktadır.
Çalışmada kırıklara birden fazla tedavi önerildiği, kırıkların yan etkileri
olan şişme ve yan ağrılarının da özel olarak ele alındığı görülmüştür.
Tedavilerde bitkisel, hayvansal ürünlerin yanında toprak ve taş (kuzgunun
getirdiği taş) gibi günümüzde kaplıcalarda fizik tedavi maddesi olarak kırık,
çıkık ve kemik ağrıları için kullanılan çamurla tedavilere de yer verilmiştir.
Risalede rahatsızlıklar ve hastalıklarla ilgili terimlerin, kemük sındugı, et üzülmesi, yan ağrısı, sert
şişme, uzv küfet olması, kemük küfet olması, uzv yerinden çıkması, kemük
çürümesi, bir endam yerinden çıkması, kemük oynaması olduğu belirlenmiştir.
Bunun yanında az da olsa mide ağrısı, sarılık gibi hastalıkların da anıldığı
belirlenmiştir. Tedavide sıkça kullanılan bitkiler, durak otu, sabr, köpertiken, kargasabunu ve encübardır. 

Anahtar Kelimeler

Tıp, risale, Cerrah Mehmed, tıbba dair bir risâle

Risala about medicine by Cerrah Mehmed's

Öz

Manuscript medical texts are capable of revealing
the language and cultural characteristics of the periods they were written. In
these studies, it is possible to find the names of doctors, medical terms, folk
beliefs and the plants used in the treatment of diseases. In recent years, it
has been observed that studies on the study of medical texts have increased in
our country. This study aims to contribute to the studies in this field. Manuscript medical
text which is the subject of the study was copied by Cerrah Mehmed who was
thought to have lived in the 15th century. In this study, fractures and dislocations
and their treatment methods were discussed. It is thought that the findings
related to the treatment of fractures and dislocations obtained from the
treatment will contribute to the history of medicine, medical terms and
biography, the scientific activities of the Principalities Period and the
folklore. The method of the study consists of scanning and text transfer. In
the study, it was seen that more than one treatment was recommended for
fractures, side effects of fractures and side pain were discussed. In the
risale there were treatments as well as herbal and animal products, as well as
soil and stone (the stone brought by the raven) today as a physical therapy in
spas, fractures, dislocations and bone pain used for treatment with mud. It was
realized that the terms related to the diseases were as follows: kemük sındugı, et üzülmesi, yan ağrısı, sert
şişme, uzv küfet olması, kemük küfet olması, uzv yerinden çıkması, kemük
çürümesi, bir endam yerinden çıkması, kemük oynaması. In addition to this,
it was determined that some diseases such as stomach pain and jaundice were
also mentioned. Commonly used in the treatment of herbs are as follows too:
fennel, aloe vera, köpertiken, kargasabunu.

Anahtar Kelimeler

Medicine, risale, Cerrah Mehmed, a risala about medicine

Kaynakça

• Adıvar, A. A. (1982). Osmanlı Türklerinde İlim, İstanbul: Remzi Kitabevi. Argunşah, M. (1999). Tuhfe-i Muradî (İnceleme-Metin-Dizin), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Arslan Sarman, M. (2015). “Nâbî’ye Göre Tabip ve Tabâbet”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Cilt:3, Sayı:6, Ocak, 80-97. Arslan, M. (2017a). Kitâb-ı Tercüme-i Tezkire-i Dâvûd Fî İlmi’t-Tıbb’da Geçen Ay İsimleri. Cappadocıa Journal Of Hıstory And Socıal Scıences Vol.8-April, 206-218. Arslan, M. (2017b). “Kitâb-ı Tercüme-i Tezkire-i Dâvûd Fi’t-Tıbb’da Geçen Tıbb-ı Nebevî Unsurları”, Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, 49-69. Bayat, A. H. (2016). Tıp Tarihi. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları. Bişkin, H. V. (2010). Vasiyyetnâme-i Kehhâlîn (İnceleme-Metin-Dizin). Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde. Canpolat, M. (1973). XIV. Yüzyılda Yazılmış Değerli Bir Tıp Eseri: Edviye-i Müfrede, Türkoloji Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, Ankara. Doğan, Ş. (2011). XIV.-XV. Yüzyıl Türkçe Tıp Metinlerinde Halk Hekimliği İzleri. Milli Folklor 23, 89: 120-132. İhsanoğlu, E.; Şeşen, R., vd. (2008). Osmanlı Tıbbi Bilimler Literatürü Tarihi C 1, İstanbul: IRCICA. Muhammed Cerrahî. (ty). Tıbba Dair Risale, İstanbul Büyük Şehir Belediyesi, Atatürk Kitaplığı, O.E.827, 32b-35a. Önler, Z. (1990). 14 ve 15. Yüzyıl Anadolu Türkçesi Botanik Terimleri, Journal Of Turkish Studies, Volume 14, (Fahir Öz Armağanı), 357-392. Önler, Z. (2004). XIV. ve XV. Yüzyıl Metinlerinde Türkçe Bitki Adları, Kebikeç, 18: 273-301. Öztürk, N.;Arslan Sarman, M. (2016). 16. Yüzyıl Osmanlı Hekimlerinden Şaban Nidâî Ve Dâvûd-i Antakî’nin Yazdığı Tıp Kitaplarında Tıbb-ı Nebevî Etkisi Üzerine Bir Karşılaştırma. Adana 2015 Uluslararası İslam ve Tıp (Tıbb-ı Nebevi) Kongresi, 512- 531. Sarı, N. (1999). “Osmanlı Hekimliği ve Tıp Bilimi”, Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, Sayı 5, İstanbul, 11-68. Tokat, F. (2012). Tuhfetü’l-Erîbi’n-Nâfia Li’r-Rûhânî Ve’t-Tabîb. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Denizli. Turan, A. D. (2014). Eski Anadolu Türkçesiyle Yazılmış Bir Tıp Metni “Kitabü Tıbbü’l-Hikme”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7/29: 312-318.