Nedim’in şiirlerinde ‘Vâsûht’ tarzı aşkın izleri

Yıl 2019, Sayı: 16, 445 - 459, 21.09.2019

Erdoğan Taştan

https://doi.org/10.29000/rumelide.618998

Cited By: 4

Öz

Divan şiiri aşk anlayışının iki önemli öznesi
olan âşık ile mâşuk, şiirde birbirinden farklı özelliklerle karşımıza
çıkmaktadır. Divan şiiri dünyasında pâdişâh, sultan, şâh gibi kelimelerle
nitelenen ve âşıklarına sürekli cefa çektirip zulmeden mâşuk karşısında ona tek
taraflı bir aşkla bağlanıp sevgilinin zulmüne katlanan, dahası bundan zevk alan
bir âşık tipi yer almaktadır. Ancak şiire hâkim olan bu aşk anlayışında
özellikle klasik sonrası dönemde bazı değişimlerin yaşandığı, sevgilinin
cefasına katlanmak istemeyen ve ondan yüz çeviren bir âşık tipinin şiirde
kendine yer bulmaya başladığı görülmektedir. Divan şiiri aşk anlayışındaki bu
değişimde, 16. asır İran edebiyatında gelişmeye başlayan Vâsûht tarzı aşkın
etkileri olduğu göze çarpar. Sevgilinin cefasına katlanmamak, ondan nefret edip
yüz çevirmek şeklinde karşımıza çıkan Vâsûht tarzı aşk anlayışına, zaman zaman
klasik dönem divan şairlerinin şiirlerinde de rastlanmaktadır. Ancak özellikle
18. asırdan itibaren bu aşk anlayışının divan şiirinde daha belirgin bir
şekilde karşımıza çıktığı söylenebilir. Şiirlerinde Vâsûht tarzı aşka yer veren
şairlerden biri de Nedim’dir. Onun şiirleri çoğunlukla gerçek hayattan alınmış
konulara ve sevgililere yer verir ve bu şiirlerdeki aşk anlayışı, çoğu zaman
divan şiirindeki hâkim söylemle örtüşür. Ancak şairin bazı şiirleri ve
beyitlerinde bu söylemin dışına çıktığı ve Vâsûht tarzı aşka yaklaştığı
görülür. Bu makalede Nedim’in bu tarz şiirleri ve beyitleri ele alınacak ve
Vâsûht tarzı aşkın onun şiirlerinde ne şekilde ortaya çıktığı incelenecektir. 

Anahtar Kelimeler

Nedim, vâsûht, divan şiiri, aşk, âşık, mâşuk

‘Vasuht’ kind of love in Nedim’s poems

Öz

The important subjects of the love concept of the
Diwan poetry which are the lover and the loved appears in front of us with
different several features in poetry. In Diwan poetry world, there is a lover
type who is against the loved who is described with the words of “throne,
sultan, shah” and is victimized her lovers by tyrannizing consistently and
bounded to the loved with one-sided love and standing to her tranny and
moreover takes pleasure from this. However, there are some changes occur in
this kind of love concept which is dominant in poetry, especially in the
post-classical period; it is beginning to appear a lover type who does not want
to stand the lovers pain and turning away from her. In this change which is in
the concept of love in diwan poetry, the effects of the “Vasuht” kind of love
which is developed in 16th century Persian Literature, attracts attention. To
the “Vasuht” kind of love concept which appears in front of us as not standing
the pain of the Loved, hating from her and turning away from her, is
encountered in poems of the classic period poets, from time to time. However,
it can be said that this kind of love concept appears in front of us more
clearly in diwan poetry especially afterward 18th century. One of the poets who
includes “Vasuht” kind of love concept in his poems is Nedim. His poems mostly
include the loveds and topics from real life and the understanding in these
poems mostly overlaps with the dominant discourse in diwan poetry. However, it
is seen that in some poems and couplets of the poet he goes out of this
discourse and approaches to “Vasuht” kind of love. In this paper, it will be
dealt with this kind of poems and couplets of Nedim and will be studied how the
“Vasuht” kind of love emerges in his poems. 

Anahtar Kelimeler

Nedim, vasuht, diwan poetry, love, the lover, the loved

Kaynakça

• Akün, Ö. F. (1994). “Divan Edebiyatı”. DİA, C. 9, s.389-427. Arslan, M. (2007). Mihrî Hâtun Divânı. Amasya Valiliği Yayınları. Ankara. Babacan, İ. (2010). “Şeyh Gâlib’in Gazellerinde ‘Vâsûht’ Tarzı Aşkın İzleri”. Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 28, s. 57-68. Babacan, İ. (2012). Klasik Türk Şiirinin Sonbaharı, Sebk-i Hindî (Hind Üslûbu). Akçağ Yayınları. Ankara. Behzad, Sara (2017). “Türk ve Fars Edebiyatlarında Sevgiliden Yüz Çevirme”. Journal of Turkish Language and Literature. Volume: 3, Issue: 1, s. 56-73. Bilkan, A. F. (2015). 17. Yüzyıl Türk Edebiyatı-Klasik Estetikte Yeni Yönelişler- (1600-1700). Akçağ Yayınları. Ankara. Dehhudâ, Ali Ekber (1377/1999). Lügatnâme-i Dehhudâ. C. XV. Müessese-i İntişârât ve Çâp-ı Dânişgâh-ı Tahrân. Tahran. Demirel, Ş. (2017). Şehrî (Malatyalı Alî Çelebi) Dîvân. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56340,sehri-divanipdf.pdf?0 (Erişim tarihi: 07.08.2019). Fütûhî-i Rûdma‘cenî, Mahmûd (1393/2014). “Sebk-i Vâsûht Der-Şi‘r-i Fârisî”. Nâme-i Ferhengistân, Vîje-nâme-i Şibh-i Kârre. S.3, s.7-31. Gönel, H. (2010). 15.-16.Yüzyıl Divanlarına Göre Divan Şiirinde Sevgili. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara. Gürer, A. (1993). Şeyh Gâlib Dîvânı (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara. Horata, O. (2009). Has Bahçede Hazan Vakti, XVIII. Yüzyıl: Son Klasik Dönem Türk Edebiyatı. Akçağ Yayınları. Ankara. İpekten, H. (1974). İsmetî Dîvânı. Baylan Matbaası. Ankara. Küçük, S. (1994). Bâkî Dîvânı. TDK Yayınları. Ankara. Macit, M. (2017). Nedîm Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56214,nedim-divanipdf.pdf?0 (Erişim tarihi: 04.08.2019). Mazıoğlu, H. (2018). Nedim’in Divan Şiirine Getirdiği Yenilikler. Akçağ Yayınları. Ankara. Şemîsâ, Sîrûs (1394/2015). Sebk-Şinâsî-i Şi‘r. Neşr-i Mîtrâ, Çâphâne-i Rûhânî. Tahran. Tanpınar. A. H. (1988). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. Çağlayan Kitabevi. İstanbul. Tanrıbuyurdu, G. (2018). Kalkandelenli Mu‘îdî, Dîvân. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59883, kalkandelenli-mu39idi-divanipdf.pdf?0 (Erişim tarihi: 10.08.2019).